Chúng ta nên trở lại cách thi tốt nghiệp THPT trước năm 2014 với 6 môn, đồng thời cần cải tiến cách ra đề nhằm loại bỏ vấn nạn học thuộc lòng.
Sau khi cải tiến kỳ thi tốt nghiệp THPT 2014, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) đổi mới bước nữa: Tổ chức kỳ thi THPT quốc gia 2015. Quyết định này đã phần nào giải tỏa bức xúc lâu nay về sự trùng lặp, chồng chéo giữa 2 kỳ thi quốc gia là tốt nghiệp THPT và tuyển sinh ĐH-CĐ nhưng xét về mặt khoa học giáo dục, vẫn còn nhiều điều cần bàn.
Đừng mong thi “2 trong 1”
Trước hết, phải khẳng định rằng việc cắt giảm từ 2 kỳ thi xuống còn 1 là một định hướng đúng. Tuy nhiên, 2 kỳ thi quốc gia nêu trên đáp ứng được 2 mục tiêu riêng: Tốt nghiệp THPT đánh giá thành quả đạt được của chương trình giáo dục phổ thông; tuyển sinh ĐH-CĐ đánh giá khả năng học tập cần có của học sinh ở bậc ĐH-CĐ. Vậy nên, việc tổ chức kỳ thi THPT quốc gia theo nguyên tắc “2 trong 1” là không thỏa đáng khiến mục tiêu của cả 2 kỳ thi trước kia đều trở nên bất cập.
Mặt khác, giáo dục phổ thông hiện hành là loại chương trình học đồng nhất (học sinh được học những môn như nhau). Tuy nhiên, với 13 môn học mà thí sinh chỉ thi 4 môn, kết quả kỳ thi này không đánh giá đầy đủ mục tiêu giáo dục phổ thông. Hơn nữa, cách thi 3 môn bắt buộc và 1 môn tự chọn sẽ làm rối loạn chương trình THPT hiện hành do hàng loạt môn ít được hoặc không được chọn thi sẽ bị cắt xén hay triệt tiêu.
Thí sinh nộp hồ sơ xét tuyển đợt 1 tại Trường ĐH Kinh tế TP HCM Ảnh: TẤN THẠNH
Ngoài ra, 8 môn thi quy định trong kỳ thi THPT quốc gia không đủ để xét tuyển cho rất nhiều trường ĐH-CĐ đòi hỏi những kiến thức và kỹ năng khác. Do đó, lại phải có quy chế riêng cho các trường tổ chức tuyển sinh riêng. Như vậy, việc tuyển sinh ĐH-CĐ vẫn phải vượt ra ngoài “kỳ thi THPT quốc gia” mới đạt được các mục tiêu của nó (kỳ tuyển sinh riêng của ĐHQG Hà Nội là một dẫn chứng sinh động). Hơn nữa, nếu kết quả thi không được thông báo công khai để các trường ĐH-CĐ tự do sử dụng mà vẫn tập trung về Bộ GD-ĐT để quản lý như chỉ đạo sẽ gây ra tình trạng ách tắc, chồng chéo khó lường.
Nên giữ, bỏ kỳ thi nào?
Để thoát khỏi sự bất cập nêu trên, giải pháp tốt nhất phải là chọn giữ 1 trong 2 kỳ thi quốc gia trước kia và cải tiến nó, bỏ bớt kỳ thi quốc gia hiện giờ. Vậy thì giữ kỳ thi nào, bỏ kỳ thi nào?
Thực ra, Bộ GD-ĐT đã có chủ trương đúng đắn là xóa bỏ kỳ thi tuyển sinh ĐH-CĐ, trao quyền tự chủ tuyển sinh cho các trường theo lộ trình vạch rõ. Với quyền tự chủ đó, các trường ĐH-CĐ dựa trên kết quả học tập và thi tốt nghiệp THPT để tuyển sinh theo nguyên tắc và tiêu chuẩn riêng của mình. Vấn đề còn lại là kỳ thi tốt nghiệp THPT quốc gia sẽ phải đổi mới như thế nào để đáp ứng đầy đủ các mục tiêu của chương trình học, đồng thời sử dụng được kết quả cho việc tuyển sinh ĐH-CĐ?
Trong khi chờ đợi chương trình THPT mới, chương trình hiện hành vẫn tiếp tục được thực hiện nên việc thi tốt nghiệp vẫn phải tiến hành theo nguyên tắc phù hợp với nó. Theo đó, chúng ta nên trở lại cách thi tốt nghiệp THPT trước năm 2014 với 6 môn thi (gồm 3 môn cố định, 3 môn chuyển đổi). Để bảo đảm chất lượng kỳ thi, cần cải tiến cách ra đề nhằm loại bỏ vấn nạn học thuộc lòng, đánh giá được năng lực thực sự của học sinh. Cách làm này còn cải tiến cơ chế quản lý, sửa đổi tiêu chuẩn thi đua (không xét thành tích qua tỉ lệ học sinh tốt nghiệp mà căn cứ vào chất lượng giảng dạy), xóa bỏ “bệnh thành tích”.
Như vậy, kỳ thi tốt nghiệp THPT sẽ khá nhẹ nhàng, học sinh trường nào thi ngay tại trường đó với hội đồng giám thị trao đổi giữa các trường cùng địa phương, hội đồng giám khảo chung cũng của địa phương. Khi đó, bằng tốt nghiệp và điểm thi THPT chính là điều kiện cần và là “điểm sàn” cho tuyển sinh ĐH-CĐ.
Kỳ vọng vào cách học “kiểu Mỹ”
Thi cử là thành tố không thể tách rời chương trình học nên cải tiến kỳ thi tốt nghiệp THPT chỉ là một bộ phận của việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông. Vì vậy, chúng ta cần tập trung mọi nỗ lực để xây dựng chương trình giáo dục phổ thông mới (dự kiến sẽ áp dụng từ năm 2018), trong đó cách thi tốt nghiệp sẽ tương thích với kiểu chương trình học được lựa chọn.
Chương trình THPT mới chắc chắn sẽ không lặp lại kiểu chương trình học đồng nhất đã lỗi thời nên 1 trong 2 kiểu chương trình học tiên tiến sẽ được lựa chọn: Chương trình phân ban (như chương trình tú tài phân ban Pháp) hay chương trình tự chọn (như của Mỹ). Nếu đó là chương trình học phân ban, kỳ thi tốt nghiệp THPT quốc gia sẽ được tổ chức theo nguyên tắc “học ban nào thi theo ban đó”. Nếu là kiểu chương trình học tự chọn, học chế tín chỉ có thể được áp dụng và học sinh chỉ cần tích lũy đủ điểm các tín chỉ đã học là sẽ tốt nghiệp, không cần có kỳ thi quốc gia nào nữa.
Bản dự thảo “Chương trình Giáo dục Phổ thông tổng thể” ban hành tháng 8-2015 của Bộ GD-ĐT đã cho phép hình dung chương trình THPT mới được thiết kế theo kiểu chương trình học tự chọn nhưng chưa xác định học chế và cách thi tốt nghiệp. Hãy chờ xem chương trình mới này sẽ đánh giá học sinh tốt nghiệp THPT bằng cách nào.Lê Vinh Quốc (tiến sĩ giáo dục)
