Thuộc văn hóa Hàn Quốc như "guốc trong bụng"

Sẽ là một khái niệm "mênh mông" nếu dùng hai chữ "văn hóa" để đúc kết sự hiểu biết của giới trẻ, vì thực tế, am hiểu cả một nền văn hóa là điều không có gì đáng phê phán, ngược lại rất nên hoan nghênh. Tuy nhiên, xem xét trong ranh giới giữa cái được và chưa được; giữa thiệt và hơn của một phạm trù văn hóa cụ thể - nền công nghiệp giải trí Hàn Quốc cho thấy cuộc đổ bộ, càn quét ào ạt tại nhiều quốc gia trên khắp Châu Á, trong đó có Việt Nam cũng tồn tại những hệ quả thấy được bằng mắt.

Có một thời (và thậm chí là hiện tại), người ta thấy trẻ con Việt thuộc lịch sử Trung Quốc làu làu, với lý do xem phim quá nhiều. Thêm hai lời giải thích được đưa ra: người Trung Quốc làm phim lịch sử quá giỏi; và trẻ con Việt xem phim một cách thụ động, cứ mở tivi là... "đập" ngay vào mắt. Bây giờ, một quãng rộng độ tuổi của nhóm người trẻ Việt có thể kể vanh vách tên của 50 ngôi sao Hàn Quốc đến từ 10 nhóm nhạc khác nhau, và chuyện ngất đi vì quá sung sướng khi thấy một trong 50 người này xuất hiện đã không còn xa lạ.

Nhóm JYJ biểu diễn tại Hà Nội hôm 24/10 là một sự kiện văn hóa gây chú ý.

Cuộc giao thoa văn hóa là hệ quả tất yếu của quá trình phát triển nền giải trí Việt Nam với nỗ lực vươn mình ra thế giới. Và như đón đầu được hệ quả này, người Hàn Quốc rất biết cách mang "tài nguyên" con người đất nước mình đón đầu mọi ngõ ngách để thể hiện sức lan tỏa khủng khiếp. Mặc dù chấp nhận cuộc giao thoa không hoàn hảo, nhưng tích cực mà nói, nền giải trí Việt cũng đón nhận nhiều cơ hội mới qua mỗi lần giao lưu cùng cường quốc giải trí Châu Á.

Ăn, ngủ cùng người Hàn Quốc?

Một trong những thương hiệu đồ ăn nhanh với chuỗi cửa hàng đông đảo nhất Việt Nam có xuất xứ từ Hàn Quốc. Và sẽ không có gì ngạc nhiệt nếu bắt gặp hình ảnh các bạn trẻ sau khi trầm trồ theo dõi phim Hàn trong rạp thì bước vào cửa hàng ăn nhanh, và sau đó tiếp tục nghe nhạc Hàn, ngắm ảnh sao Hàn phủ ngập cửa tiệm này. Đó chỉ là một trong những hình ảnh rất điển hình của người trẻ, tương tự như việc bước lên một chiếc xe bus dán ảnh sao Hàn để tới trường, trong khi bến xe bus cũng phủ đề can hình của một sao Hàn khác.

Thời manh nha của màn ảnh xứ Hàn sống mãi trong tâm trí khán giả Việt với bộ phim Trái tim mùa thu.

Đã có nhiều cuộc nghiên cứu về làn sóng Hàn Quốc, thậm chí người ta có thuật ngữ chuyên môn dùng chung trên toàn thế giới về vấn đề này, gọi là Hallyu. Được sử dụng từ những năm 2000, khi báo chí Bắc Kinh liên tiếp sử dụng thuật ngữ Hallyu để nói về sự đổ bộ ồ ạt của làn sóng Hàn Quốc trong đời sống của giới trẻ Trung Quốc. Điều này cũng xảy ra tương tự tại Nhật Bản, Đài Loan, phủ ngập Đông Nam Á trước khi lan tỏa ra khắp Châu lục như hiện nay.

Giày thủy tinh, bộ phim lấy đi không ít nước mắt của khán giả Việt.

Cường quốc xuất khẩu văn hóa hàng đầu thế giới dùng chính sự thành công của mình để ví von trở thành "quyền lực ngầm" của người Hàn Quốc. Rõ ràng, với những chiến lược phát triển ngành công nghiệp giải trí qua từng thời kỳ, người Hàn Quốc thay vì nỗ lực mang phim đến từng quốc gia theo hình thức "bán buôn, bán lẻ" thì nay, họ được mời góp mặt tại tất cả các liên quan phim lớn bé trên mọi ngõ ngách Châu Á.

Điểm lại khoảng 10 năm qua kể từ cuộc đổ bộ của Hallyu, có thể thấy rõ chiến lược thay đổi qua từng thời kỳ của người Hàn. Nếu như thế hệ 8x thay nhau "khóc như mưa" bất cứ lúc nào xem một bộ phim tình Hàn Quốc trên truyền hình, thì 9x lại có sự hiểu biết khá thấu đáo về lịch sử xứ nhân sâm, bên cạnh cuộc bùng phát của dòng phim thần tượng dành cho tất cả những người mê... trai xinh, gái đẹp.

Nàng Dea Jang Geum - bộ phim góp phần quảng bá văn hóa Hàn Quốc.

Nhạc Hàn Quốc cũng trải qua nhiều thời kỳ thăng trầm và có thể nói không ngoa rằng K-pop lớn lên cùng người Việt trẻ. Để kiểm chứng điều này phải lần lại phong cách thời trang, đầu tóc của nhóm thanh niên thời thượng, mà tiêu biểu nhất chính là các ban/nhóm nhạc Việt từ thời của 1088, GMC... ngày xửa ngày xưa cho đến nhóm 365 ngày nay - một ví dụ hoàn hảo cho mô tuýp nhóm nhạc thần tượng học hỏi từ Hàn Quốc.

Dad - Where are you going? - Show truyền hình thực tế gây "bão" khắp Châu Á.

Hallyu ngày nay tiếp cận người Việt theo nhiều cách khác, ồ ạt hơn, dữ dội hơn và dường như bỏ qua ranh giới địa lý. Hàng năm, các sự kiện văn hóa thu hút lượng người quan tâm đông đảo nhất bao giờ cũng là các show ca nhạc (thậm chí show giao lưu) có sự hiện diện của một minh tinh xứ Hàn. Truyền hình thực tế của Hàn Quốc đang ở thời kỳ cực thịnh và có thể nói đây đang là món ăn tinh thần không thể thiếu của hàng triệu khán giả trẻ.

Gia vị của sự cộng hưởng

Điều thú vị là ngày nay, hầu hết mọi người khi đến Hàn Quốc đều cố gắng được một lần đặt chân đến khu Gangnam, nơi xuất hiện trong ca khúc nổi tiếng toàn cầu với điệu nhảy ngựa tự do, phóng khoáng và hài hước. Trong khi thực tế trước đó, chính người Hàn Quốc cũng cảm thấy khó chấp nhận với Gangnam Style, nhưng mỗi sự thể nghiệm mới mẻ đều mang đếu những sự cộng hưởng đa chiều cho không chỉ người Hàn mà cả các quốc gia trong phạm vi lan tỏa.

Xét trên khía cạnh tích cực, cuộc giao thoa văn hóa tạo cơ hội cho nhiều người hiểu hơn về nước bạn, thắt chặt tình thâm giao và hái lượm những bài học đắt giá trong nền giải trí. Đó là lí do vì sao các ngôi sao của Hàn Quốc được giao trọng trách như những vị đại sứ về văn hóa, họ có nghĩa vụ đại diện cho quốc gia của mình đến với những ngày hội mang tính chất toàn cầu.

Các fan xếp hàng chào đón JYJ.

Việc xây dựng thành công những nhân vật điển hình trong làng giải trí như Bi Rain, BoA, Lee Hyori... không đơn thuần để góp một màu sắc mới trong làng nhạc hay những vai diễn cá tính trên màn ảnh rộng, họ được biết đến với tư cách những cá nhân có đóng góp tích cực cho sự thịnh vượng và bình ổn của Nam Triều Tiên. Đồng thời trở thành hình mẫu lý tưởng để công chúng nước nhà tin yêu và mến mộ - đó là phong cách mà showbiz Việt đang nhăm nhe định hình nhưng thấy rõ nhất ở hiện tượng Mỹ Tâm - ngôi sao có sức lan tỏa nhất Việt Nam.

Tuy nhiên, công bằng mà nói sự khắt khe trong cái nhìn của các bậc phụ huynh đối với Hallyu cũng không oan. Bởi những chuyện ngất đi vì thần tượng, xếp hàng gây náo loạn sân bay đón sao Hàn... cứ diễn ra nhan nhản. Thói quen này chỉ thực sự xuất hiện khi đời sống K-pop lấn sâu vào thị trường âm nhạc với cách tiếp cận ngày một chuyên nghiệp, nhất là cuộc bùng nổ của mạng xã hội cũng "tranh thủ" giúp giới trẻ tiếp thị hình ảnh fan Việt không thua bạn kém bè trong khu vực.

Có rất nhiều cách bày tỏ tình cảm với sao Hàn.

Khi các sản phẩm giải trí trong nước chưa thể đáp ứng nhu cầu của người trẻ, thì việc tìm kiếm món ăn tinh thần mới hơn, hợp thời hơn là điều đương nhiên. Vấn đề chỉ thực sự đáng lưu tâm khi cụm từ "tìm kiếm" được thay bằng "thay thế", nghiễm nhiên đây là hệ quả của câu chuyện mang tên "ăn, ngủ cùng K-pop". Nhiều người sẵn sàng quay lưng lại các sản phẩm văn hóa của nước nhà khi trình độ cảm thụ của họ hình thành theo năm tháng ở một đẳng cấp khác. Điều đáng lo ngại này cũng đi đôi với sự thay đổi trong cách nghĩ, lối sống, ăn mặc... của người trẻ.

Giảng viên bộ môn Hàn Quốc học (ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn Tp.HCM) Trâm Oanh cho biết có tới 90% sinh viên đăng ký theo học ngành này vì quá hâm mộ âm nhạc và điện ảnh xứ nhân sâm. Điều này không nói lên bất cứ ảnh hưởng tiêu cực nào, nhưng cho thấy sức lan tỏa mạnh mẽ trong công cuộc xuất khẩu văn hóa của người Hàn Quốc đã đạt được nhiều thành tựu.

Dòng người xếp hàng chờ đón JYJ - một hiện tượng hiếm thấy trong showbiz Việt.

PGS - TS Lương Hồng Quang - Viện phó viện nghiên cứu văn hóa và nghệ thuật Việt Nam cũng là người có con gái đam mê các tài tử điện ảnh Hàn Quốc. Trong một cuộc hội thảo đặc biệt tại Việt Nam về Hallyu, ông đã thẳng thắn bày tỏ quan điểm ở góc nhìn của một nhà nghiên cứu: "Làn sóng Hàn Quốc tấn công giới trẻ khiến một bộ phận người hâm mộ đang có những biểu hiện thái quá, lệch lạc và gây nên ảnh hưởng tiêu cực”. Ông cũng thừa nhận sự lệch lạc, thái quá này dường như là điều không tránh khỏi khi làn sóng Hàn Quốc thâm nhập quá sâu vào văn hóa thần tượng của những người Việt trẻ.

Nhưng bên cạnh đó, TS Lương Hồng Quang cũng cho rằng: “Cái quan trọng là họ học được gì qua trào lưu Hàn Quốc. Tôi thấy các bạn trẻ có thể học được nhiều điều từ lối sống Hàn Quốc như vượt khó vươn lên, chia sẻ cộng đồng, trưởng thành từ các hoạt động nhóm...”. Cuối cùng, ông chốt lại rằng: “Giới trẻ nên ứng xử một cách thông minh, lựa chọn những thứ phù hợp với mình chứ đừng bao giờ a dua”.