“Chế độ ăn đủ và cân đối” giúp trẻ tăng trưởng tối đa

Song về khoa học dinh dưỡng thì đó là bữa ăn chưa đảm bảo tính đa dạng và dễ gây mất cân đối làm ảnh hưởng xấu đến mức đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị của khẩu phần ăn. Nếu kéo dài liên tục sẽ gây ra một số bệnh như thiếu vi chất dinh dưỡng, thừa cân béo phì, suy dinh dưỡng…

Vậy bữa ăn như thế nào mới đảm bảo nhu cầu và cần làm gì để có thể mang đến cho trẻ những bữa ăn đủ và cân đối dinh dưỡng? Trong vai trò là chuyên gia dinh dưỡng – PGS. TS Lê Bạch Mai – Phó viên trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia sẽ làm rõ vấn đề này qua bài viết dưới đây:

Xin chào PGS. TS Lê Bạch Mai! Xin bà cho biết về tình trạng dinh dưỡng của trẻ em Việt Nam tại thời điểm này?

Theo nghiên cứu của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, năm 2014 ở Việt Nam có 14,5% trẻ dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng thể nhẹ cân; 24,9% trẻ bị suy dinh dưỡng thể thấp còi; 6,8% trẻ bị gầy còm và tỷ lệ thừa cân béo phì là 4,8%. Bên cạnh đó, tình trạng thiếu vi chất cũng còn rất phổ biến, trong đó, tỉ lệ thiếu vitamin A, thiếu máu thiếu sắt, thiếu kẽm, thiếu iode, thiếu vitamin D và khẩu phần canxi thấp… còn ở mức có ý nghĩa sức khỏe cộng đồng.

Nguyên nhân không chỉ là do bữa ăn không cung cấp đủ chất dinh dưỡng mà còn do mất cân đối giữa các chất dinh dưỡng trong khẩu phần. Bữa ăn của trẻ em ở gia đình và tại trường học, chưa đảm bảo tính đa dạng, chưa đáp ứng đủ nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị về vitamin A, sắt, kẽm, iode, canxi… và mất cân đối về chất lượng. Ngoài ra, tình trạng thiếu dinh dưỡng còn do một số bệnh lý khiến trẻ không hấp thu được đủ chất dinh dưỡng hoặc do nhu cầu tăng cao trong những thời kỳ phát triển đặc biệt.

Vậy theo bà, thế nào là một “Chế độ ăn đủ và cân đối”?

“Chế độ ăn đủ và cân đối” (chế độ ăn hợp lý) được đánh giá là có đủ năng lượng, đủ các chất dinh dưỡng theo nhu cầu khuyến nghị và đảm bảo tính cân đối giữa các chất dinh dưỡng. Lưu ý là nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị thay đổi theo giới tính, lứa tuổi và mức độ hoạt động thể lực của trẻ.

Tính cân đối của khẩu phần bao gồm: Cân đối giữa 3 chất sinh năng lượng (chất đạm, chất béo, chất bột đường); Cân đối về Protein (tỷ lệ protein động vật - protein tổng số); Cân đối về Lipid (tỉ lệ Lipit động vật - Lipid tổng số, hàm lượng các acid béo không no cần thiết); Cân đối về chất bột đường (không quá nhiều đường tinh chế); Cân đối về vitamin và khoáng chất.

Để có một chế độ dinh dưỡng hợp lý cần đảm bảo tính đa dạng của khẩu phần (có ít nhất 5 trong số 8 nhóm thực phẩm, trong đó nhóm chất béo là bắt buộc) đồng thời chế biến đúng cách để bữa ăn của trẻ không chỉ đa dạng mà còn hạn chế mất mát chất dinh dưỡng.

Bữa ăn đa dạng giúp đảm bảo tính cân đối của khẩu phần ăn

Phụ huynh Việt đã làm tốt điều này chưa, thưa bà?

Các bậc phụ huynh luôn dành tất cả những gì tốt đẹp nhất cho con em mình, đặc biệt là đối với vấn đề dinh dưỡng, nhất là trong những năm đầu đời. Tuy nhiên, nhiều phụ huynh mới chỉ quan tâm đến cân nặng, ít quan tâm tới chiều cao, chưa hiểu rõ nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị của trẻ theo từng độ tuổi, thường mong muốn con ăn nhiều, thậm chí ép ăn,… khiến trẻ kén ăn, chán ăn, biếng ăn và sợ ăn… gây ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và tinh thần của trẻ.

Một số phụ huynh có thực hành dinh dưỡng chưa đúng khiến bữa ăn của trẻ thiên lệch, mất cân đối, để trẻ ăn chưa khoa học: hay ăn vặt, ăn thức ăn nhanh, khoảng cách giữa các bữa ăn chưa hợp lý làm trẻ quá đói, gây khó kiểm soát cảm giác no, khiến trẻ thường ăn nhiều hơn so với nhu cầu.

Bà có khuyến cáo gì giúp phụ huynh “nâng cao chất lượng bữa ăn” và “tạo hứng thú” cho trẻ trong việc ăn uống?

Phụ huynh cần đa dạng bữa ăn bằng cách lựa chọn thực phẩm, đảm bảo có ít nhất 5 trong 8 nhóm thực phẩm: lương thực các loại hạt giàu đạm; sữa và chế phẩm sữa; thịt, cá và thủy sản; trứng các loại; rau củ quả có màu sắc rực rỡ; các loại rau củ quả khác; dầu mỡ; trong đó nhóm dầu mỡ là bắt buộc.

Mẹ nên sử dụng các thực phẩm đã được tăng cường vi chất dinh dưỡng cho bữa ăn của trẻ, bảo quản và chế biến thực phẩm đúng cách để hạn chế thất thoát các chất dinh dưỡng.

Hãy cho bé tự lấy thức ăn để bé ăn ngon miệng hơn

Bên cạnh đó, để giúp trẻ có hứng thú trong việc ăn uống thì mẹ cũng cần chú ý đến cách chế biến và trang trí món ăn đẹp mắt, hợp khẩu vị để trẻ hào hứng “khám phá” và tập trung toàn bộ giác quan vào bữa ăn, thức ăn và cách ăn.

Thời gian của một bữa ăn chỉ nên từ 30 - 40 phút. Phụ huynh nên để trẻ ăn theo nhu cầu và tôn trọng trẻ. Hãy để trẻ tự xúc, tự lấy, tự gắp thức ăn… Khi trẻ được quyền quyết định món ăn và số lượng ăn, bữa ăn sẽ trở nên vui vẻ, từ đó giúp trẻ yêu thích bữa ăn, muốn ăn và ăn ngon miệng hơn rất nhiều.