Rối loạn ăn uống hay gặp ở lứa tuổi vị thành niên, tuy nhiên biểu hiện thường âm thầm vì thế gia đình khó phát hiện. Rất nhiều trường hợp phát hiện muộn đã để lại những hậu quả nặng nề cả về thể chất lẫn tinh thần.
Nữ sinh nhập viện tâm thần vì ăn không biết chán
Bác sĩ Ngô Tuấn Khiêm, Viện Sức khỏe Tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, gần đây viện tiếp nhận một số trẻ vị thành niên nhập viện do bị rối loạn ăn uống, với nhiều biểu hiện khác nhau. Điển hình như trường hợp nữ bệnh nhân 18 tuổi, đang học lớp 12, nhập viện do ăn uống quá mức.
Theo chia sẻ của mẹ bệnh nhân, từ nhỏ bệnh nhân phát triển bình thường, do bố mẹ công việc bận rộn nên ít thời gian quan tâm đến con. Trước khi mắc bệnh, nữ sinh là người có tính cách vui vẻ, hoà đồng với mọi người, có thành tích trung bình trong học tập, được bạn bè, thầy cô quý mến.
Trong ăn uống, bệnh nhân có những cơn ăn mất kiểm soát, ăn một lượng rất lớn đồ ăn cùng lúc, có thể ăn rất nhiều khoai tây chiên, mì tôm, cơm, bánh rán… “Có lần con ăn đến 4 bát mì tôm, gần 1.5 kg khoai tây chiên, pizza, nhiều hoa quả. Những cơn thèm ăn này xuất hiện 2-3 lần trong tuần. Mỗi đợt ăn như vậy kéo dài 1 đến 2 giờ”, mẹ bệnh nhân chia sẻ.
Sau các giai đoạn ăn rất nhiều đồ ăn trên, bệnh nhân thường cảm thấy xấu hổ, có cảm giác tội lỗi và lo lắng, và tìm cách thải đồ ăn ra bằng cách móc họng để tự gây nôn và dùng thuốc nhuận tràng. Mặc dù nữ sinh biết là mình ăn uống nhiều quá mức nhưng không sao kiểm soát được cơn thèm ăn đó. Bệnh nhân nhiều lúc thấy tự ti về bản thân vì dạo này quá béo (69kg, cao 1,55m).
Với chứng ăn uống không thể kiểm soát, nữ sinh có thể ăn 4 gói mì tôm, hơn 1kg khoai tây chiên một lúc. Ảnh minh họa.
Gia đình lúc đầu cứ nghĩ là đây là vấn đề ăn uống tự nhiên của các bạn mới lớn, nên không can thiệp vì muốn con ăn để có sức học tập. Tuy nhiên, sau đó mới biết đây là biểu hiện rối loạn tâm thần nên đã đưa đến viện khám. Tại Viện Sức khỏe tâm thần, qua thăm khám, các bác sĩ chẩn đoán nữ sinh bị ăn uống vô độ tâm thần, phải nhập viện điều trị.
Sau điều trị 1 tuần điều trị, người bệnh giảm được 30-40% số lượng đồ ăn trong các bữa ăn vô độ, đỡ lo lắng, áp lực về tình trạng ăn uống, tăng cường tập thể dục. “Sau điều trị 15 ngày, nữ sinh ăn uống tương đối bình thường, không có các triệu chứng tự gây nôn hay dùng thuốc nhuận tràng, nhận thức tốt hơn về bệnh nên được cho ra viện và hẹn tái khám”, bác sĩ Khiêm chia sẻ.
Theo bác sĩ Khiêm, ngoài ăn uống vô độ, các rối loạn ăn uống ở trẻ vị thành niên rất đa dạng, không ít bệnh nhân dù thân hình gầy nhưng vẫn nhịn ăn vì sợ béo, hay còn gọi là chán ăn tâm thần. Nhiều trường hợp, vì tác động của mạng xã hội cũng tìm mọi cách giảm cân, nhịn ăn để có thân hình như thần tượng. Do vậy, việc nhận biết dấu hiệu và đưa đi khám sớm là rất quan trọng.
Đừng để quá muộn mới đưa trẻ tới viện thăm khám
ThS. BSNT Phạm Thị Nguyệt Nga, Viện Sức khỏe Tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, rối loạn ăn uống (ED) là một tình trạng sức khoẻ tâm thần nghiêm trọng, đặc trưng bởi những rối loạn hành vi ăn uống cũng như những suy nghĩ và cảm xúc liên quan. Thông thường, những người mắc ED phát triển mối bận tâm quá mức với thức ăn và chiều cao, cân nặng hoặc hình dáng cơ thể.
Bác sĩ Nguyệt Nga cho biết, chán ăn tâm thần thường chia làm 4 loại chính, đó là: Chán ăn tâm thần; Ăn vô độ tâm thần; Cuồng ăn tâm thần và các rối loạn ăn uống khác. Trong đó, tuổi vị thành niên là giai đoạn có rủi ro cao khởi phát rối loạn ăn uống do nhiều thay đổi sinh học, tâm lý và xã hội. Các nghiên cứu chỉ ra thấy, tỷ lệ mắc rối loạn ăn uống ở trẻ em và thanh thiếu niên (tuổi từ 11-19) được cho là từ 1,2% (nam) đến 5,7% (nữ) và tỷ lệ mắc bệnh ngày càng tăng trong những thập kỷ gần đây.
“Mặc dù việc thanh thiếu niên ngày càng quan tâm đến ngoại hình và hình ảnh cơ thể của mình là điều bình thường về mặt phát triển, nhưng việc giảm cân đáng kể hoặc thói quen ăn uống quá hạn chế không phải là giai đoạn bình thường của tuổi vị thành niên và những thanh thiếu niên có hành vi như vậy nên được đánh giá về các tình trạng nghiêm trọng như rối loạn ăn uống”, bác sĩ Nga thông tin.
Rối loạn ăn uống ở trẻ vị thành niên ảnh hưởng rất lớn tới sức khỏe thể chất và tinh thần của trẻ. Ảnh minh họa.
Ngoài một số nguyên nhân như di truyền, bác sĩ Nga cho biết, yếu tố tâm lý xã hội cũng là nguyên nhân làm gia tăng rối loạn ăn uống ở tuổi vị thành niên. Ví dụ như trẻ không bằng lòng với hình thể, mong muốn giảm cân mạnh mẽ. Hoặc những trẻ có tính cách hoàn hảo, mong muốn tiêu chuẩn cao và tự phê phán khi không đạt được. Đặc biệt, áp lực hình thể từ truyền thông, mạng xã hội như xem các quảng cáo, so sánh hình ảnh lí tưởng từ người nổi tiếng có thể thúc đẩy hành vi rối loạn ăn uống…
Đáng nói, dù rối loạn ăn uống thường xảy ra ở tuổi vị thành niên, nhưng chúng lại không có triệu chứng điển hình và dễ bị che khuất bởi các biến động sinh lý của tuổi dậy thì. Bác sĩ Nga chỉ ra một so dấu hiệu cảnh báo bao gồm:
- Giảm cân nhanh không giải thích được, hạn chế ăn hoặc từ chối ăn;
- Sử dụng các biện pháp thải trừ: Nôn chủ động, tập thể dục quá mức;
- Ăn vô độ kèm cảm giác mất kiểm soát;
- Thay đổi cân nặng lớn trong thời gian ngắn;
- Thay đổi trong cách nhận thức hình thể: ám ảnh cân nặng, soi gương, kiểm tra khối mỡ, so sánh hình thể;
- Không ăn cùng gia đình, giấu thức ăn, giả vờ no…
- Rối loạn kinh nguyệt ở trẻ nữ;
Ngoài ra, còn có một số triệu chứng cơ thể do suy dinh dưỡng như: mệt mỏi, hạ huyết áp, rối loạn nhịp tim, loãng xương, rụng tóc, da khô, hạ nhiệt độ cơ thể. Hay một số biểu hiện tâm thần kèm theo: lo âu, trầm cảm, cảm giác tội lỗi, giảm tập trung.
“Rối loạn ăn uống nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời sẽ ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển của trẻ. Ngoài ra, còn làm tăng nguy cơ gặp các vấn đề về tim mạch, tâm thần, rối loạn nội tiết… Do vậy, rất cần sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và cộng đồng để truyền thông đúng cách, hỗ trợ trẻ trong bữa ăn và tránh thái độ kỳ thị. Khi phát hiện trẻ có biểu hiện rối loạn ăn uống cần đưa đi khám, can thiệp càng sớm càng tốt”, bác sĩ Nguyệt Nga cho hay.
