Loài giáp xác này thuộc họ cua, ngoại hình khá giống với con ba khía được dân miền biển gọi với cái tên kỳ cục.
Nhắc đến Trà Vinh, người ta không chỉ nghĩ đến nét văn hóa đặc sắc của người Khmer, những ngôi chùa cổ kính hay những vườn cây trĩu quả, mà còn nhớ đến một đặc sản lạ tai, độc đáo: đó là con chù ụ.
Cận cảnh con chù ụ
Chù ụ thường sống ở những vùng bãi bồi, nơi sông đổ ra biển, hoặc len lỏi trong các cánh rừng đước xanh mướt. Về ngoại hình, chù ụ khiến người ta liên tưởng đến con ba khía nhưng trông lại có phần thô mộc, cục mịch hơn. Con lớn nhất cũng chỉ khoảng 100 gram, nhưng nổi bật với hai chiếc càng đỏ hoe, to lớn, chắc khỏe, chứa nhiều thịt. Mai chù ụ sần sùi với những hoa văn tự nhiên, như in hằn một gương mặt trầm buồn, có lẽ cũng từ đó mà cái tên "chù ụ" ra đời, nghe vừa ngồ ngộ vừa gợi hình.
Chù ụ không dễ bắt như vẻ ngoài lừ đừ của nó. Dù di chuyển chậm chạp, loài vật này lại có khả năng ẩn nấp tài tình trong những hang sâu nơi rừng đước. Người dân muốn bắt được phải lặn lội từ sáng sớm, tay chỉ cầm theo cái xẻng nhỏ, một can nhựa và chút mồi dụ. Họ lội nước, vượt bùn, luồn rừng, đối mặt với đủ loại côn trùng và muỗi mòng. Những người dày dạn kinh nghiệm cũng phải nhìn dấu vết thật kỹ để xác định đâu là hang có chù ụ, đâu là hang trống kẻo mất công đào bới vô ích.
Hang chù ụ thường có hình tròn, có 4-5 ngõ ngách để dễ bề lẩn trốn, miệng hang cao hơn so với mặt đất khoảng một gang tay.
Trong điều kiện thường, chù ụ chỉ sống được khoảng một ngày. Muốn đưa đi xa, người ta buộc phải ướp lạnh để giữ được độ tươi ngon đặc trưng. Người Trà Vinh cho biết, thời điểm lý tưởng nhất để thưởng thức chù ụ là vào khoảng tháng 2 - 3 âm lịch, khi chù ụ vào mùa lột vỏ. Lúc này thịt chúng trở nên thơm, béo và mềm hơn.
Từ một loài ít ai ngó ngàng, chù ụ giờ đây đã trở thành đặc sản có tiếng, xuất hiện trong nhiều quán ăn, nhà hàng và được xem như "hương vị lạ" mà du khách nhất định phải thử khi ghé thăm Trà Vinh.
Các món ăn từ chù ụ
Chù ụ luộc nước dừa xiêm
Sự kết hợp giữa chù ụ tươi và nước dừa xiêm Trà Vinh tạo nên món ăn đơn giản mà thơm ngon. Chù ụ được luộc trong nước dừa đến khi chuyển màu đỏ, thịt ngọt, đậm đà mùi dừa. Thưởng thức cùng muối tiêu, rau sống và dưa chuột sẽ càng thêm hấp dẫn.
Chù ụ nướng
Chù ụ nướng trên bếp than hoa dậy mùi thơm quyến rũ. Vỏ chín giòn, thịt bên trong ngọt, chắc, ăn kèm muối ớt chanh hoặc chút rượu cay sẽ đem lại trải nghiệm ẩm thực khó quên cho thực khách.
Chù ụ làm thành nhiều món ăn độc đáo
Chù ụ rang me
Chù ụ rang me nổi bật với hương vị chua ngọt hấp dẫn. Sau khi chiên sơ, chù ụ được rang cùng sốt me, hành tỏi thơm lừng. Vị dai ngọt của thịt hòa quyện cùng gạch béo và nước sốt chua cay khiến món ăn trở nên đặc biệt.
Mắm chù ụ
Mắm chù ụ là món ăn dân dã, đậm đà hương vị miền Tây. Chù ụ sau khi ủ muối vài ngày được trộn cùng tỏi, ớt, thơm xay, đường và nước cốt chanh. Món này ngon nhất vào mùa chù ụ lột vỏ (tháng 2 – 3 âm lịch), rất hợp ăn kèm cơm nóng hoặc rau sống.
