Đánh vào tâm lý lo ngại dịch bệnh, thời gian gần đây, hàng loạt sản phẩm như máy lọc không khí, khẩu trang, thảo dược… được quảng cáo có khả năng phòng, chống, thậm chí là tiêu diệt vi-rút cúm A/H5N1 cùng nhiều loại vi khuẩn.
“Diệt đến 99,9% một số type vi-rút cúm A”
Thông tin trên là lời quảng cáo “hút hàng” của một hãng máy lọc không khí được sản xuất tại Hàn Quốc trong thời điểm dịch cúm gia cầm đang có nguy cơ bùng phát tại Việt Nam. Theo đó, loại máy lọc này không chỉ làm nhiệm vụ thông thường là hút phần không khí chứa bụi, tạp chất mà còn có tính năng nổi bật là diệt được gần như tối đa một số loại vi-rút cúm A, phòng chống dịch cúm gia cầm. Nguyên tắc của loại máy lọc này là được thiết kế bộ phận hút không khí trong phòng rồi đẩy qua hệ thống các màng lọc bên trong. Bên cạnh màng lọc carbon hút ẩm và khử mùi, khả năng diệt vi khuẩn, vi-rút cúm A như quảng cáo nằm ở loại màng lọc “sản xuất từ thảo dược”, nhưng không giới thiệu các thành phần cụ thể.
Hàng loạt các hãng máy lọc tương tự cũng được quảng cáo sử dụng dung dịch lọc có khả năng tiêu diệt vi khuẩn, vi-rút… Những loại vi khuẩn thường gặp như Salmonella (thương hàn), E.Coli (gây bệnh đường tiêu hóa), S. Aureus (tụ cầu khuẩn), P.aeruginosa (trực khuẩn mủ xanh)… cũng được khẳng định tiêu diệt tới… 99%.
Sản phẩm bán chạy nhất khi nguy cơ dịch cúm bùng phát phải kể đến khẩu trang. Trên thị trường, từ các hiệu thuốc đến cửa hàng, chợ cóc… khẩu trang cao cấp được bày bán tràn lan với đủ chủng loại, mẫu mã, màu sắc khiến người tiêu dùng (NTD) hoa mắt khi lựa chọn. Hầu hết các sản phẩm này đều được giới thiệu là sản phẩm nhập khẩu từ Hàn Quốc, Nhật Bản… ngoài ngăn chặn bụi, sản phẩm còn có khả năng diệt khuẩn tối ưu và giá dao động từ 30.000 - 40.000đ/chiếc. Nhiều sản phẩm không e ngại quảng cáo có thể diệt vi khuẩn và các loại vi-rút cúm A/H1N1, cúm A/H5N1 hay cả chất… dioxin nhờ vào chất liệu vải có khả năng kháng khuẩn và không mất đi khả năng này sau cả trăm lần giặt(!).
Tương tự tại thị trường TP.HCM, máy lọc không khí bỗng nhiên "hot" hơn nhờ các nhà kinh doanh thổi phồng lên như một sản phẩm có khả năng diệt vi-rút cúm. Những chiếc máy lọc không khí này không chỉ dùng ở nhà, công sở, mà phục vụ cả trên xe hơi, nhà hàng, khách sạn. Tại nhiều siêu thị điện máy, cửa hàng điện máy ở đường Hồ Tùng Mậu, Q.1 bán nhiều sản phẩm máy lọc không khí như Sanyo ABC - HP14, Ionic Pro, NBA 350B, EJ-501, EJ-502c, Magic Ball... với giá từ hai đến trên chục triệu đồng/cái. Chủ yếu các sản phẩm máy lọc không khí được giới thiệu có nhiều kiểu lọc cơ chế từ Ion, UV, than hoạt tính, heap, ozone, màn lọc chống vi khuẩn với tác dụng là làm sạch không khí, ngăn chặn nấm mốc phát triển, khử mùi, làm sạch bụi và các hoạt chất lơ lửng có trong môi trường, và diệt cả vi-rút cúm A. Tuy nhiên thành phần để tiêu diệt được vi-rút này thì hoàn toàn không được thông tin rõ ràng.
Nguồn gốc xuất xứ của các loại máy lọc không khí rất phong phú, từ Nhật, Hàn Quốc, Đài Loan, đến Trung Quốc... nhiều nơi quảng cáo hấp dẫn như máy lọc không khí Coway (Hàn Quốc) có tính năng diệt đến 99,9% một số type vi-rút cúm A, hay như máy lọc không khí Antiback có thể tiêu diệt được vi-rút cúm A... mới nhất bằng phương pháp diệt khuẩn từ hương liệu khi thiết bị được vận động.
Đánh vào tâm lý lo sợ của NTD
Theo GS-TS Nguyễn Duy Thịnh - giảng viên Trường ĐH Bách khoa Hà Nội, vi-rút là một loại vi khuẩn siêu nhỏ hiện nay chưa thể diệt bằng kháng sinh. Nếu sử dụng tác nhân vật lý như nhiệt độ cao hoặc phản ứng hóa học cực mạnh thì có khả năng diệt được nhưng cũng đồng nghĩa với việc tác động ngược lại tới sức khỏe con người.
GS-TS Nguyễn Duy Thịnh cho rằng, cơ chế hoạt động của các loại máy lọc, khẩu trang khi sử dụng màng lọc là có thể giữ lại một số vi khuẩn bám trên bụi, nhưng hầu hết đó chỉ là bụi thô chứ không phải bụi tinh. Vì vậy, sản phẩm chỉ có tác dụng ở mức độ tương đối chứ nói đến tiêu diệt vi-rút, vi khuẩn, thậm chí diệt tới 99,9% vi-rút cúm A là chuyện hết sức viển vông.
Bác sĩ Nguyễn Hồng Hà - Phó Giám đốc Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương khẳng định, từ trước tới nay, chưa có bất cứ nghiên cứu nào chứng minh thảo dược có khả năng diệt được vi khuẩn, đặc biệt là các loại vi-rút.
Liên quan đến khẩu trang kháng khuẩn, ông Hà cho biết, hiện Bộ Y tế chưa có khuyến cáo đeo khẩu trang phòng cúm. Hiện nay, chỉ có một số khẩu trang y tế được cấp phép có tác dụng trong phòng hộ cúm, còn lại hầu hết khẩu trang trên thị trường chỉ có khả năng chống bụi thông thường.
GS-TS Nguyễn Duy Thịnh cũng cho rằng, áp lực hít vào, thở ra của con người không đủ tạo ra nguyên lý tuần hoàn để có thể lọc không khí, bởi nếu màng lọc đủ nhỏ để lọc được vi-rút, vi khuẩn thì con người khó có thể thở được. Ông Thịnh khuyến cáo, hiện nay không ít cơ sở kinh doanh sẵn sàng đánh vào tâm lý lo sợ của NTD nhằm quảng bá và bán sản phẩm. Hiệu quả của các sản phẩm này tới đâu thì phải được Bộ Y tế và Bộ Khoa học và công nghệ thẩm định. Quảng cáo quá sự thật là hành vi lừa NTD.
