Đau nhừ người và mệt mỏi vì đêm nào cũng phải thức bế dỗ con, chị Thủy cảm thấy ám ảnh mỗi khi nghe tiếng con gào lên giữa đêm, tới mức có lần chị muốn làm sao để con nín mãi mãi.
Trẻ quấy khóc đêm - nỗi ám ảnh với phụ nữ sau sinh
Các nghiên cứu tại một số bệnh viện phụ sản trong nước cho thấy, có đến 33% phụ nữ bị trầm cảm sau sinh. Bệnh có thể khởi phát bất kỳ thời điểm nào trong vòng một năm đầu sau sinh. Đáng nói, 50% phụ nữ bị trầm cảm sau sinh không được chẩn đoán bởi chuyên gia y tế.
Viện Nghiên cứu Sức khoẻ Tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, số bệnh nhân trầm cảm sau sinh đến khám chiếm khoảng 20-30% tổng số ca mỗi ngày. Còn tại Bệnh viện Tâm thần Ban ngày Mai Hương, số bệnh nhân trầm cảm sau sinh đến khám và gọi tới tư vấn trong năm 2021 tăng lên khoảng 20% so với những năm trước.
Theo Ts.Bs Trần Thị Hồng Thu - Phó Giám đốc BV Tâm thần Ban ngày Mai Hương, tất cả phụ nữ đều có nguy cơ mắc trầm cảm sau sinh, đặc biệt ở những người có nguy cơ cao (từng bị trầm cảm, có người thân trong gia đình mắc tình trạng này hoặc gặp vấn đề tâm lý khác…). Đáng chú ý, trầm cảm sau sinh có tỷ lệ tái phát cao, từ 25-68%. Đặc biệt, có tới 20% các bà mẹ bị trầm cảm sau sinh cần can thiệp chuyên môn, nếu không có thể dẫn tới nhiều trường hợp đáng tiếc, đau lòng.
Ts.Bs Trần Thị Hồng Thu - Phó Giám đốc BV Tâm thần Ban ngày Mai Hương thăm khám cho bệnh nhân trầm cảm sau sinh
Ts.Bs Thu chia sẻ câu chuyện bà nhớ mãi về một bệnh nhân tới khám hồi tháng 2/2022. Đó là một phụ nữ 28 tuổi, tên Hoàng Thủy, vừa sinh con thứ 2 được 2 tháng. Chị một mình tìm đến gặp BS Thu khi bắt đầu lo sợ bản thân không kiểm soát được hành vi và có thể làm hại con. “Tôi lo sợ sẽ lại ghét đứa con thứ 2 này như bé đầu”, người mẹ thổ lộ. Chị kể trong nước mắt: “Sau khi sinh con đầu lòng, tôi ròng rã thức đêm vì con khóc liên miên. Trong đầu tôi lúc nào cũng văng vẳng tiếng khóc của con. Tôi không muốn nghe tiếng khóc ấy. Và một lần, giữa đêm, khi con khóc và phải dậy dỗ dành rồi cho con bú, tôi đã dùng chính bầu vú của mình để làm ngạt con”. May mắn thay, hành vi lần đó của chị chưa để lại hậu quả nghiêm trọng.
Sau khi lắng nghe, tìm hiểu và chẩn đoán chị Thủy bị trầm cảm sau sinh, mong muốn bệnh nhân được sự hỗ trợ của người nhà để việc trị liệu hiệu quả hơn, TS.BS Thu thông báo tình trạng bệnh tình của chị cho chồng chị biết. Thật bất ngờ, người chồng gạt đi khi bác sĩ nói vợ mình bị trầm cảm nặng và càng không tin việc chị từng có ý định muốn hại con. “Vợ tôi hoàn toàn bình thường, chẳng làm sao cả”, anh chồng đưa ra lý do khi nhất quyết không cho vợ nằm viện điều trị.
Th.Bs Nguyễn Minh Mẫn, Trưởng đơn vị Tâm lý Lâm sàng, Bệnh viện ĐH Y Dược TP.HCM cho biết, ông từng điều trị cho những bà mẹ trầm cảm sau sinh nặng và mất kiểm soát về hành vi. Có mẹ vì quá stress khi con quấy khóc đêm còn quăng con mạnh xuống giường nhiều lần, may mắn là bé không bị chấn thương sọ não. Một vài trường hợp khác thì người mẹ sau sinh rạch tay tự tử, rạch bụng tự sát hoặc dọa tự tử. Thậm chí, có những người mẹ không buồn chăm sóc con của mình, hoặc cấu véo để lại vết bầm tím trên da trẻ.
Để trẻ không quấy khóc đêm, ngủ sâu giấc, tránh nguy cơ trầm cảm cho mẹ
Theo TS.Bs Thu, có nhiều nguyên nhân khiến phụ nữ trầm cảm sau sinh như thay đổi nội tiết, thay đổi tâm lý, tình trạng sức khỏe... Tuy nhiên, có đến 122 nghiên cứu trên thế giới đã chứng minh tình trạng con quấy khóc đêm có liên hệ mật thiết với tình trạng trầm cảm của người mẹ.
Luôn thiếu ngủ vì phải thức đêm chăm sóc con quấy khóc khiến mẹ mệt mỏi, dễ trầm cảm. (Ảnh minh họa)
Trẻ quấy khóc đêm khiến cho phụ nữ căng thẳng nhiều hơn, là yếu tố thúc đẩy trầm cảm sau sinh. Thực tế, sau sinh, cơ thể người mẹ đã phải đối mặt với việc nồng độ estrogen và progesterone giảm mạnh đột ngột, khiến họ nhạy cảm, dễ buồn phiền nhưng lại không được nghỉ ngơi. Thêm vào đó là những áp lực khi chăm sóc con và việc không được chia sẻ gánh nặng này khiến bà mẹ thiếu ngủ, mệt mỏi kéo dài, dẫn tới cơ thể suy nhược, rối loạn tâm trạng, trầm cảm.
TS.BS Thu cho hay, trầm cảm sau sinh kéo dài sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất lẫn tinh thần của cả mẹ và con, thậm chí người mẹ có thể tự hại bản thân hoặc hại con mình. Mẹ bị trầm cảm có khả năng cho bé ngừng bú sớm, khiến trẻ dễ bị mắc các bệnh về tiêu chảy, truyền nhiễm. Việc quấy khóc đêm kéo dài có thể khiến trẻ phải đối mặt với nguy cơ thấp còi, ảnh hưởng tới hệ miễn dịch và trí tuệ.
Theo bác sĩ Châu Tố Uyên - BV Nhi đồng (TP.HCM), giấc ngủ đặc biệt quan trọng đối với trẻ em, ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển tinh thần và thể chất. Trẻ sơ sinh dành tới 70% thời gian để ngủ và cần ngủ tổng cộng 10 đến 21 giờ mỗi ngày. Trong giấc ngủ sâu, nồng độ hormone tăng trưởng tăng gấp 10 lần so với mức thông thường. Đồng thời giấc ngủ của trẻ sẽ củng cố bộ nhớ về vận động và thị giác, cũng như tăng sự dẻo của khớp thần kinh.
Nếu giấc ngủ không đủ cả về thời lượng và chất lượng, trẻ có thể phải đối mặt với nguy cơ chậm phát triển chiều cao, làm giảm khả năng ghi nhớ, tập trung và ảnh hưởng đến chỉ số IQ, hệ miễn dịch, tinh thần...
Điều đáng nói là trẻ có thể khóc vì nhiều lý do (chưa quen với môi trường ngoài bụng mẹ, do có những cơn co thắt nhu động ruột, do bất an về tinh thần…) nhưng nhiều mẹ cứ khi thấy bé khóc là cho bú, không cần biết trẻ khóc vì lý do gì. Nên khi mẹ ép trẻ bú sẽ không giải quyết được nhu cầu của trẻ khiến trẻ càng khóc lớn và mẹ càng mệt mỏi, mất ngủ, stress hơn.
Theo BS Uyên, việc ưu tiên khắc phục vấn đề con quấy khóc đêm cũng là một biện pháp hạn chế tình trạng trầm cảm sau sinh cho bà mẹ. Bên cạnh những nguyên nhân bên ngoài có thể tự khắc phục được như mẹ nên điều chỉnh nhiệt độ phòng để bé không bị lạnh quá hoặc nóng quá, kiểm tra và thay bỉm cho bé, không để bé bú no quá hoặc đói quá, quần áo mặc cho bé nên mềm mịn, không gây kích ứng khó chịu cho bé, mẹ nên tập trung giải quyết hai nguyên nhân bên trong khiến con quấy khóc đêm là căng thẳng về tinh thần và căng thẳng về tiêu hoá.
Nên cho bé nghe nhạc thư giãn, massage cho bé hoặc có thể tư vấn ý kiến bác sĩ việc cho trẻ dùng một số loại thảo dược thuần thực vật an toàn và lành tính giúp bé ngủ ngon như: lá tía tô đất, hoa lạc tiên tây... Nếu thấy trẻ quấy khóc nhiều và kèm theo các biểu hiện bất thường như tím tái, khó thở…, gia đình nên đưa trẻ tới gặp bác sĩ, kiểm tra sức khỏe cho trẻ.
Về phía người mẹ, các chuyên gia tâm lý đưa ra lời khuyên, cần ngủ đủ giấc và dành thời gian chăm sóc bản thân, cần có những bài tập phù hợp giúp lấy lại được vóc dáng, sự tự tin. Sau sinh, phụ nữ cũng cần bước ra bên ngoài, hít thở không khí, tương tác với thế giới xung quanh để không bị tù túng trong 4 bức tường. Bên cạnh đó, gia đình cần chia sẻ, chăm sóc em bé cùng bà mẹ. Nếu thấy người mẹ có dấu hiệu trầm cảm (mệt mỏi, buồn phiền, chán ăn, mất ngủ) thì cần được khám sớm tại các chuyên khoa tâm lý hoặc sức khỏe tâm thần.
