Không chỉ là gia vị quen thuộc làm dậy mùi món ăn, quế còn là một vị thuốc tự nhiên giúp ổn định đường huyết, hỗ trợ giảm viêm, tăng trao đổi chất và phòng ngừa nhiều bệnh thường gặp.
Quế là phần vỏ của cây quế – một loại cây thân gỗ thuộc họ long não, có tên khoa học là Cinnamomum cassia hoặc Cinnamomum verum. Đây là một trong những loại gia vị phổ biến trong mọi gian bếp của người Việt ở các vùng miền. Sau khi cây quế được trồng và chăm sóc trong nhiều năm, phần vỏ của thân cây sẽ được bóc ra, xử lý, phơi hoặc sấy khô, từ đó tạo thành những thanh quế thơm nồng hoặc nghiền nhỏ thành bột. Không chỉ mang lại hương vị đặc biệt cho món ăn, quế còn chứa nhiều hoạt chất tự nhiên có lợi cho sức khỏe, vì vậy nó được xem như một loại gia vị và dược liệu quý.
Cây quế có thân cao từ 10 – 15m, lá xanh đậm, bóng, khi vò nhẹ có mùi thơm đặc trưng dễ nhận biết. Đây là loại cây ưa khí hậu ẩm, mát và thường sinh trưởng tốt ở vùng trung du, miền núi. Ở Việt Nam, quế được trồng tập trung tại các tỉnh như Quảng Ngãi, Lào Cai, Thanh Hóa…
Thông thường, cây quế phải từ 7 – 10 năm tuổi mới cho thu hoạch vỏ đạt chất lượng cao nhất. Phần vỏ quế chứa nhiều tinh dầu, đặc biệt là cinnamaldehyde – hợp chất tạo nên mùi thơm ấm nồng và vị cay nhẹ đặc trưng, cũng chính là lý do khiến quế trở thành nguyên liệu không thể thiếu trong ẩm thực và y học cổ truyền.
Trong ẩm thực, quế có thể được sử dụng ở nhiều dạng khác nhau, phổ biến nhất là thanh quế và bột quế. Thanh quế thường được thả trực tiếp vào các món hầm, nước dùng, món kho hoặc các loại trà thảo mộc để tạo hương thơm tự nhiên, dễ chịu. Trong khi đó, bột quế lại được ưa chuộng khi chế biến bánh ngọt, đồ uống hoặc rắc lên bề mặt món ăn sau khi nấu để giữ nguyên hương thơm đậm đà.
Mùi thơm ấm của quế có khả năng khử mùi tanh, tăng độ đậm đà cho nước dùng và giúp các loại thịt trở nên thơm mềm hơn. Nhờ đó, quế thường xuất hiện trong nhiều món ăn quen thuộc như phở bò, bò kho, nước hầm xương, vịt tiềm, hay các món thịt kho đậm vị.
Điểm đặc biệt của quế là hương thơm nồng ấm nhưng dịu nhẹ, không gắt như nhiều loại gia vị cay khác. Khi đun nấu, hương thơm của quế lan tỏa đều, tạo nên vị cay nhẹ ở đầu lưỡi và ngọt hậu khi nuốt xuống. Chính sự cân bằng giữa cay ngọt thơm khiến quế trở thành “linh hồn” của nhiều món ăn truyền thống.
Ngoài các món mặn, quế còn được dùng nhiều trong các loại bánh ngọt, trà quế mật ong, sữa quế, cà phê quế hay các loại kẹo thơm. Trong ẩm thực phương Tây, bột quế cũng là gia vị quen thuộc trong bánh táo, bánh mì quế hoặc các loại bánh mùa Giáng sinh.
Trên thị trường hiện nay, giá quế dao động tùy vào chất lượng và cách chế biến. Quế thanh khô thường có giá khoảng 80.000 - 150.000 đồng/kg, trong khi bột quế dao động từ 50.000 - 120.000 đồng/kg.
Trong y học cổ truyền, quế được xem là vị thuốc có tác dụng làm ấm cơ thể, hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường lưu thông máu, giúp giảm cảm lạnh và tăng sức đề kháng. Tinh dầu trong quế còn có khả năng kháng khuẩn nhẹ, giúp bảo quản thực phẩm tự nhiên hiệu quả.
Những tác dụng của quế với sức khỏe:
Ổn định đường huyết
Nhiều công trình nghiên cứu y học hiện đại đã chỉ ra rằng quế có khả năng hỗ trợ làm giảm các yếu tố liên quan đến hội chứng chuyển hóa — một nhóm các tình trạng phổ biến bao gồm tiểu đường, huyết áp cao và béo phì. Loại gia vị này không chỉ giúp ổn định lượng đường trong máu mà còn có thể góp phần hạ cholesterol, điều hòa huyết áp và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm của bệnh đái tháo đường. Với những người mắc tiểu đường tuýp 2 hoặc đang trong giai đoạn tiền đái tháo đường, quế được xem là “trợ thủ đắc lực” vì giúp hạn chế sự tăng đường huyết đột ngột sau bữa ăn.
Tăng cường quá trình trao đổi chất
Thành phần cinnamaldehyde có trong tinh dầu quế đóng vai trò kích hoạt não bộ sản xuất một loại hormone có khả năng đốt cháy mỡ nâu – loại mỡ tốt giúp sinh nhiệt và tiêu hao năng lượng. Cơ chế này giúp thúc đẩy quá trình trao đổi chất, đốt cháy calo dư thừa nhanh hơn. Đây được xem là tín hiệu tích cực với những ai đang mong muốn kiểm soát cân nặng và cải thiện vóc dáng một cách tự nhiên. Ngoài ra, quế còn cung cấp vitamin nhóm B, vitamin K cùng nhiều chất chống oxy hóa mạnh mẽ, góp phần nâng cao sức khỏe tổng thể.
Hỗ trợ hạ huyết áp
Một số nghiên cứu ghi nhận rằng việc sử dụng quế đều đặn có thể giúp hạ huyết áp ở mức độ nhất định. Cụ thể, ăn quế mỗi ngày trong vòng 3 tháng có thể làm giảm huyết áp tâm thu khoảng 5 mmHg. Tuy nhiên, giới khoa học vẫn đang tiếp tục nghiên cứu để xác định liều lượng quế phù hợp nhằm phát huy hiệu quả tối ưu mà vẫn đảm bảo an toàn.
Giảm viêm và đau khớp
Quế sở hữu đặc tính chống viêm nhờ chứa các hợp chất tự nhiên như aldehyd cinnamic, axit cinnamic và coumarin. Đây là những hoạt chất có khả năng hỗ trợ làm giảm sưng viêm, đồng thời giúp giảm các cơn đau ở vai, khớp gối hay khớp tay – tình trạng thường gặp ở người lớn tuổi hoặc những người mắc bệnh lý xương khớp.
Cải thiện mức cholesterol
Một thử nghiệm lâm sàng thực hiện trên 60 người trưởng thành cho thấy: sau khi sử dụng khoảng 1/4 thìa cà phê bột quế mỗi ngày trong vòng 40 ngày, mức cholesterol LDL (cholesterol “xấu”) của họ đã giảm rõ rệt so với ban đầu. Một nghiên cứu khác cũng cho kết quả tương tự: ăn lượng quế này hàng ngày trong tối đa 18 tuần giúp giảm LDL, giảm cholesterol toàn phần đồng thời tăng cholesterol HDL (cholesterol “tốt”). Tuy nhiên, giới chuyên môn vẫn khuyến cáo rằng những kết quả này chỉ mang tính tham khảo và chưa thể thay thế các phương pháp điều trị y khoa chính thống.
Phòng ngừa vi khuẩn gây bệnh
Bên cạnh các lợi ích chuyển hóa, quế còn có tác dụng kháng khuẩn tự nhiên. Nhiều nghiên cứu cho thấy quế có thể ức chế sự phát triển của nhiều loại vi khuẩn gây bệnh như Salmonella, E. coli hay tụ cầu khuẩn. Nhờ đặc tính này, quế được ứng dụng không chỉ trong lĩnh vực thực phẩm như một chất bảo quản tự nhiên mà còn trong mỹ phẩm để hạn chế sự xâm nhập của vi sinh vật gây hại.
