Muốn con tăng sức đề kháng, ít ốm, nhất là vào giai đoạn chuyển mùa, nhiều bố mẹ không tiếc tiền mua thuốc bổ, thực phẩm đắt đỏ cho con nhưng lại quên cung cấp đủ hai vi chất sắt và kẽm.
Gần đây, tỷ lệ trẻ mắc các bệnh lý nhiễm trùng liên tiếp tăng. Trong tháng 5, một loại virus lạ (Norovirus) ở phía Bắc khiến hàng loạt trẻ bị tiêu chảy, sốt, nôn ói. Tháng 6, 7, bệnh cúm A ở trẻ cũng tăng bất thường vào mùa hè trong khi đây là bệnh lý thường xuất hiện vào đông xuân.
GS.TS Nguyễn Văn Kính - Phó Chủ tịch thường trực Tổng Hội y học Việt Nam, nguyên Giám đốc Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương, cho biết: Bệnh truyền nhiễm hiện nay diễn biến phức tạp, không theo mùa. Chẳng hạn, trước đây, bệnh cúm thường rầm rộ vào giữa mùa đông, nhưng hiện nay, giữa mùa hè cúm cũng xuất hiện. Đặc biệt, trong giai đoạn COVID-19, trẻ phải cách ly ở nhà, không đi tiêm vắc xin nhắc lại đầy đủ nên khi mắc bệnh truyền nhiễm thường dễ diễn biến nặng, đặc biệt là ở nhóm trẻ nhỏ dưới 5 tuổi.
Bữa ăn nên đa dạng thực phẩm để cung cấp đủ vi chất cho trẻ. (Ảnh minh họa)
Theo Gs Nguyễn Văn Kính, trong khi các bệnh truyền nhiễm diễn biến phức tạp, tình trạng kháng thuốc kháng sinh đang là nỗi lo chung của cả thế giới. Tốc độ nghiên cứu và bào chế thuốc kháng sinh thế hệ mới không theo kịp mức độ gia tăng của các vi khuẩn kháng thuốc. Vì vậy, tăng cường miễn dịch cho trẻ là giải pháp phòng chống bệnh truyền nhiễm đang gia tăng, trong đó dinh dưỡng là một trong những yếu tố then chốt.
Trên góc độ dinh dưỡng, TS.BS Phan Bích Nga - Trưởng khoa Khám Trẻ em (Viện Dinh dưỡng) đồng thời là Phó Chủ tịch Hội dinh dưỡng Nhi khoa cho biết, khả năng tăng cường miễn dịch được chi phối bởi một số yếu tố nhưng quan trọng nhất là về dinh dưỡng. Lý do là, các vitamin, khoáng chất tham gia vào hệ thống miễn dịch cơ thể, đặc biệt vi chất sắt và kẽm có vai trò quan trọng.
Tuy nhiên thống kê của Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho thấy, tỷ lệ trẻ em thiếu sắt, kẽm ở Việt Nam đang ở mức cao. Kết quả Điều tra của Viện Dinh dưỡng quốc gia năm 2019 - 2020 cho thấy, trên toàn quốc có tới 60% trẻ dưới 5 tuổi thiếu kẽm và cứ 3 trẻ có một trẻ thiếu sắt.
Thiếu sắt và kẽm khiến miễn dịch yếu
Theo TS.BS Phan Bích Nga, sắt tham gia cấu tạo hồng cầu, đồng thời góp phần vào quá trình sản sinh ra các tế bào miễn dịch như Lympho T, giúp chống lại sự tấn công của virus, vi khuẩn. Bởi vậy, khi cơ thể trẻ bị thiếu sắt thì hệ miễn dịch suy giảm, hàng rào bảo vệ cơ thể trở nên lỏng lẻo và tạo cơ hội cho virus, vi khuẩn tấn công, gây bệnh.
Kẽm cũng có vai trò quan trọng, tham gia vào thành phần 300 loại enzyme, các phản ứng hóa học cũng như quá trình tiêu hóa thức ăn trong cơ thể. Kẽm vừa là thành phần cũng vừa là xúc tác tăng cường sản xuất ra các yếu tố miễn dịch, góp phần vào quá trình tăng sinh các hoóc môn tăng trưởng giúp dài xương. Trẻ thiếu kẽm dẫn tới nhẹ cân, suy dinh dưỡng, thấp còi và nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng, các bệnh do virus tăng cao hơn.
Cách bổ sung sắt, kẽm cho trẻ để có hệ miễn dịch khỏe mạnh
Để bổ sung sắt, kẽm giúp trẻ có hệ miễn dịch khỏe mạnh, phòng tránh các bệnh nhiễm trùng, TS.BS Phan Bích Nga cho biết, cần đảm bảo cung cấp đầy đủ 2 vi chất này trong tất cả các giai đoạn cuộc đời kể từ khi trong bào thai.
Khi mang thai, mẹ cần ăn uống đầy đủ và bổ sung thêm viên sắt như khuyến cáo. Trẻ mới sinh ra trong 6 tháng đầu nên bú sữa mẹ hoàn toàn.
Sau 6 tháng, khi trẻ ăn dặm, các bà mẹ vẫn cần đảm bảo đầy đủ dinh dưỡng cho chính mình và bổ sung đa vi chất, nhất là sắt để phục hồi cơ thể. Kẽm và sắt có nhiều trong các thực phẩm như thịt bò, trứng, thủy hải sản như hàu, sò, ghẹ, và một số loại rau lá xanh… Tuy nhiên, theo nghiên cứu của cuộc điều tra Dinh dưỡng Đông Nam Á (Seanuts), bữa ăn hàng ngày của trẻ em Việt Nam thiếu đến 50% nhu cầu vi chất, điển hình là kẽm và sắt.
Bác sĩ Phan Bích Nga khám và tư vấn dinh dưỡng cho trẻ tại Viện Dinh dưỡng Quốc gia. (Ảnh minh họa)
TS.BS Phan Bích Nga lưu ý, nhiều người thường lầm tưởng, khi cho trẻ ăn các thực phẩm giàu sắt và kẽm, cơ thể sẽ hấp thu được 100% nhưng thực tế khả năng hấp thu sắt từ thực phẩm chỉ 5-15%, còn kẽm là 10-30%.
Hơn nữa, sắt và kẽm chủ yếu có trong đạm động vật như trứng, thịt bò, ghẹ, hàu.. Trong khi ở giai đoạn bắt đầu ăn dặm thì trẻ mới chỉ tập ăn với lượng nhỏ nên khó nạp đủ các vi chất. Bên cạnh đó, sắt và kẽm còn bị ức chế hấp thu bởi thực phẩm giàu chất phytate có nhiều trong các món giàu chất xơ như ngũ cốc nguyên hạt. Chính vì vậy, sau 6 tháng, tỷ lệ thiếu kẽm và sắt ở trẻ khá cao.
Theo TS.BS Nga, thông thường, sau đợt ốm, trẻ dễ biếng ăn và chậm lớn, nên cần được bổ sung sắt và kẽm. Nên chọn các sản phẩm có hàm lượng sắt và kẽm đủ nhu cầu hàng ngày nhưng cũng không quá lạm dụng sẽ gây dư thừa. Để trẻ dễ hấp thu, nên chọn loại có thành phần hữu cơ, đồng thời chứa cả cả kẽm và sắt theo tỷ lệ ngang bằng nhau hoặc kẽm thấp hơn sắt một chút.
Một số biểu hiện của trẻ thiếu sắt và kẽm
- Trẻ hay thèm ăn, liếm môi hoặc nhai các đồ không phải thực phẩm (giấy, bìa cứng…)
- Trẻ dễ ốm vặt, sức đề kháng kém;
- Da trẻ tái, xanh, niêm mạc nhợt;
- Móng tay, móng chân mỏng;
- Lưỡi khô, dễ bị sưng viêm;
- Trẻ dễ mệt mỏi, hay ngáp vặt, buồn ngủ, học tập thiếu tập trung, dễ cáu gắt;
- Tóc móng giòn dễ gẫy, móng tay có những khía, hoặc vạch trắng;
- Rối loạn giấc ngủ;
- Trẻ kém hấp thu, chậm tăng cân, chậm phát triển chiều cao;
- Dễ mắc các bệnh về da mẩn ngứa và dị ứng...
TS.BS. Nguyễn Trọng HưngTrưởng khoa Khám và Tư vấn dinh dưỡng người lớn, Viện Dinh Dưỡng Quốc Gia.
