Sau khi nước lũ rút đi, ngoài vấn đề ô nhiễm nguồn nước, các vấn đề môi trường khác cũng làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh. Do vậy, người dân cần phải chủ động phòng tránh ngay từ lúc này.
Hiện nay, tình hình lũ lụt ở một số tỉnh miền Bắc vẫn hết sức phức tạp, một số nơi nước đã rút, nhưng ở hạ nguồn các sông nước đang liên tục dâng cao. Ngoài ảnh hưởng đến đời sống kinh tế, lũ lụt kể cả khi nước đã rút cũng sẽ ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe, nhất là gia tăng hàng loạt bệnh tật đối với người sống ở những vùng này.
PGS.TS Trần Đắc Phu, nguyên cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế) cho biết, sau bão lũ môi trường ô nhiễm nghiêm trọng do phân, chất thải của người, súc vật, súc vật chết, cây cối thối rữa... Môi trường bị ô nhiễm làm vi rút, vi khuẩn phát sinh và phát triển khiến bệnh truyền nhiễm gia tăng.
Một vấn đề khác đó là tình trạng thiếu nước sạch thường xảy ra khi bão lũ. Khi thiếu nước sạch, người dân buộc sử dụng nguồn nước chưa được xử lý đúng cách sẽ dẫn đến các bệnh đường tiêu hóa, bệnh da liễu, đau mắt. Đó là chưa kể, sau nhiều ngày dầm nước, miễn dịch suy giảm sẽ làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh như cúm, cảm lạnh…
Do vậy, sau khi nước rút người dân cần phải lưu ý đến 3 vấn đề, đó là: Xử lý nguồn nước; đảm bảo an toàn thực phẩm; vệ sinh môi trường sống.
Trung tâm Kiểm soát bệnh tật hướng dẫn người dân xử lý nước sinh hoạt sau mưa lũ. Ảnh: CDC Lào Cai.
Về xử lý nguồn nước
Vùng bị lũ lụt thường xảy ra ở diện rộng, trong đó có cả các đô thị lớn và nông thôn, do vậy người dân xử lý nguồn nước ăn và sinh hoạt đối với giếng khơi và giếng khoan, nước máy với những cách khác nhau.
Với giếng khơi
Dù đã dùng nylon và nắp bịt miệng giếng, nước trong giếng vẫn bị ô nhiễm rất nặng vì nắp và nylon chỉ ngăn rác, cặn vào giếng chứ không ngăn được nước bẩn vào giếng. Bộ Y tế hướng dẫn, sau lũ cần tiến hành vệ sinh, thau rửa giếng và khử khuẩn nước giếng. Theo đó, cần vệ sinh môi trường sạch sẽ xung quanh giống, tháo bỏ nắp bịt giếng và tiến hành thau vét giếng nếu nước đục. Sau khi thau vét giếng, cần phải khử khuẩn giếng nước bằng các chế phẩm khử khuẩn nước sinh hoạt đã được Bộ Y tế cấp giấy chứng nhận đăng ký lưu hành còn hiệu lực.
Kể cả khi giếng bị ngập nhưng nước lụt không tràn vào giếng và nước giếng trong, vẫn phải khử khuẩn trước khi sử dụng. Nếu điều kiện cho phép thì múc cạn và thau rửa, nếu không thì có thể tiến hành khử khuẩn ngay nước trong giếng để sử dụng. Một vài tuần sau tiến hành thau rửa giếng sau.
Cán bộ y tế trực tiếp hướng dẫn người dân khử khuẩn nước trước khi sử dụng sau bão lũ.
Đối với giếng khoan, nước máy
Với giếng khoang, cần phải bơm hết nước đục và bơm tiếp 15 phút nữa sau đó có thể sử dụng được. Cần lưu ý làm vệ sinh bơm, sàn giếng. Với nước máy, nhà cung cấp nước sẽ tiến hành khử khuẩn trước khi cấp nước trở lại, nhưng ở các gia đình cần thau rửa bể nước ngầm, téc nước sạch sẽ và khử khuẩn trước khi sử dụng.
Về an toàn thực phẩm
Theo khuyến cáo của Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế, khi mùa mưa bão, lũ lụt xảy ra, các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm, người tiêu dùng thực phẩm tuyệt đối không sử dụng gia súc, gia cầm, thủy sản chết bệnh, chết không rõ nguyên nhân để làm thức ăn hoặc chế biến thực phẩm. Nhất định phải thực hiện ăn chín, uống chín để bảo đảm an toàn thực phẩm, phòng chống dịch bệnh, góp phần bảo đảm sức khỏe cộng đồng trong mùa mưa bão. Sau khi lũ lụt đi qua, người dân cần ăn uống đủ dinh dưỡng, ăn chín, uống chín, đảm bảo an toàn để phòng chống dịch bệnh đường tiêu hóa, ngộ độc thực phẩm và các bệnh truyền qua thực phẩm.
Theo đó, sau lũ lụt cần đảm bảo 5 nguyên tắc an toàn thực phẩm như sau:
- Để đảm bảo thực phẩm an toàn khi ăn, thực phẩm không bị nhiễm bẩn (tức là không tiếp xúc với nước lũ) và được bảo quản ở nhiệt độ an toàn, đặc biệt là đối với thực phẩm cần giữ lạnh.
- Chỉ thực phẩm trong lọ hoặc hộp kim loại kín, chưa mở, không bị hư hỏng, chống nước, kín khí mới được coi là an toàn sau khi đã được vệ sinh và khử trùng trước khi sử dụng.
Ngoài ăn chín, uống sôi với các đồ đóng hộp cần đặc biệt lưu ý hạn dùng và sự nguyên vẹn của đồ ăn. Ảnh minh họa.
- Nên vứt bỏ bất kỳ thực phẩm nào có thể không an toàn do đã tiếp xúc với nước lũ. Nước lũ bị ô nhiễm có thể đã xâm nhập vào thực phẩm, bao bì và thiết bị lưu trữ. Không nếm hoặc nấu thực phẩm bị ảnh hưởng bởi lũ lụt - ngay cả thực phẩm trông hoặc có mùi an toàn cũng tiềm ẩn nguy hiểm.
- Cần đảm bảo tất cả những thứ dùng để bảo quản, nấu và ăn thực phẩm đều an toàn trước khi sử dụng lại. Việc vệ sinh, khử trùng đúng cách tất cả các bề mặt và thiết bị đã tiếp xúc với nước lũ là rất quan trọng.
- Khi cần xử lý nước bằng clo hoặc iốt - hãy làm theo hướng dẫn trên chai hoặc gói. Cố gắng ăn chín uống sôi trong điều kiện cho phép và nếu được thì nấu ăn gọn từng bữa, không để thức ăn lâu ngày. Rửa sạch tay trước và trong quá trình chế biến đồ ăn, sau khi đi vệ sinh. Sử dụng nước rửa tay khô nếu không có nước sạch và xà phòng.
Về vệ sinh môi trường
Ngay khi nước rút, người dân hoặc lực lượng hỗ trợ cần làm vệ sinh môi trường theo nước, nếu không làm kịp thời thì sẽ khó đẩy được phù sa ra khỏi nhà, sân và đường đi. Theo hướng dẫn của Bộ Y tế, người dân cần thực hiện một số biện pháp sau:
Các biện pháp thực hiện gồm:
- Đẩy sạch bùn đất ra khỏi nhà cửa; khơi thông cống rãnh, lấp vũng nước đọng, chôn lấp xác súc vật chết và tẩy uế.
- Dọn dẹp vệ sinh nhà cửa, phơi khô quần áo, không treo mắc quần áo ẩm ướt vào một chỗ dễ làm nơi trú ẩn cho muỗi.
- Thực hiện các biện pháp diệt bọ gậy, loăng quăng và muỗi. Phun hóa chất diệt côn trùng những nơi có nguy cơ cao.
Xử lý môi trường, nhất là các loại xác động vật là rất quan trọng để tránh mầm bệnh lây sang người.
Đặc biệt, để tránh các vi khuẩn phát triển nhanh, cần phải xử lý xác động vật chết, trôi nổi trong bão lũ, cách thực hiện như sau:
- Vị trí chôn xác súc vật: tốt nhất là chôn ở ngoài đồng, xa các nguồn nước (ao, sông, hồ...) ít nhất 50m. Có thể chôn xác súc vật ở trong vườn nhưng cần lưu ý là phải cách xa các giếng nước ít nhất 30m và phải xử lý kỹ bằng hoá chất khử khuẩn tẩy uế.
- Đào hố chôn: sao cho tất cả xác súc vật được vùi sâu dưới đất ít nhất 0,8m. Chuyển toàn bộ xác súc vật và hớt một lớp đất khoảng dày khoảng 10cm chỗ xác súc vật nằm cho vào hố chôn. Đổ 2 - 3kg vôi bột lên trên, hoặc phun dung dịch hoá chất khử khuẩn, tẩy uế rồi lấp đất, lèn chặt. Cắm biển báo hiệu nơi chôn xác súc vật để tránh bị đào bới.
- Khử khuẩn nơi có xác súc vật: sau khi chuyển xác súc vật đi chôn phải phun thuốc khử khuẩn hoặc rắc vôi bột vào chỗ đó. Nếu không có vôi bột hay hoá chất khử khuẩn thì có thể tập trung rác (khô) vào chỗ đó và đốt.
- Kiểm tra nơi chôn xác súc vật: Hàng ngày phải kiểm tra nơi chôn xác súc vật xem có bị súc vật hoặc chuột bọ đào bới hay không. Nếu phát hiện có mùi hôi thối hoặc bị đào bới thì phải lấp lại và rào chắn.
