Giải độc là một trong các chức năng sở trường của lá gan. Chất nào cũng thế, dù là hóa chất hay hoạt chất thiên nhiên đều phải được biến thể ở lá gan trước khi vào đường đào thải qua trục đường tiêu hóa hay tiết niệu.
Gan vì thế phải cần phương tiện để đưa tạp chất ra khỏi lá gan càng sớm càng tốt, càng nhiều càng hay. Dung môi dùng để vận chuyển độc chất chính là mật. Dòng mật vì thế không được ổn định trên đường từ gan xuống túi mật.
Chuyến đi cho dù êm xuôi chỉ mới nửa đường. Nếu vì mặt trong túi mật viêm tấy khiến dòng mật dễ vướng, nếu cơ vòng xuống ruột non đóng kín cửa quá lâu thì mật tụ lại trong túi mật. Tạp chất trong mật khi đó có đủ thời gian để kết tủa thành viên sỏi. Tùy theo kích thước và vị trí mà viên sỏi hại ít hay nhiều. Gặp đúng vị trí ngay cửa khẩu xuống ruột non thì túi mật phải co thắt liên hồi để tìm cách tống khứ viên sỏi nằm không coi hướng. Gia chủ khi đó lãnh cơn đau tá hỏa đến độ phải gọi xe cấp cứu.
Chuyện dài không chỉ có thế. Mật một khi vì viên sỏi cản đường nên không xuống đến ruột là nhân tố khiến rối loạn tiêu hóa. Tệ hơn nữa là mật một khi quá cao trong đường dẫn mật sẽ lọt vào máu. Nạn nhân khi đó trong ruột trục trặc vì thiếu mật, ngoài da ngứa ngáy lung tung lại thêm vàng da do thừa mật!
Sỏi túi mật gây đau đớn cho người bệnh (Ảnh minh họa)
Mật tất nhiên không vô cớ bỗng kết tủa làm chi cho khổ gia chủ, cho cực thầy thuốc. Muốn kết tủa thành sỏi phải có sự tiếp tay của một số yếu tố như:
- Thiếu nước do gia chủ đợi khát mới uống, uống không đủ khi đổ mồ hôi, lại thêm không uống đều mỗi giờ mà chỉ ngày 2 cữ sáng tối.
- Thừa mỡ vì phần nhân của viên sỏi bao giờ cũng có cấu trúc cholesterol. Khuynh hướng có sỏi túi mật càng rõ nét hơn nữa ở người có vòng bụng hơn 90 cm ở phụ nữ, hơn 95 cm ở nam giới. Thêm vào đó, tỉ lệ có sỏi túi mật ở người béo phì cao gấp 6 lần người có thể trọng bình thường!
- Thừa axít uric, như thường gặp ở người mạnh miệng với rượu bia, vì phần bọc ngoài của viên sỏi thường là urate, chất biến thể từ axít uric. Bằng chứng là 70% người bị bệnh gút đồng thời có sỏi túi mật.
- Thừa sự giận dữ trong cuộc sống thường ngày. Kết quả nhiều công trình thống kê cho thấy người hay tức cành hông là đối tượng dễ có sỏi trong túi mật, thậm chí mau có sỏi mới sau khi tán sỏi thành công.
Biết là sỏi khó thành hình nếu mật đừng ở lại trong túi mật quá lâu. Nhưng cho dù không gặp trục trặc với gan, mật thì sỏi túi mật vẫn thành hình nếu quên các yếu tố nêu trên. Sỏi túi mật vì thế là chuyện phổ biến vì số người béo phì, tăng mỡ máu, ăn mặn nhưng quên uống nước, đầu óc khó thanh thản và nhất là đệ tử của lưu linh đang chiếm đa số.
