Được ví là “nữ hoàng quả khô” khi chứa nhiều dưỡng chất tốt cho sức khỏe, giống cây này đã giúp nhiều hộ dân đổi đời. Tuy luôn được gắn mác "kén đất, khó trồng" nhưng nếu chịu khó tìm hiểu đặc tính, cách chăm bón phù hợp thì cây này sẽ cho năng suất ổn định.
Cây mắc ca được mệnh danh “nữ hoàng” của các loại hạt khô, vì trong giống cây này mang đến nhiều chất dinh dưỡng, cao gấp nhiều lần so với hạnh nhân, lạc...
Đặc biệt, trong phần nhân của quả mắc ca, hàm lượng dầu chiếm đến hơn 70%. Lượng protein trong hạt chiếm tới hơn 9% với 20 loại axit amin, trong đó có 8 loại axit amin rất cần thiết đối với con người. Ngoài ra, nó còn có nhiều chất bột, chất khoáng và nhiều loại vitamin. Vì vậy, người ta đã ví von nó là “nữ hoàng quả khô”. Từ đó, mà giá thành của mắc ca cũng đắt đỏ nhưng luôn hút khách trên thị trường.
Hiện, giá mắc ca dao động từ khoảng 250.000 đến 600.000 đồng/kg cho loại khô, tùy thuộc vào nguồn gốc, quy cách chế biến (nguyên vỏ, tách vỏ, rang muối) và chất lượng. Mắc ca tươi có giá rẻ hơn, dao động từ 90.000 đến 100.000 đồng/kg
Không chỉ đem lại hiệu quả kinh tế cao, giúp người dân đổi đời mà giống cây này còn giúp cải thiện chất lượng đất, bảo vệ môi trường.
Đặc biệt, nhân của mắc ca ăn rất ngon, có hương vị bơ, bùi, ngậy. Nó còn được chế biến để làm bánh, làm kẹo, làm dầu ăn, nước uống, làm dầu dưỡng da, dầu dược liệu. Vỏ bên ngoài của quả mắc ca (vỏ xanh) có chứa nhiều tanin và protein. Người nông dân có thể dùng nó để chế biến thức ăn chăn nuôi. Vỏ hạt được ví là "cứng như đá" nhưng nó có thể dùng làm than hoạt tính, làm chất đốt hoặc nghiền ra làm giá thể để ươm cây giống. Do đó, gần như mọi thứ của mắc ca đều có thể tận dụng và kinh doanh, từ đó tạo ra nhiều cơ hội mới cho người canh tác mắc ca.
Cây mắc ca là loại cây ăn quả có giá trị kinh tế cao, song đòi hỏi thời gian đầu tư dài và điều kiện sinh thái khá khắt khe. Đây là cây lâu năm, thường mất từ 3 năm trở lên mới bắt đầu cho quả và phải sau khoảng 5 năm mới đạt năng suất ổn định. Dù có thân gỗ cứng cáp, song bộ rễ của mắc ca lại phát triển nông, khiến cây dễ bị ảnh hưởng bởi gió lớn, bão hoặc hạn kéo dài.
Trong hai yếu tố môi trường quan trọng là khí hậu và đất đai, khí hậu đóng vai trò then chốt, bởi người trồng hầu như không thể thay đổi được. Ngược lại, đất đai có thể được cải thiện thông qua bón phân hữu cơ, làm tơi xốp và tăng độ thoát nước. Mắc ca phát triển tốt nhất ở vùng khí hậu á nhiệt đới, có nhiệt độ trung bình từ 20-25 độ C, ẩm độ cao và mưa đều quanh năm. Khi ra hoa và kết trái, cây cần không khí mát mẻ hơn, khoảng 18-21 độ C; nếu nhiệt độ quá cao hoặc khô hạn sẽ làm giảm tỷ lệ đậu quả.
Về kỹ thuật trồng, nên chọn đất đỏ bazan, đất phù sa cổ hoặc đất xám có tầng canh tác sâu, thoát nước tốt. Cây con thường được trồng vào đầu mùa mưa, theo khoảng cách 7x7m hoặc 8x8m.
Trong giai đoạn đầu, cần che nắng, giữ ẩm và thường xuyên cắt tỉa cành tạo tán để cây phát triển cân đối. Khi bước vào thời điểm gần thu hoạch, việc bón phân định kỳ và phòng trừ sâu bệnh đúng cách sẽ giúp duy trì năng suất cao và chất lượng hạt tốt.
Cách đây hơn 10 năm, anh Đỗ Trọng Học (ngụ Thanh Hóa) khi biết được lợi ích kinh tế của mắc ca, anh quyết định thử nghiệm trồng 1,5ha mắc ca xen lẫn trên đồi mía. Sau 3 năm, anh chuyển đổi cơ cấu cây trồng, nhân rộng diện tích trồng mắc ca lên 5ha.
Thế nhưng, cây mắc ca trồng tới năm thứ 5 chỉ cho quả lác đác và sản lượng không đạt như kỳ vọng do anh thiếu kinh nghiệm trong việc chọn giống và chăm sóc.
Sau nhiều nghiên cứu, quan sát, anh Học đã quyết định thử nghiệm phương pháp ghép cành nhiều quả vào thân cây ít quả. May mắn đã mỉm cười với anh khi cách làm này giúp tăng sản lượng quả mà không cần phải thay thế toàn bộ cây trồng không đơm hoa, kết trái.
Với thời gian dài trồng mắc ca , theo anh để trồng được giống cây mệnh danh “nữ hoàng quả khô” này đòi hỏi nông dân phải hiểu rõ đặc tính sinh trưởng, khí hậu, đất đai, kỹ thuật chăm sóc cây và nhu cầu thị trường.
“Mắc ca là cây có tiềm năng nhưng nếu không biết cách chăm sóc, cây sẽ cho sản lượng thấp, cộng với đầu ra không ổn định khiến nông dân dễ thất bại. Để khắc phục tình trạng này, tôi đã đầu tư vào chế biến sâu để nâng cao giá trị sản phẩm thay vì bán quả thô. Bên cạnh đó, việc liên kết sản xuất và tìm kiếm thị trường tiêu thụ là yếu tố rất quan trọng góp phần phát triển bền vững vùng trồng và mang lại lợi nhuận cao", anh Học chia sẻ với báo chí về kinh nghiệm khi trồng mắc ca.
Hiện nay, anh Học sở hữu 5ha mắc ca và liên kết với nông dân ở địa phương để mở rộng vùng trồng với diện tích gần 30ha, tương đương khoảng 10 nghìn gốc, trong đó 30 - 40% diện tích đã cho thu hoạch ổn định với năng suất đạt từ 3,5-4 tấn/ha. Sản lượng thu hoạch mỗi năm đạt gần 40 tấn. Với vườn mắc ca của gia đình đã giúp anh Học nâng cao chất lượng cuộc sống, có thu nhập ổn định.
Còn chị Nguyễn Thị Thủy (ngụ Gia Lai) tận dụng khí hậu mát mẻ và nền đất bazan ở quê nhà, chị thử trồng xen 200 cây mắc ca trong vườn cà phê từ năm 2013.
Sau ba năm bén rễ, vườn mắc ca của chị bắt đầu cho thu bói và ngày càng phát triển tốt. Nhờ phù hợp với khí hậu mà cây mắc ca nhà chị Thủy cho năng suất ổn định. Theo chị Thủy, chăm sóc loại cây này không quá vất vả chỉ cần bón phân 2-3 lần mỗi năm, tưới đủ nước và tỉa cành định kỳ. Vụ vừa qua, khi thời tiết thuận lợi giúp 200 cây mắc ca của gia đình chị cho thu hoạch 1,3 tấn quả tươi, mang về hơn 400 triệu đồng sau khi trừ chi phí. Theo chị tiết lộ cho báo chí, con số lợi nhuận này cao gấp nhiều lần so với trồng cà phê.
Mắc ca là giống quả khô được nhiều người săn lùng vì giàu dưỡng chất.
Không chỉ bán hạt tươi, chị Thủy còn đầu tư máy sấy, máy chẻ và máy hút chân không để chế biến, đóng gói sản phẩm. Nhờ chú trọng quy trình hữu cơ và phơi sấy kỹ lưỡng, hạt mắc ca của chị được khách hàng ở TP.HCM, Hà Nội và các khu vực lân cận ưa chuộng. Trung bình mỗi tháng, chị cung cấp cho thị trường khoảng 2 tấn mắc ca thành phẩm, giá bán ổn định từ 170.000-200.000 đồng/kg.
Từ một loại cây được xem là “kén đất, khó trồng”, mắc ca nay đã chứng minh tiềm năng lớn khi mang lại nguồn thu ổn định và giúp nhiều hộ dân vươn lên làm giàu. Không chỉ đem lại giá trị kinh tế cao, mắc ca còn góp phần cải thiện đất, bảo vệ môi trường và đa dạng hóa sinh kế cho người nông dân.
