Loài cá này thường sống ở dưới sâu đáy bùn ở các đầm phá ven bờ, hay vùng cửa sông sát biển, người dân lội bùn bắt về bán tới 600.000 đồng/kg.
Ở Nga Sơn (Thanh Hóa), giữa những bãi bùn sình lầy ven sông có một loài cá được ví như "lộc trời", đó là con cá nhệch. Loài cá này vốn gắn với người dân nghèo nơi đây, nhưng nay thành đặc sản nổi tiếng, bán vào nhà hàng quán ăn với giá tới 600.000 đồng/kg.
Cá nhệch là loài cá da trơn, thân hình thon dài, có thể đạt đến hơn một mét. Màu da nâu ánh đồng, phần bụng nhạt hơn, đặc biệt là rất trơn nên khó có thể dùng tay bắt. Chúng sinh sống ở những khu vực ngập mặn, đầm phá ven biển hoặc các cửa sông có nhiều phù sa, nơi nguồn thức ăn dồi dào với tôm, cá nhỏ và cua cáy. Vào mùa nước ròng, khi thủy triều xuống, là lúc người dân Nga Sơn bắt đầu hành trình săn “thủy quái” giữa bùn lầy.
Người dân nơi đây vẫn gọi vui đó là nghề "săn thủy quái" bởi loài cá này thân dài ngoẵng, trơn như lươn nhưng dữ tợn, miệng đầy răng nhọn và sẵn sàng cắn lại nếu bị tấn công. Vất vả, nguy hiểm là thế, nhưng nhờ nghề săn cá nhệch, nhiều gia đình vùng biển có được nguồn thu ổn định, kiếm vài trăm nghìn đến cả triệu đồng mỗi ngày.
Dụng cụ chính của họ là chiếc xiên ba răng, một loại lao được rèn thủ công, đầu sắc nhọn, cán dài khoảng hơn một mét rưỡi. Người săn nhệch thường lội bùn đến tận đầu gối, tay cầm xiên, mắt căng ra dò từng dấu vết nhỏ trên mặt đất bùn để tìm hang cá. Theo kinh nghiệm của ngư dân lâu năm, hang nhệch thường sâu đến hơn một mét, lối vào hẹp, quanh miệng hang thường có dấu cáy bò ra vào, đó là dấu hiệu cho thấy cá nhệch đang ẩn ở bên trong.
Khi xác định được hang, người thợ sẽ xiên mạnh mũi lao xuống. Nếu trúng cá, nước bùn sẽ quẫy đục ngầu và bắn tung tóe. Nhệch bị đâm sẽ vùng vẫy dữ dội, cuộn quanh cây xiên khiến người bắt phải giữ thật chắc, nếu không sẽ bị trượt khỏi tay. Mỗi khi kéo được con cá nhệch to khỏi bùn, toàn thân họ đều lấm lem, nhưng niềm vui hiện rõ trên khuôn mặt vì mỗi con cá nặng chừng vài lạng đến cả kg, bán được giá cao.
Anh Long (người chuyên đi săn cá nhệch) chia sẻ: "Loài cá này khỏe lắm, có những con quẫy gãy cả cán xiên. Nhưng bù lại giá bán cao nên ai cũng cố. Tôi và các anh em trong làng thường đi săn từ sáng sớm, có khi phải băng qua rừng ngập mặn cả ngày".
Sau khi bắt về, cá nhệch được bán với giá khoảng 450.000-5000.000/kg, thời điểm khan hiếm hoặc vào dịp lễ, giá có thể lên tới 600.000 đồng/kg.Trước đây, cá nhệch gắn với cuộc sống của người dân nghèo, người ta bắt nhệch về làm thành cá món ăn dân dã hoặc đãi khách phương xa. Chục năm gần đây, thứ cá nhà nghèo này "đổi đời" thành đặc sản có giá đắt đỏ và quý hiếm.
Anh Long nói thêm: "Do môi trường nước thay đổi nên cá nhệch bây giờ khan hiếm, muốn bắt được phải có kinh nghiệm để tìm những nơi chúng hay trú ẩn nhiều. Có những ngày anh em tôi đi cả ngày cũng chỉ kiếm được vài ba kg cá nhệch mang về bán cho nhà hàng".
Dù có vẻ ngoài khá dữ tợn nhưng thịt cá nhệch lại vô cùng thơm ngon, săn chắc, ngọt tự nhiên và giàu đạm. Từ lâu, ở Nga Sơn, gỏi cá nhệch đã trở thành món đặc sản nức tiếng. Thịt cá sau khi sơ chế, thái mỏng, trộn cùng thính rang và các loại gia vị dân dã như riềng, sả, lá chanh, ăn kèm rau sống và nước chấm chua cay. Món ăn vừa ngọt mát vừa dẻo thơm, mang hương vị riêng biệt khiến ai thử một lần đều thích mê mẩn.
Trong các nhà hàng ở Thanh Hóa, gỏi nhệch có giá từ 300.000 - 500.000 đồng/suất, tùy lượng người ăn. Ngoài làm gỏi, nhệch có thể chế biến món kho tộ hoặc nhúng lẩu đều ngon.
