Cá chạch đồng là một loài cá phổ biến ở những vùng nước ngọt với phần thịt chắc, béo, ngọt, được người thành phố săn tìm những năm gần đây.
Cùng với cá rô đồng, chạch đồng vốn là loài sống trong bùn đất ở kênh mương, đồng ruộng tại các miền quê, gắn với những bữa cơm của người nghèo trước đây. Vào mùa nước nổi, cá chạch bơi lội khắp ruộng đồng, còn khi nước rút, chúng lại lẩn sâu xuống bùn ở ao, bàu hay kênh rạch, ẩn mình chờ mùa nước mới.
Cá chạch đồng ẩn mình trong bùn đất ở đồng ruộng, kênh mương
Về đặc điểm nhận dạng, chạch đồng nhỏ, chiều dài chỉ khoảng một gang tay, thân hình tròn trĩnh, đầu nhọn và toàn thân phủ một lớp nhớt dày nên trơn tuột như lươn. Cá chạch có quanh năm nhưng nhiều nhất vẫn là vào mùa mưa. Ngày xưa, ở nông thôn, chỉ cần mang chài, vó, lọp hoặc cần câu ra đồng vài tiếng là có thể mang về một rổ đầy cá chạch đồng tươi rói. Trong những bữa cơm quê nghèo, món cá chạch nướng củi, kho nghệ hay nấu canh chua luôn được xem là món ăn đưa cơm, vừa thơm vừa béo ngậy.
Anh Hà (ở An Giang) kể lại: "Ngày nhỏ, đám trẻ con trong xóm thích nhất là ra đồng bắt cá chạch đồng. Con cá này nhớt lắm, bắt trơn tuột không dễ. Khi làm cá chạch phải dùng tro bếp, lá tre hoặc nước nóng để chà cho sạch nhớt. Cá chạch nướng bằng củi thơm phức, đến bây giờ mình vẫn nhớ mãi".
Cá chạch đồng thịt chắc, ngọt. Trên thị trường hiện nay chủ yếu là cá chạch nuôi, còn chạch đồng rất hiếm
Còn chị Ngọc (hiện đang sống ở phường Hà Đông, Hà Nội) chia sẻ: "Ngày trước cá chạch nhiều đến mức không ai mang ra chợ bán. Còn bây giờ cá chạch đồng hiếm lắm, đa phần là cá chạch nuôi, giá ngoài chợ khoảng 120.000 đồng/kg".
Ở miền Tây Nam Bộ, cá chạch không chỉ là món ăn dân dã mà còn là đặc sản vùng sông nước. Món cá chạch kho nghệ vàng óng, thịt săn chắc, thơm nức mũi được nhiều gia đình ưa chuộng. Nhưng độc đáo nhất phải kể đến cá chạch một nắng chiên giòn chấm nước mắm me. Để pha nước chấm đúng điệu, người dân dùng me chín dầm lấy cơm, hòa cùng nước mắm ngon nguyên chất, thêm đường, bột ngọt và ớt. Vị chua cay, mặn ngọt hòa quyện khiến món cá chạch thêm đậm đà.
Ngoài ra, khô cá chạch cũng là món đặc sản được nhiều người sành ăn săn tìm. Để làm khô, người ta chọn cá tươi, cạo sạch nhớt rồi ngâm nước muối loãng khoảng 30 phút, sau đó ướp chút gia vị và ớt rồi đem phơi nắng. Khô cá chạch ngon phải được phơi 3 lượt nắng lớn, thịt cá săn lại, thơm dịu mà không bị cứng. Khi chiên lên, khô cá chạch vàng ruộm, dẻo dai, mùi thơm lan tỏa khắp gian bếp. Món này dùng với cơm trắng, dưa món hay làm mồi nhậu đều rất hợp vị.
Hiện nay, khô cá chạch đồng có giá khoảng 300.000 - 350.000 đồng/kg, được nhiều người "săn tìm" để thưởng thức.
Khô cá chạch có giá đắt đỏ vẫn được ưa chuộng
Không chỉ ngon miệng, cá chạch còn có giá trị dinh dưỡng và dược tính cao. Theo Đông y, cá chạch có tác dụng bồi bổ khí huyết, tráng dương, cường lực, thanh nhiệt và chống lão hóa, đặc biệt tốt cho người cao tuổi, người suy nhược cơ thể. Theo Tây y, thịt cá chạch chứa nhiều chất đạm, chất béo và các axit amin thiết yếu, giúp tăng cường sức đề kháng.
