Từng bị xem là loài hải sản xấu xí, không ai ăn, nay cà xỉu đã vươn lên thành đặc sản trứ danh, được người thành phố ưa chuộng mỗi khi đến mùa.
Vùng biển Hà Tiên, An Giang (tỉnh Kiên Giang cũ) không chỉ nổi tiếng với cảnh sắc hữu tình mà còn là nơi sản sinh ra nhiều loại hải sản độc đáo. Trong đó, con cà xỉu đang trở thành “đặc sản trứ danh” khiến du khách tò mò và dân sành ăn khắp nơi đổ về tìm mua.
Cà xỉu là một loài nhuyễn thể nước lợ, có lớp vỏ xanh sậm, thân mềm, phần râu dài và to trông khá khác thường. Lần đầu nhìn thấy, nhiều người dễ nhầm cà xỉu với một loài côn trùng biển kỳ lạ, vừa hiếu kỳ vừa e dè. Nhưng khi đã nếm thử, ai cũng ngạc nhiên bởi vị ngọt hậu, béo nhẹ và hương thơm biển đặc trưng mà không loại hải sản nào có được.
Theo người dân địa phương, cà xỉu sống nhiều ở vùng đầm Đông Hồ, nơi giao hòa giữa nước ngọt và nước mặn. Chúng thường vùi mình dưới lớp bùn sâu, dùng chiếc râu dài để tìm kiếm thức ăn. Cà xỉu có quanh năm nhưng mùa rộ nhất là từ tháng 6 đến tháng 8 dương lịch, khi con trưởng thành, thịt béo và râu giòn.
Để chế biến cà xỉu, công đoạn sơ chế đóng vai trò quan trọng. Sau khi thu hoạch, cà xỉu được ngâm nước sạch vài giờ cho nhả bùn, rồi rửa kỹ nhiều lần. Tiếp đó, người dân đem cà xỉu ủ muối hoặc chế biến tươi tùy món. Theo chị Hoa (một người dân địa phương) công đoạn này tuy đơn giản nhưng đòi hỏi sự tỉ mỉ và kiên nhẫn, vì chỉ cần sơ ý, cà xỉu sẽ dễ bị tanh hoặc xỉn màu.
Trong số các món được làm từ cà xỉu, cà xỉu muối được xem là đặc sản “quốc hồn quốc túy” của An Giang. Cà xỉu sau khi phơi nắng 2–3 tiếng để ráo, được trộn với hỗn hợp nước mắm, đường, tỏi, ớt theo tỉ lệ riêng. Món cà xỉu muối ngon là phải mặn vừa, cay nhẹ, dậy mùi thơm, nếu muối quá tay sẽ làm cà xỉu thâm đen, còn nhạt thì khó bảo quản. Người sành ăn cho rằng cà xỉu muối ngon nhất là khi vừa muối buổi sáng, buổi chiều đã có thể thưởng thức – lúc vị mắm và vị ngọt của thịt vừa kịp hòa quyện.
Ngày nay, mắm cà xỉu trở thành món quà đặc sản mà khách du lịch nào đến An Giang cũng muốn mang về. Một hũ cà xỉu muối được bán với giá khoảng 120.000–140.000 đồng, đựng trong lọ thủy tinh, nhìn vừa dân dã vừa hấp dẫn. Nhiều gia đình còn biến tấu mắm cà xỉu thành nước chấm hoặc gia vị trộn gỏi, mang lại vị mặn mòi, đậm đà của vùng biển Tây Nam Bộ.
Bên cạnh đó, cà xỉu còn được xào tỏi ớt, trộn gỏi xoài, nấu cháo hoặc làm mắm chưng. Trong đó, món cà xỉu xào tỏi ớt là món ăn khoái khẩu của người dân địa phương. Thịt cà xỉu béo mềm, phần chân giòn rụm hòa cùng hương tỏi phi vàng thơm phức khiến ai ăn một lần là nhớ mãi. Một số du khách so sánh cà xỉu với giá bể Hải Phòng, nhưng hương vị cà xỉu lại đậm và béo hơn, mang hơi thở riêng của biển Hà Tiên.
Điều thú vị là, ngày trước người dân không mấy ai ăn cà xỉu, vì cho rằng hình dáng xấu xí, lại sống trong bùn nên dễ bị chê. Thế nhưng theo thời gian, khi du lịch phát triển và khẩu vị ẩm thực thay đổi, cà xỉu dần được “lên đời” thành đặc sản quý hiếm. Nhiều nhà hàng ở An Giang và TP.HCM đã đưa cà xỉu vào thực đơn như một món “độc quyền” vùng Tây Nam Bộ.
