Thứ nông sản dân dã gắn liền với ao hồ làng quê nay được "lên đời" thành đặc sản ở thành phố, nhiều người ưa chuộng vì hương vị thơm ngon, ngọt mát và bổ dưỡng. Trên thị trường, củ sen được bán với giá khoảng 75.000 đồng/kg.
Củ sen từ lâu đã là hình ảnh quen thuộc, gắn liền với những ruộng đồng, ao hồ yên ả. Không chỉ là phần thân rễ nuôi sống cây sen, củ sen còn mang trong mình giá trị ẩm thực, dinh dưỡng và cả giá trị kinh tế.
Ẩn mình dưới lớp bùn, củ sen có cấu tạo đặc biệt với nhiều lỗ khí lớn chạy dọc bên trong. Đây là hệ thống dẫn khí tự nhiên, giúp không khí từ cuống lá sen đi xuống rễ để cây hô hấp và sinh trưởng. Chính những lỗ khí ấy cũng tạo nên sự khác biệt giữa các loại củ sen, khiến chúng có hương vị và đặc tính riêng biệt. Người xưa từng có câu “Ruộng chín, ao bảy”, ý chỉ loại sen 9 lỗ thường hợp với ruộng cạn, còn sen 7 lỗ lại phát triển ở ao sâu.
Nếu quan sát kỹ, người tiêu dùng dễ dàng nhận thấy sự khác nhau giữa hai loại củ sen này. Sen 7 lỗ thường ngắn, mập, vỏ ngả nâu vàng, hơi sần sùi. Khi cắt ra, phần ruột có màu đỏ nhạt, vị hơi đắng nếu ăn sống. Bù lại, loại củ này giàu tinh bột, ít nước nên khi chế biến sẽ có vị dẻo, thơm, mềm bở, rất hợp để nấu canh, hầm sườn hay làm món sen tẩm đường.
Ngược lại, sen 9 lỗ lại mang dáng vẻ thanh mảnh, thon dài, vỏ trắng bạc mịn màng. Bên trong ruột trắng trong, giòn và ngọt mát. Chính nhờ đặc tính nhiều nước, ít tinh bột mà sen 9 lỗ thường được dùng cho các món cần giữ độ giòn như gỏi, xào, chiên hay nhúng lẩu.
Sen lấy củ thường được trồng hai vụ mỗi năm, sau khoảng 6 tháng là bắt đầu cho thu hoạch. Đây là loại cây khá dễ trồng, ít bị sâu bệnh, không cần nhiều thuốc bảo vệ thực vật. Người nông dân chỉ cần làm đất kỹ, bón phân chuồng là chính, chú ý khâu chăm bón ở từng giai đoạn để củ sen phát triển đều, trắng, giòn và bùi.
Chị Ngọc (một hộ trồng sen ở Lạng Sơn) chia sẻ rằng trồng sen có vất vả nhưng lại mang về thu nhập ổn định hơn trồng lúa: "Chỉ cần trồng năm đầu tiên, sau đó mỗi vụ thu hoạch lại giữ lại một phần củ làm giống cho vụ sau. Cây sen có thể cho thu hoạch đều đặn cả chục năm liền". Đặc biệt, với sen lấy củ, hoa ra rất ít, trung bình một sào chỉ có khoảng 20 bông, được cắt bán thêm với giá 3.000 đồng/bông.
Thời điểm xuống giống sen thường vào tháng 2, đến khoảng tháng 9, tháng 10 là bước vào mùa thu hoạch. Khi sen tàn lá, người trồng tiến hành làm đất, thoát nước và chuẩn bị cho vụ mới. Nhờ vòng đời bền bỉ và khả năng thích nghi, cây sen đang ngày càng được nhiều nông hộ chọn làm cây chủ lực để phát triển kinh tế.
Hiện nay, củ sen tươi trên thị trường có giá dao động từ 50.000 – 70.000 đồng/kg tùy mùa. Đây là mức giá tương đối ổn định, giúp người trồng sen có nguồn thu nhập ổn định. Để chọn mua củ sen ngon, các bà nội trợ thường ưu tiên củ to, mập, cầm chắc tay và có màu nâu nhạt tự nhiên. Những củ quá trắng sáng thường bị nghi đã qua tẩy trắng, không đảm bảo an toàn.
Củ sen có thể làm thành món canh ngọt mát, món gỏi giòn sần sật hay món hầm bổ dưỡng, được người tiêu dùng thành thị ưa chuộng trong những năm gần đây. Hiện nhiều địa phương đã mở rộng diện tích trồng sen lấy củ, góp phần nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống.
