Sau khi chính thức giành được độc lập vào năm 1776, nước Mỹ phải đối mặt với một loại dịch bệnh vô cùng nguy hiểm khiến nhiều người bị nhiễm chết trong đau đớn. Tuy nhiên, đáng nói là thời đó, rất nhiều người ở Mỹ lại muốn bị nhiễm cặn bệnh này vì một lý do ngày nay ít ai ngờ.
Bệnh sốt vàng da, có nguồn gốc từ một loại virus trên muỗi Aedes aegypti (đây cũng là loài muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết và bệnh do vi rút Zika) đã hoành hành khắp nước Mỹ. Dịch bệnh này được cho là xuất phát từ Tây Phi và di chuyển đến Mỹ trên những con tàu nô lệ. Khí hậu nóng ẩm là điều kiện lý tưởng để cho muỗi truyền bệnh virus sốt vàng da sinh sôi nảy nở.
Theo History, sau thời gian ủ bệnh từ 3 – 6 ngày, người mắc sốt vàng da sẽ cảm thấy những triệu chứng của bệnh cúm, sốt và đau nhức cơ bắp. Da của người nhiễm căn bệnh này sẽ chuyển dần sang màu vàng đặc trưng do gan và thận bị tổn hại. Sau một thời gian phát bệnh, nạn nhân thường bị chảy máu trong đường tiêu hóa, nôn ra máu đen rồi vật vã trong cái chết đau đớn. Sốt vàng da thời đó là một căn bệnh nguy hiểm chết người với tỷ lệ tử vong lên tới 50%.
Thời bấy giờ, nhân loại chưa phát hiện ra muỗi là loài trung gian truyền bệnh sốt vàng da. Dịch bệnh đã lây lan khắp nước Mỹ và đặc biệt bùng phát mạnh ở các thành phố lớn như New York , Philadelphia và New Orleans.
Hai người đàn ông chết vì sốt vàng da trong khi một người khác thuộc giới thượng lưu tìm cách bỏ chạy (ảnh: NY Times)
Năm 1898, chiến tranh Mỹ - Tây Ban Nha nổ ra và cướp đi sinh mạng của ít nhất 3.000 người Mỹ. Tuy nhiên, đa phần số lính tử vong trong cuộc chiến này là do dịch sốt vàng da. Môt trận dịch sốt vàng da khủng khiếp cũng xảy ra tại Philadelphia, bang Pennsylvania, Mỹ vào năm 1793, cướp sinh mạng của 10.000 người.
Bài viết của Kathryn Olivarius, nhà nghiên cứu lịch sử thuộc đại học Stanford ở California (Mỹ) trên tờ New York Times cho biết, trong vòng 60 năm, thành phố New Orleans đã trải qua 22 đợt bùng phát dịch sốt vàng da, khiến ít nhất 150.000 người tử vong.
Tuy nhiên, những người mắc bệnh sốt vàng da mà may mắn sống sót thì cả phần đời còn lại sẽ không bị tái nhiễm và sẽ rất có giá trên thị trường lao động. Họ được coi như là đã “rửa tội lần 2” và được “ban phước lành từ chúa”.
Thời bấy giờ, nước Mỹ vẫn chưa xóa bỏ chế độ nô lệ, nên ngoài sự phân biệt về chủng tộc, người dân xứ cờ hoa còn phải chịu sự phân biệt giữa những người chưa từng nhiễm sốt vàng da và những người từng nhiễm, có miễn dịch.
“Tôi đã rải đơn khắp nơi chỉ để mong xin được một chân kế toán. Tuy nhiên, việc tuyển một người đàn ông còn trẻ nhưng chưa có miễn dịch thì quả là một sự đầu tư liều lĩnh”, lời than thở của Christopher Lagel – một người nhập cư vào Mỹ từ Đức, được ghi lại vào năm 1830.
Các công ty bảo hiểm nhân thọ thời đó cũng sẽ từ chối thẳng thừng những người muốn đăng ký mua bảo hiểm mà chưa từng nhiễm sốt vàng da hoặc sẽ đòi hỏi một mức đóng góp cao hơn nhiều lần.
Miễn dịch với sốt vàng da cũng quyết định cả khu vực nơi người dân được sinh sống là thành phố hay nông thôn. Quyết định mức lương là bao nhiêu và quyết định việc một người có được vay tín dụng hay không, có thể kết hôn với ai…
Sốt vàng da hủy hoại một gia đình (ảnh: NY Times)
Trước sự phân biệt đối xử ghê gớm, nhiều người sống tại Mỹ lúc đó đã tìm đến cách thức giải quyết hết sức dại dột: Họ muốn bị nhiễm sốt vàng da. Không ít người đã cố tình để bị nhiễm bệnh bằng cách sống chung với nhau trong những căn phòng chật chội, bẩn thỉu hoặc ngủ trên giường của bệnh nhân vừa qua đời vì sốt vàng da… bất chấp hậu quả chết người.
Đa số người da đen tại Mỹ lúc đó đều là nô lệ và dịch sốt vàng da còn được sử dụng như một loại công cụ tuyên truyền cho những kẻ phân biệt chủng tộc. Mặc dù có rất ít hiểu biết về dịch bệnh, nhiều kẻ vẫn cố tình cho rằng, người da đen khỏe mạnh hơn và có khả năng kháng bệnh sốt vàng da cao hơn. Họ nói rằng, đây là một dấu hiệu cho thấy người da đen được chúa trời chọn lựa để lao động, phụng sự cho người da trắng.
Thực tế hoàn toàn ngược lại, người da đen tại Mỹ khi đó có tỷ lệ tử vong cao hơn hẳn vì khả năng được tiếp cận chăm sóc y tế của họ rất thấp. Tuy nhiên, nếu người da đen từng nhiễm bệnh và hồi phục, giá trị của họ cũng sẽ tăng gấp rưỡi trên thị trường lao động.
Những kẻ ủng hộ chế độ phân biệt chủng tộc thậm chí còn cho rằng, việc bị nhiễm sốt vàng da sau đó sống sót còn giúp cho người da đen có thêm cơ hội bình đẳng.
Theo đó, dịch bệnh sẽ khiến người da trắng sợ hãi và ở trong nhà, không dám ra ngoài làm việc, còn người da đen nếu có khả năng miễn dịch thì tha hồ ra ngoài làm ăn, buôn bán. Vì vậy, không ít người da đen tại Mỹ lúc đó đã tìm đến sốt vàng da như một “cơ hội đổi đời”.
Nhà sử học Kathryn Olivarius cho rằng, việc nhiều người tử vong vì sốt vàng da đem đến lợi ích cho tầng lớp giàu có ở Mỹ lúc bấy giờ. Vì nhân công luôn phải cố gắng làm việc để có tiền chăm sóc tại bệnh viện nếu chẳng may bị nhiễm bệnh. Chính quyền cũng không thực hiện nhiều biện pháp để đẩy lùi dịch bệnh. Giới chức cho rằng, cách tốt nhất để giải quyết dịch sốt vàng da là để cho có nhiều người nhiễm hơn, cho đến khi chỉ còn lại toàn là những người có khả năng miễn nhiễm.
Gánh nặng dịch bệnh thời đó thuộc về tầng lớp lao động, đặc biệt là những người chưa có khả năng miễn dịch chứ không phải tầng lớp thượng lưu. Ước tính, hơn 400.000 người Mỹ đã tử vong vì sốt vàng da.
Dịch sốt vàng da tại Mỹ chỉ kết thúc khi những cơn gió lạnh buốt của mùa đông kéo về và giết gần hết các quần thể muỗi. Thế giới ngày nay đã có vắc xin phòng sốt vàng da, tuy nhiên, nhiều người vẫn tử vong vì căn bệnh này mỗi năm.
