Chỉ sau 2-3 tháng gieo trồng, cây mồng tơi đã cho thu hoạch, vừa hái lá bán quanh năm, vừa lấy hạt cung cấp cho thị trường với giá trị kinh tế cao. Nhờ mô hình này, nhiều gia đình nông dân không chỉ cải thiện thu nhập mà còn mở ra hướng đi bền vững.
Cây mồng tơi vô cùng quen thuộc ở các miền quê, chúng vốn mọc dại ở bờ rào hoặc được người dân trồng quanh hàng rào, sân vườn để làm rau ăn. Thân dây mềm, lá xanh mướt, mọc chồng lên nhau, chỉ cần vài nhánh gieo xuống đất là sau những cơn mưa, mồng tơi đã vươn lên thành giàn rợp bóng. Người nông dân xem đó là thứ rau bình dị, dễ kiếm, góp mặt trong bữa cơm thường ngày với những món dân dã như canh cua đồng rau mồng tơi, mồng tơi nấu tôm khô hay luộc chấm mắm.
Theo thời gian, mồng tơi không chỉ còn là thứ rau “nhà quê” mà đã trở thành đặc sản ở thành phố. Điểm đặc biệt là vị ngọt mát, nhớt nhẹ của lá mồng tơi, khi nấu canh vừa thanh nhiệt, giải độc, vừa tốt cho hệ tiêu hóa. Đông y còn ghi nhận mồng tơi có tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, hỗ trợ nhuận tràng, rất thích hợp trong những ngày hè oi bức.
Ngày nay, rau mồng tơi không chỉ mọc tự nhiên ở vườn quê hay ven bờ rào như trước mà đã được nhiều hộ dân chủ động trồng thành luống, thành giàn để vừa phục vụ bữa ăn gia đình vừa bán ra thị trường. Ở các vùng ngoại ô thành phố, mồng tơi trở thành cây rau ngắn ngày, dễ chăm sóc, ít sâu bệnh, chỉ sau 2-3 tháng gieo trồng đã có thể thu hoạch. Mô hình trồng rau mồng tơi đã đem lại thu nhập cho nhiều hộ dân.
Anh Trí (ở An Giang) cho biết so với nhiều loại rau màu khác, mồng tơi có ưu điểm dễ trồng, ít tốn công chăm sóc, không đòi hỏi quá nhiều kỹ thuật canh tác. Thời gian từ lúc gieo trồng đến khi thu hoạch hạt chỉ khoảng 3 – 4 tháng. Sau đợt thu hoạch đầu tiên, trung bình 20 – 30 ngày lại có thể cho một lứa hạt mới.
Theo kinh nghiệm của anh, mồng tơi chỉ cần xuống giống một lần, nhưng nếu biết cách chăm sóc, bón phân hữu cơ bổ sung sau mỗi đợt hái hạt thì cây có thể cho thu hoạch kéo dài cả năm. “Bình quân một công đất gieo khoảng 1,5 kg hạt. Khi cây phát triển cao, tôi cắm cọc và làm giàn cao 1,2 – 1,5 m, mỗi giàn cách nhau 1,1 m để mồng tơi leo, vừa thuận lợi cho việc chăm sóc, vừa dễ thu hoạch", anh Trí chia sẻ.
Tuy là cây dễ trồng, nhưng theo anh, để thành công nông dân cũng cần nắm rõ đặc tính sinh trưởng của mồng tơi ở từng giai đoạn. Ngoài ra, một số loại sâu bệnh vẫn thường xuất hiện nên người trồng phải chịu khó thăm ruộng, theo dõi và xử lý kịp thời.
Hiện nay, anh Trí đang canh tác 4 công đất trồng mồng tơi lấy hạt. Nhờ áp dụng mô hình này, gia đình anh đã có thêm nguồn thu nhập ổn định, đời sống được cải thiện. Với anh, mồng tơi giờ không chỉ là loại rau quen thuộc trong bữa cơm quê mà còn là “cây đặc sản” mang lại giá trị kinh tế bền vững.
Cũng thành công nhờ trồng mồng tơi, chị Vàng (ở An Giang) cho biết hạt mồng tơi sau khi thu hoạch sẽ được phơi khô trước khi bán cho thương lái. “Những ngày nắng đẹp, chỉ cần phơi khoảng ba ngày là có thể đem bán. Bình quân 8 – 10 kg hạt tươi mới cho ra 1 kg hạt khô. Với giá bán dao động từ 90.000 – 150.000 đồng/kg, lúc cao điểm có thể lên đến 200.000 đồng/kg, lợi nhuận thu về rất khả quan", chị nói.
Không chỉ giúp gia đình chị Vàng cải thiện thu nhập, mô hình còn tạo thêm việc làm cho nhiều lao động địa phương. Công việc thu hoạch hạt tuy đơn giản nhưng lại mang đến nguồn thu ổn định. Mỗi lao động được trả công khoảng 5.000 đồng/kg, bình quân một ngày có thể hái 40 – 50 kg hạt, thu nhập từ 200.000 – 250.000 đồng/ngày. Nhờ vậy, nhiều hộ dân trong xã có thêm việc làm, góp phần ổn định cuộc sống.
Anh Trung ở Đồng Nai tận dụng hơn 1.000 m² đất tiêu bị bỏ hoang do dịch bệnh để “mạo hiểm” trồng thử nghiệm mồng tơi lấy hạt. Với số vốn vỏn vẹn 5 triệu đồng, anh mua giống, lưới và tận dụng luôn những trụ bông gòn cũ làm giàn cho cây leo. Sau hơn 3 tháng, vườn mồng tơi xanh tốt, bắt đầu cho quả. Mỗi ngày, Trung thu được khoảng 25 – 30 kg hạt tươi, sau khi phơi khô còn lại 3 – 3,5 kg hạt, bán với giá dao động từ 170.000 – 200.000 đồng/kg.
Anh cho biết, trồng mồng tơi lấy hạt không tốn nhiều chi phí, ít sâu bệnh và hạn chế sử dụng thuốc hóa học, nhờ vậy an toàn cho cả người trồng lẫn môi trường. Tuy nhiên, để cây cho năng suất cao, người trồng cần lưu ý kỹ thuật: trồng thưa, giàn cao khoảng 4 m, hàng cách hàng 1,5 – 2 m để cây nhận đủ ánh sáng, phát triển mạnh và ra nhiều hạt.
Điều đặc biệt, mồng tơi lấy hạt có thể thu quanh năm theo kiểu gối vụ. Mỗi chùm quả khi chín khoảng 3/4 sẽ được hái về phơi khô, bảo quản rồi cung cấp cho các vựa giống rau ở khu vực phía Nam.
