Với kích thước nhỏ bé, không ngòi đốt, và nơi ở chỉ gói gọn trong những chiếc hộp gỗ khiêm tốn, loài ong có cái tên khiến người ta "ngượng đỏ mặt" đang trở thành mô hình kinh tế nông nghiệp mang lại thu nhập ổn định cho nhiều người dân.
Ong dú hay còn gọi là ong rú, ong tầng là một chi thuộc họ ong không ngòi đốt phân bố chủ yếu ở vùng nhiệt đới. Kích thước của chúng chỉ bằng con ruồi trâu hoặc nhỏ hơn, hoàn toàn khác biệt với những đàn ong mật lớn mà chúng ta thường thấy.
Ong dú là loài ong nhỏ, hiền lành, không đốt người được nuôi trong điều kiện hoàn toàn thuận tự nhiên. Loài ong này là loài lấy mật, mật ong dú được đánh giá là giàu dinh dưỡng, quý hiếm, giá thành lên đến cả triệu/lít.
Đặc biệt, với ngoại hình nhỏ bé, nơi cư ngụ của chúng chỉ là những chiếc hộp gỗ có kích thước khiêm tốn nên giúp người nông dân đỡ tốn công và kinh phí xây dựng, đầu tư chuồng trại. Thế nhưng, ong dú lại tạo ra một sản phẩm có giá trị kinh tế cao chính là mật ong.
Sản phẩm kinh doanh từ ong dú không chỉ giới hạn ở mật. Bên cạnh mật ong thu hoạch khoảng 1-2 lít/tổ/năm, người nuôi còn có nguồn thu lớn từ keo ong và phấn hoa. Keo ong dú được đánh giá cao nhờ đặc tính kháng khuẩn, kháng virus mạnh, là nguyên liệu quý trong sản xuất thực phẩm chức năng và mỹ phẩm. Chính nhờ những đặc tính này, mật ong dú nguyên chất đạt mức giá đột phá, dao động từ 800.000 - 2 triệu đồng/lít.
Điểm đặc biệt tạo nên giá trị vượt trội của mật ong dú nằm ở khả năng thu thập mật của chúng. Với kích thước siêu nhỏ, ong dú được ví như những "chuyên gia" có thể tiếp cận và hút mật từ những loài hoa li ti, những cây dược liệu nhỏ bé mà các loài ong lớn hơn không thể chạm tới. Điều này tạo nên sự đa dạng khoáng chất, enzyme và vitamin trong mật. Mật ong dú nổi tiếng với vị chua thanh đặc trưng (do hàm lượng acid hữu cơ cao) và giàu chất chống oxy hóa, được ví von là “kim cương lỏng” vì giá trị dinh dưỡng và dược liệu cao.
Ngoài ra, sự thành công của mô hình nuôi ong dú đến từ chính những đặc tính sinh học độc đáo, biến chúng thành đối tượng nuôi lý tưởng. Thứ nhất, ong dú không có ngòi đốt nên chúng an toàn tuyệt đối khi nuôi trong khu dân cư, vườn nhà, giảm thiểu rủi ro và công sức quản lý. Thứ hai, khác biệt với ong mật phải di chuyển theo mùa hoa, ong dú có xu hướng định cư cố định, giúp người nuôi tiết kiệm chi phí, công sức di chuyển và quản lý đàn. Đây là hai lợi thế lớn giúp mô hình này dễ dàng mở rộng quy mô.
Mức giá mật ong dú cao và ổn định, cùng với việc bán giống và các sản phẩm phụ, đã tạo nên nguồn thu nhập tiền tỷ, giúp nhiều hộ nông dân thoát nghèo, vươn lên làm giàu.
Anh Nguyễn Trung Thành (tỉnh An Giang) là một trong những hộ nông dân có kinh nghiệm nuôi ong dú - loài ong nhỏ bé, hiền lành nhưng cho mật có giá trị cao. “Tôi biết ong dú từ nhỏ, bắt đầu nuôi chúng cách đây hơn 10 năm. Ong dú dễ nuôi, mật thơm và tinh khiết hơn ong mật vì chỉ hút mật hoa, không ăn đường”, anh Thành chia sẻ với báo chí.
Anh mở rộng mô hình kết hợp vườn cây ăn trái như xoài, nhãn, dừa cùng các loại thảo dược như cam thảo đất, sài đất, xuyên tâm liên để ong lấy phấn hoa. Môi trường sạch, không dùng hóa chất giúp ong sinh trưởng tốt, cho mật có hương vị đặc trưng, giàu dược tính.
Mỗi tổ ong dú cho 0,5-1 lít mật và vài trăm gram keo ong, phấn hoa mỗi năm. Với giá thị trường từ 1,5 – 2 triệu đồng/lít mật, người nuôi dễ có thu nhập ổn định.
Hiện anh Thành không chỉ bán mật ong dú, mà còn bán ong giống, hướng dẫn kỹ thuật tách đàn, bao tiêu sản phẩm cho người nuôi. Anh mở cửa trang trại đón khách tham quan, nếm thử mật ngay tại chỗ biến việc nuôi ong thành trải nghiệm du lịch sinh thái.
Sau khi tìm hiểu, đọc nhiều sách báo, tài liệu, anh Trần Phương Vũ (tỉnh Cà Mau) quyết định đầu tư nuôi loài ong nghe tên "ngượng đỏ mặt” - ong dú.
Chia sẻ với báo chí, anh Vũ tâm sự: "Trước đó mình nuôi ong nội địa, nhưng do đặc tính là chúng hay đốt và hay bỏ tổ, nên mình tìm hiểu qua nhiều kênh thông tin biết đến loài ong dú nên nuôi thử nghiệm và bước đầu đã thành công".
Theo anh Vũ, ban đầu khi mới tập nuôi, anh mua đàn ong nguyên bản với giá 1,5 triệu đồng về nuôi. Hiện nay, sau một năm nuôi từ 1 đàn ong ban đầu đã phát triển được 10 đàn ong.
Đặc tính của ong dú là loài không ăn đường mà chỉ hút nhuỵ hoa nên cho ra lượng mật tự nhiên nguyên chất, mật có màu đen, vị ngọt thanh, sánh kẹo, dinh dưỡng cao hơn các loại ong khác nên rất được người dùng ưa chuộng.
Anh Vũ cho biết, ong dú rất dễ nuôi, chỉ cần che mưa đừng để nước thấm vào thùng gỗ làm ẩm mốc bên trong thì ong sẽ phát triển tốt.
Để làm tổ cho ong dú trú ngụ, anh Vũ đóng thùng gỗ hình chữ nhật, kích thước ngang 15cm, dài 40 cm, phía trên có nắp đậy, bên dưới tạo lỗ cho ong chui ra vào.
Quá trình nuôi tầm 6 tháng đến một năm là có thể thu hoạch mật, tách đàn, khi tách chỉ cần vài thao tác đơn giản chứ không cần dùng khói để đuổi như các loại ong khác. "Loài này sau khi thuần sẽ bán lại với giá 2 triệu đồng/đàn, riêng mật ong có giá 2-2,5 triệu đồng/ lít đem lại lợi nhuận cao", anh Vũ tâm sự. Do đó, nhờ loài ong này mà gia đình anh nâng cao thu nhập và chất lượng cuộc sống.
Với đặc tính hiền lành, dễ nuôi, không cần nhiều diện tích hay kỹ thuật phức tạp, ong dú trở thành mô hình phù hợp cho nhiều hộ nông dân. Nhờ giá trị dinh dưỡng cao trong mật ong dú mà sản phẩm này được nhiều người ưa chuộng, săn lùng, giúp các hộ nuôi ong thu lãi đậm.
