Không chỉ có những tục lệ rườm rà khiến con gái xinh đẹp khó lấy chồng, ở Hoàng Xá còn có truyền thống mẹ chồng ngủ với con dâu trong đêm tân hôn.
Video ông Thiêm kể những câu chuyện về làng Hoàng Xá, nơi con gái xinh đẹp nhưng khó lấy chồng
Một ngày đầu tháng 3, chúng tôi tìm về làng Hoàng Xá (Ứng Hòa, Hà Nội) - nơi nhiều người truyền tai nhau chuyện về những người con gái dù xinh đẹp, giỏi giang nhưng lại rất khó lấy chồng. Dừng chân ở một quán nước ngay ngoài đình làng, khi hỏi thăm về thực hư lời đồn thổi “gái xinh nhưng khó lấy chồng”, những người dân nơi cười rất tươi và nói đó là chuyện có thật chứ không phải hư cấu của người đời.
Hoàng Xá xưa còn có tên gọi là làng Hoa Đình. Đã từ lâu, làng nổi tiếng với câu nói “Vật thú Hoa Đình thê”, có nghĩa là không nên lấy vợ làng Hoa Đình. Để tìm hiểu sâu hơn về ý nghĩa câu nói trên, cũng như lý do vì sao con gái làng Hoàng Xá đẹp nhưng khó lấy chồng, người dân giới thiệu chúng tôi đến nhà một ông giáo già có tên Đặng Thiêm.
Làng quê Hoàng Xá từ xưa đến nay rất thanh bình và đáng sống.
Con gái xinh đẹp, tài giỏi nhưng vẫn ế, chấp nhận đi làm lẽ
Ông Đặng Thiêm sinh năm 1933, dù tuổi đã cao nhưng rất minh mẫn. Trong suốt cuộc trò chuyện, ông Thiêm say sưa kể lại từng chi tiết nhỏ, mọi câu chuyện như mới diễn ra ngày hôm qua.
Nhấp chén trà đặc quánh, ông Thiêm nói rằng, chuyện con gái làng ông xinh đẹp, giỏi giang nhưng khó lấy được chồng là có thật. Đó là câu chuyện từ trước những năm 1945, còn ngày nay những người ở làng Hoàng Xá tự hào rằng có nhiều cô thôn nữ xinh tươi, nhưng chuyện khó lấy chồng thì không còn nữa.
Theo ông giáo Đặng Thiêm, con gái làng Hoàng Xá khó lấy chồng không phải là vì kiêu ngạo, "cành cao"... Lý do bắt đầu từ những hủ tục tồn tại từ đời này sang đời khác, hay nói một cách khác đó là một cách “giữ gái làng” của các thanh niên trai tráng.
“Con gái làng tôi không chỉ nổi tiếng xinh đẹp, dịu dàng mà còn rất tháo vát, buôn bán giỏi vì thế nhiều trai làng khác muốn lấy về làm vợ. Thế nhưng để lấy được đâu có dễ dàng, họ phải vượt qua hàng chục các “chướng ngại vật” mà thử thách nào cũng khó khăn. Bởi thế, nhiều người dù yêu say đắm nhưng cũng chỉ đứng ở xa để ngắm”, ông Thiêm nói.
Việc đầu tiên khi muốn lấy con gái Hoàng Xá là phải đáp ứng thủ tục cheo cưới (một hình thức thách cưới) rất khắt khe. Vào ngày cưới, người dân sẽ vắt một sợi dây qua nóc đình làng. Một đầu buộc chiếc cối đá to, đầu còn lại nhà trai sẽ phải để tiền vào sao cho nhấc được cối đá ở bên kia lên thì coi như bước qua vòng một.
Làng Hoàng Xá - nơi con trai vùng khác muốn đến lấy vợ thì phải làm thủ tục cheo cưới.
Vượt qua thủ tục nộp cheo cho làng, nhà trai còn phải bước qua những thủ tục với nhà gái và tục chăng dây rất rườm rà, khó vượt qua. “Việc chăng dây đòi tiền mãi lộ là cách các trai làng bày ra. Nếu cô gái ấy càng xinh đẹp, giỏi giang thì càng nhiều chặng chăng dây. Tại mỗi chặng đám trai làng sẽ lập 1 bàn thờ và chăng dây ở trên, nếu muốn đi qua thì phải có tiền mãi lộ.
Ngoài ra, nhà trai còn phải chuẩn bị những người có học thức đi cùng vì trai làng sẽ ra câu đối, nhà trai phải đối lại được thì mới được coi là vượt qua. Đó là lý do vì sao con gái Hoàng Xá xinh đẹp nhưng chấp nhận làm lẽ trai ở trong làng, còn trai làng khác dù muốn nhưng chỉ dám đứng xa để ngắm”, ông Thiêm chia sẻ.
Đám cưới 20 cây vàng và những cuộc chạy trốn theo tiếng gọi tình yêu
Để dẫn chứng cho những điều vừa chia sẻ ở trên, ông Đặng Thiêm kể cho chúng tôi nghe về đám cưới cuối cùng ở làng Hoàng Xá áp dụng theo tục lệ xưa. Đó là đám cưới của bà Trần Thị Tuyến lấy ông Hai Cát vào năm 1936.
Bà Tuyến thời còn trẻ xinh đẹp nổi tiếng ở làng, không chỉ có vậy còn buôn bán rất giỏi nên được nhiều thanh niên trong và ngoài làng để ý. Thế nhưng bà Tuyến chỉ yêu một anh cán bộ bưu điện ở phố Bạch Mai (Hà Nội). Dù chỉ làm cán bộ quèn nhưng gia đình nhà ông Hai Cát lại rất giàu có với nhiều tiền vàng và nhà cửa.
Đám cưới người con gái tên Tuyến ở làng Hoàng Xá là đám cuối cùng tổ chức theo nghi lễ cheo cưới ngày xưa.
Ngày cưới, gia đình bà Tuyến đã thách cưới nhà trai 20 cây vàng, 3 hòm quần áo cho cô dâu, 1 hòm quần áo cho em cô dâu, phải có đủ 20 xe ô tô đi đón dâu và tiền mặt thì nhiều không kể hết. Thế nhưng, khi đến đón dâu nhà trai chỉ có 16 cây vàng, khi phát biểu nhà trai nói thẳng là xin nhà gái thông cảm vì thiếu sót này.
Khi đó, mẹ cô dâu bảo người nhà lấy thêm 4 cây vàng nữa để vào mâm sính lễ cho đủ 20 cây vàng. Sau khi thủ tục xong, nhà cô dâu tuyên bố cho hết toàn bộ số tiền vàng để con gái làm của hồi môn. “Đám cưới nhà cô Tuyến ấy bây giờ nhiều người vẫn kể lại với nhau. Sau này tôi được biết, vợ chồng cô ấy sống rất hạnh phúc, con cái thành đạt hết. Đó là đám cưới cuối cùng tổ chức theo tục lệ xưa ở làng tôi”, ông Thiêm nói.
Ông Thiêm buồn rầu vì những tục lệ cưới cheo ngày xưa mà nhiều đôi yêu nhau không đến được với nhau.
Không phải ai cũng may mắn lấy được người mình yêu như bà Tuyến, bởi rất nhiều đôi yêu nhau nhưng không đến được với nhau vì không đáp ứng đủ được những thủ tục cưới hỏi ở làng Hoàng Xá. Nhiều người vì thế chấp nhận làm vợ 2, vợ 3, có người thủ tiết chịu cảnh ế cả đời ở vậy. Cá biệt có trường hợp “liều lĩnh” bỏ nhà đi theo tiếng gọi của tình yêu.
Đó là trường hợp của một cô gái đôi mươi vô cùng xinh đẹp trót yêu một thanh niên quê ở Bắc Ninh. Do nhà thanh niên kia quá nghèo không đủ tiền cheo cưới nên ngậm ngùi ra về mà không hỏi được vợ. Vì tình cảm quá sâu đậm, một đêm trăng thanh cô gái đã bỏ nhà ra đi.
“Những người bỏ nhà theo trai sẽ mang tiếng xấu cả đời, bố mẹ cô gái đó sống ở làng cũng chẳng yên thân. Vì ngoài việc phải nộp vạ cho làng, còn chịu cảnh đay nghiến của miệng lưỡi thế gian.
Giờ đây cô gái bỏ nhà theo trai ngày nào đã không còn nữa. Khoảng 10 năm trước, các con cháu của cô ấy có về lại làng Hoàng Xá để tìm quê ngoại, nhận họ hàng. Dù chuyện đã xảy ra nhiều năm, giờ đã hiện đại hơn nhưng câu chuyện ấy vẫn còn lưu lại mãi”, ông Thiêm kể lại.
Mẹ chồng đi đón con dâu, đêm tân hôn không được ngủ với chồng
Có lẽ ít có nơi nào trên đất nước Việt Nam lại có những tục lệ lạ như ở làng Hoàng Xá, ngoài những chuyện về cheo cưới rườm rà, ngay việc người làng lấy nhau, tổ chức đám cưới cũng khiến nhiều người lắc đầu, lè lưỡi vì thủ tục.
Nếu như nhiều nơi khác, ngày đi đón con dâu về nhà thì thường ủy quyền cho bà mai, bà mối hoặc người đại diện. Thế nhưng ở Hoàng Xá, mẹ chồng phải trực tiếp đi đón con dâu về cho con trai. “Theo quan niệm của người dân ở đây, con dâu là do mẹ chồng trước đó để ý và lựa chọn. Vì thế, khi cưới mẹ chồng phải trực tiếp đi đón về, nếu con dâu mà hiền thục ngoan ngoãn thì mẹ được tiếng thơm, còn con dâu hỗn láo là do mẹ chồng chọn không thể trách ai được”, ông Thiêm kể.
Ông Thiêm hiện là người chép sử của làng Hoàng Xá, những tập tục ngày xưa, những điều hay ý đẹp đều được ông chép lại cẩn thận để cho con cháu đời sau biết.
Đặc biệt hơn, khi tổ chức xong đám cưới, đêm tân hôn là quan trọng nhất với hai vợ chồng trẻ, thế nhưng ở Hoàng Xá, cặp uyên ương không được ngủ với nhau đêm tân hôn. Đêm đó con dâu phải ngủ với mẹ chồng, tân lang phải ôm chăn màn, chiếu cói đi phòng khác ngủ.
“Điều này không phải chỉ xảy ra ở thời phong kiến trước năm 1945, mà sau này vẫn còn tục đó. Như gia đình tôi, anh trai tôi cưới sau năm 1945 mẹ tôi vẫn ngủ với chị dâu đêm tân hôn, tôi nghĩ điều này không phải là xấu hay hủ tục”, ông Thiêm nói.
Bởi theo ông Thiêm, ngày xưa dựng vợ, gả chồng còn khá sớm. Thậm chí con trai 10 tuổi đã được lấy vợ nên đêm tân hôn dường như chỉ là thủ tục chứ cặp đôi chưa biết làm gì, có cặp vợ chồng lấy nhau về còn đánh đáo, chơi ô ăn quan với nhau…
Còn việc mẹ chồng ngủ với con dâu đêm tân hôn mục đích là để tâm sự với nhau. Tối hôm đó, người mẹ sẽ truyền dạy cho con nếp nhà, những việc làm phải đạo, cách sống và đối sử của phận làm vợ, làm dâu con… Trong trường hợp gia đình nào không còn mẹ chồng thì người phụ nữ uy tín trong gia đình như bà nội, chị chồng, cô, dì…sẽ ngủ để tâm sự với dâu mới trong đêm tân hôn.
Ngày nay Hoàng Xá cũng như bao làng quê Việt Nam khác, kinh tế phát triển, đời sống văn hóa văn minh hơn chứ không còn tồn tại những thủ tục, hủ tục rườm rà thời phong kiến. Tuy nhiên, ông Đặng Thiêm cho rằng những gì thuộc về bản sắc vẫn nên giữ lại và cố gắng lưu truyền, ví dụ như tính cách nết na, giỏi buôn bán, sự hiếu khách của người dân Hoàng Xá.
