Thực tế, đang tồn tại một số phương pháp nuôi dạy con sai lầm, nhưng vẫn được nhiều bố mẹ Việt áp dụng.
Nuôi dạy con cái là một trong những nhiệm vụ khó khăn và đầy thách thức nhất mà bất kỳ bậc phụ huynh nào cũng phải đối mặt. Mặc dù ai cũng muốn làm điều tốt nhất cho con mình, nhưng không phải lúc nào cũng dễ dàng tránh khỏi những sai lầm.
Những sai lầm này có thể ảnh hưởng đến sự phát triển tâm lý, nhân cách và khả năng hòa nhập xã hội của trẻ.
Kỳ vọng quá cao ở trẻ
Hiện nay, nhiều bố mẹ đặt kỳ vọng cao vào con, nên thường lên kế hoạch cho mọi việc, từ khi con chào đời, đi học mẫu giáo, tiểu học, trung học cơ sở và cấp 3, cho đến khi vào đại học, đi làm, lập gia đình, mua nhà... Hầu như bố mẹ đều có ít nhiều can thiệp vào từng giai đoạn phát triển. Điều này đôi khi dẫn đến sự thiếu tự do cho trẻ trong việc khám phá và phát triển bản thân theo cách riêng.
Trong khoảng thời gian này, có đủ loại lo lắng, so sánh, lựa chọn, hy vọng, chán nản và thất vọng. Bố mẹ thường phải đối mặt với áp lực từ xã hội, bạn bè và cả những kỳ vọng từ chính bản thân mình.
Kỳ vọng quá cao ở trẻ.
Sự mệt mỏi này không chỉ đến từ việc lên kế hoạch cho tương lai, mà còn từ việc cảm thấy mình phải trở thành một người bố, người mẹ hoàn hảo trong mắt người khác. Sở dĩ mệt mỏi như vậy là do bố mẹ đặt kỳ vọng quá cao vào con, trong đó có kỳ vọng vào sự phát triển của bản thân và kỳ vọng vào con báo đáp công ơn sau này.
Với những kỳ vọng cao như vậy, trẻ có thể cảm thấy áp lực phải đạt được những tiêu chuẩn đã đặt ra, dẫn đến tình trạng lo âu và mất tự tin.
Nhưng tại sao bố mẹ lại đặt kỳ vọng cao vào con cái mình? Thật tuyệt vời khi trẻ trở thành một người trưởng thành tự lập, tự tin và hạnh phúc phải không? Tuy nhiên, sự thật là không phải tất cả trẻ đều có cùng một con đường phát triển, việc áp đặt một khuôn mẫu nhất định có thể hạn chế khả năng tự khám phá và phát triển.
Ngoài bố mẹ còn có nhiều người khác tham gia nuôi dạy
Ngoài bố mẹ, còn có nhiều người khác tham gia vào quá trình nuôi dạy trẻ, như ông bà, chú bác, và những người thân khác trong gia đình. Sự đa dạng trong môi trường nuôi dạy có thể mang lại nhiều lợi ích, nhưng nếu không được quản lý tốt, cũng tạo ra những vấn đề phức tạp.
Khi có quá nhiều người tham gia vào việc nuôi dạy, dễ xảy ra tình trạng mâu thuẫn về phương pháp giáo dục. Mỗi người có thể có cách tiếp cận và quan điểm khác nhau về việc dạy dỗ, dẫn đến sự lẫn lộn cho trẻ.
Trẻ có thể cảm thấy bối rối khi nhận được những thông điệp trái ngược nhau từ những người mà mình yêu quý và tin tưởng. Điều này có thể ảnh hưởng đến sự phát triển tâm lý, khiến trẻ không biết nên tin vào ai và phải làm theo cách nào.
Bên cạnh đó, việc có quá nhiều người tham gia vào việc nuôi dạy trẻ cũng có thể dẫn đến sự thiếu nhất quán trong việc thiết lập quy tắc và giới hạn. Nếu bố mẹ có một quy tắc nhưng ông bà lại có cách xử lý khác, trẻ có thể cảm thấy không có sự ổn định trong môi trường sống. Sự nhất quán trong giáo dục là rất quan trọng, vì giúp trẻ hiểu được những giới hạn và quy tắc cần tuân thủ.
Ngoài bố mẹ còn có nhiều người khác tham gia nuôi dạy.
So sánh quá nhiều
So sánh con cái với người khác là một hành động thường thấy trong nhiều gia đình. Bố mẹ thường có xu hướng đặt con mình bên cạnh những đứa trẻ khác để đánh giá thành tích học tập, năng lực thể thao hay các kỹ năng xã hội. Mặc dù ý định có thể là tốt, nhưng việc này thường mang lại nhiều tác động tiêu cực đến sự phát triển tâm lý và nhân cách của trẻ.
Khi trẻ bị so sánh với bạn bè hoặc anh chị em, thường cảm thấy bị áp lực phải đạt được những tiêu chuẩn mà người khác đặt ra. Áp lực này có thể dẫn đến cảm giác lo âu, tự ti và thiếu tự tin. Trẻ có thể bắt đầu nghi ngờ khả năng của chính mình và cảm thấy không đủ tốt, từ đó dẫn đến sự chán nản, mất động lực học tập.
Việc so sánh cũng có thể tạo ra một môi trường cạnh tranh không lành mạnh. Thay vì khuyến khích trẻ hợp tác và học hỏi từ nhau, sự cạnh tranh này có thể khiến trẻ cảm thấy ganh ghét. Thay vì tìm kiếm sự giúp đỡ từ bạn bè, trẻ có thể trở nên cô lập, không dám chia sẻ những khó khăn, dẫn đến những vấn đề về tâm lý.
Can thiệp quá nhiều vào cuộc sống của con
Bố mẹ đều muốn làm những điều tốt nhất cho con, nhưng lại thường can thiệp quá nhiều vào cuộc sống, dẫn đến việc trẻ không thể tự lập từ khi còn nhỏ cho đến khi trưởng thành.
Khi trẻ đến trường, sẽ giúp xách cặp, khi giáo viên giao nhiệm vụ, bố mẹ thường lao vào giúp đỡ trước khi trẻ biết phải làm gì.
Giúp trẻ hoàn thành mọi công việc có thể mang lại cảm giác an toàn tạm thời, nhưng điều này cũng ngăn cản trẻ phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề và tự tin vào khả năng của bản thân. Chưa kể việc phải để mắt tới các công việc hàng ngày như ăn, mặc, tắm rửa, đi vệ sinh, khiến trẻ cảm thấy không có không gian riêng để phát triển.
Những đứa trẻ được “chăm sóc” theo cách thường không có cơ hội để tìm hiểu sở thích cá nhân, không được khuyến khích khám phá những gì thực sự đam mê. Điều này dẫn đến việc trẻ trở nên thiếu động lực và không biết rõ về bản thân mình.
Can thiệp quá nhiều vào cuộc sống của con.
Người bố ít dành thời gian nuôi dạy con
Việc người bố ít dành thời gian cho trẻ không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển tâm lý và cảm xúc của trẻ mà còn làm giảm chất lượng mối quan hệ giữa hai bên.
Để cải thiện tình hình này, bố mẹ cần tìm cách phối hợp, tạo ra những cơ hội để người bố có thể tham gia nhiều hơn vào việc nuôi dạy con.
Ưu điểm của việc này là thứ nhất, có thể giảm bớt khối lượng công việc thông qua việc chia sẻ, thứ hai là cả trẻ và bố mẹ đều có thể thiết lập mối quan hệ chặt chẽ.
Khi cả bố và mẹ cùng tham gia vào quá trình nuôi dạy, trẻ sẽ nhận thức rõ hơn về vai trò của từng người trong gia đình, từ đó phát triển tình cảm gắn bó và sự tôn trọng đối với cả hai phụ huynh.
Tiêu dùng chưa hợp lý, gây áp lực kinh tế quá mức
Nguyên nhân cuối cùng và khó tránh khỏi khiến việc nuôi con mệt mỏi là áp lực tài chính. Một số bố mẹ cho rằng nên cố gắng hết sức để mang đến cho con những điều tốt nhất, tuy nhiên việc tiêu dùng không hợp lý có thể gây áp lực tài chính quá mức.
Trong bối cảnh kinh tế ngày càng khó khăn, nhiều gia đình cảm thấy cần phải chi tiêu nhiều hơn cho giáo dục, sức khỏe và các hoạt động ngoại khóa của trẻ.
Tiêu dùng chưa hợp lý, gây áp lực kinh tế quá mức.
Các bậc phụ huynh thường bị cuốn vào cuộc đua mua sắm, từ đồ ăn dinh dưỡng, quần áo thời trang đến các khóa học đắt tiền, với hy vọng rằng những khoản đầu tư này sẽ giúp con có một tương lai tươi sáng hơn. Tuy nhiên, việc này thường dẫn đến tình trạng căng thẳng tài chính, khiến bố mẹ cảm thấy mệt mỏi và áp lực.
Để giảm bớt áp lực tài chính, bố mẹ cần có kế hoạch chi tiêu hợp lý và thực tế hơn. Thay vì tập trung vào việc mua sắm những thứ xa xỉ, hãy ưu tiên cho những nhu cầu thiết yếu và những trải nghiệm có giá trị, như thời gian dành cho nhau.
Việc tạo ra những kỷ niệm đẹp bên nhau, chẳng hạn như đi dạo công viên hay cùng nhau nấu ăn, có thể mang lại hạnh phúc mà không cần phải tiêu tốn nhiều tiền bạc.
