Kỹ năng, kiến thức về cách chăm sóc trẻ sơ sinh là vô cùng quan trọng dành cho cha mẹ để chăm con khôn lớn mà không ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ. Cha mẹ cần phải biết những kỹ năng dưới đây để chăm trẻ một cách tốt nhất.
Bế trẻ sơ sinh như nào cho đúng cách?
Bậc cha mẹ đừng quá lo lắng, sau vài ngày chăm bé, bạn sẽ biết cách bế bé và biết bé sẽ thích được bế ở tư thế nào. Mỗi bé sẽ thích được bế theo một tư thế khác nhau, có bé thích được vác vai, có bé lại thích được ẵm ngửa…
Trẻ mới sinh nên thóp thở còn mềm, mẹ cần tránh va chạm vào thóp thở. Luôn bế bé gần với ngực của mẹ nhất, vừa giúp giữ bé an toàn vừa tạo cảm giác cho bé luôn được che chở, bảo vệ.
Hãy nhìn bé và âu yếm trò chuyện thường xuyên với bé, nhẹ nhàng luồn hai tay bạn xuống dưới đầu, vai và mông trong khi bế bé lên một cách nhẹ nhàng.
Những tư thế cho con bú
Hãy cho con bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời vì sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Sữa mẹ giúp trẻ dễ tiêu hóa và chứa nhiều kháng thể giúp bé có thể chống lại những tác nhân gây bệnh.
Tuy nhiên mẹ và bé cũng có thể sẽ gặp phải những khó khăn khi cho con bú như đầu vú mẹ quá ngắn, mẹ ít sữa, mẹ bị tắc tia sữa, nhiễm trùng vú... Và mẹ cũng cần phải đảm bảo và không được bỏ qua những kỹ năng lựa chọn tư thế đúng khi cho con bú, vì chọn đúng tư thế sẽ giúp bé thoải mái bú được no sữa.
Giúp bé ợ hơi sau khi bú
Tư thế bế cho bé ợ hơi là bạn bế bé ở tư thế vác vai, bụng bé áp sát vào ngực bạn, vỗ nhẹ lưng bé. Bế bé ở tư thế đó trong khoảng 10 – 15 phút, hãy luôn giữ đầu và cổ bé thật cẩn thận vì cổ bé sơ sinh lúc này còn rất yếu.
Mẹ cần biết thao tác vỗ lưng giúp bé ợ hơi để thải ra hết những khí thừa trong dạ dày để bé cảm thấy được dễ chịu hơn.
Kỹ năng tự chăm sóc bản thân sau sinh
Tháng đầu tiên sau khi sinh là khoảng thời gian vô cùng quan trọng đối với cả mẹ và bé. Điều quan trọng là mẹ phải tự chăm sóc bản thân mình để có thể chăm sóc cho con nhỏ tốt nhất.
Mẹ nên chuẩn bị cho mình một chế độ ăn uống khoa học, đầy đủ các dưỡng chất để cho bé bú và giữ sức khỏe cho bản thân. Cố gắng ngủ cùng mỗi khi bé đi ngủ để đảm bảo mẹ không bị mất ngủ, thiếu ngủ..
Cách thay bỉm tã cho bé
Khi bé chưa rụng rốn, mẹ không để tã chạm vào hoặc đè lên cuống rốn. Khi vệ sinh cho bé, mẹ cần lau sạch từ trước ra đến phía sau. Lau khô trước khi đóng tã, bỉm mới. Nếu thấy bé có những dấu hiệu kiểu như bị hăm da, tấy đỏ thì cần phải tháo bỏ bỉm, tã, bôi kem chống hăm cho đến khi bé khỏi hẳn.
Bạn nên thay luôn tã cho bé ngay sau khi bé tè hay ị. Phải vệ sinh sạch vùng hậu môn và bộ phận sinh dục của bé bằng khăn mềm cùng với nước ấm theo hướng từ trước ra sau.
Cách tắm cho trẻ sơ sinh an toàn
Trước khi tắm cho bé, cần chuẩn bị đầy đủ những thứ sau:
- Không để móng tay dài hay đeo nữ trang vì có thể khiến làn da của trẻ bị trầy xước
- Khăn xô khổ nhỏ, khổ lớn, quần áo, mũ, bao tay…
- Gạc, bông gòn, băng rốn vô trùng, tăm bông
- Nước muối sinh lý 0,9%
- Trước khi tắm thì hãy massage trước một lúc cho bé
Dùng nước sạch pha cùng với nước sôi. Nước có nhiệt độ trong khoảng 36 – 38°C là thích hợp. Lưu ý là trong khi tắm cho trẻ, bạn nên trò chuyện âu yếm với trẻ để trẻ cảm nhận được tình yêu thương của bạn dành cho bé.
Chuẩn bị xong thì tiến hành tắm cho trẻ theo bước sau:
Đặt bé nằm trên giường hoặc trên một mặt phẳng, dùng bông gòn thấm nước muối sinh lý lau mắt cho bé.
- Dùng tăm bông làm sạch lỗ mũi
- Lau mặt cho bé
- Bế bé lên và gội đầu: Ngón cái và ngón đeo nhẫn của bàn tay bế bé ép nhẹ 2 vành tai vào sát lỗ tai để tránh nước chảy vào tai, tay kia dùng khăn thấm nước làm ướt tóc. Lấy một ít dầu gội thoa lên tóc rồi xả sạch và dùng khăn lau khô.
- Khi bé chưa rụng rốn thì nên dùng khăn mềm lau người, tránh làm ướt rốn. Nếu muốn tắm cho bé, bạn đặt bé vào trong chậu nước có hòa sẵn chút sữa tắm nhưng sau đó cần lau kỹ vùng rốn cho bé để tránh bị nhiễm khuẩn.
- Cho trẻ sang chậu nước tắm mới để tắm lại.
- Đặt trẻ nằm trên giường có lót khăn xô khổ lớn, dùng khăn lau khô và ủ ấm.
- Nhỏ nước muối sinh lý để làm sạch mắt, mũi. Dùng tăm bông để làm sạch vùng bên ngoài tai.
- Nhỏ nước muối sinh lý lên gạc rơ lưỡi vệ sinh miệng.
- Dùng bông gòn thấm sạch nước quanh rốn và dùng tăm bông thấm nước muối sinh lý lau khô rốn.
- Mặc áo, tã, bao tay và cho bé bú nếu thấy bé có nhu cầu.
Hướng dẫn cách chăm sóc rốn cho trẻ
Cuống rốn của trẻ sơ sinh là một vết thương hở, nếu không được chăm sóc đúng cách sẽ dễ bị nhiễm trùng. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể gây biến chứng nhiễm trùng máu.
Việc chăm sóc rốn cho trẻ sơ sinh cần phải được làm hằng ngày và vệ sinh đúng theo những bước sau:
- Bạn cần rửa tay thật sạch, sát trùng tay bằng cồn 90°
- Nhẹ nhàng tháo băng rốn và gạc rốn
- Quan sát mặt cắt rốn và vùng quanh rốn xem rốn có bị viêm đỏ, chảy dịch vàng, chảy máu, có mùi hôi hay có bất kỳ bất thường nào không.
- Lau rốn bằng bông gòn với nước chín vô trùng, sau đó thấm khô vùng cuống rốn và chân rốn
- Sát trùng vùng da quanh rốn bằng nước muối sinh lý
- Để hở rốn hoặc chỉ cần che rốn bằng một lớp gạc mỏng
- Quấn tã vùng dưới rốn, tránh để phân hay nước tiểu vấy bẩn lên vùng rốn
Nếu cha mẹ phát hiện một trong các dấu hiệu dưới đây, hãy đưa bé đến gặp bác sĩ để khám ngay:
- Rỉ nước vàng, có mùi hôi hoặc có mủ
- Rốn chảy máu nhiều và khó cầm
- Phần da xung quanh rốn sưng, đỏ
- Rốn có chồi, rỉ nước kéo dài
- Rốn chưa rụng dù bé đã sinh được 3 tuần
Kỹ năng mát-xa cho trẻ
Để xoa bóp, mát xa cho bé, mẹ cần làm theo các bước sau:
- Đặt em bé lên tấm khăn trên mặt phẳng rộng
- Xoa bóp toàn thân cho bé bằng dầu thực vật
- Mát xa từ chân, rồi đến cánh tay, ngực và cuối cùng là lưng của trẻ.
Cách chăm sóc da cho trẻ đúng cách
Làn da của trẻ sơ sinh rất nhạy cảm nên việc chăm sóc da cho bé cần phải được lưu ý và tuân thủ một số những nguyên tắc sau:
- Tránh tiếp xúc với các tác nhân gây kích ứng: Hãy chọn mua loại quần áo có chất liệu mềm, cắt bỏ nhãn mác để tránh bị cọ xát lặp đi lặp lại cũng có thể khiến da trẻ bị trầy xước. Dùng xà phòng loại dành cho trẻ nhỏ hay cho da nhạy cảm để giặt đồ cho bé.
- Hạn chế tiếp xúc với những tác nhân gây kích ứng có hại từ môi trường: Thay tã cho bé ngay sau khi bé tè hay ị. Nên dùng các sản phẩm nhẹ dịu đã được kiểm chứng lâm sàng để tránh bị kích ứng da.
- Tránh để các chất độc hại có thể ảnh hưởng đến mắt: Trẻ sơ sinh chưa có phản xạ nhắm mắt nên cần giữ bé tránh xa khói thuốc lá hoặc những nơi môi trường bị ô nhiễm.
- Luôn giữ cho làn của da bé có độ ẩm thích hợp: Khí hậu khô hanh hoặc tắm rửa nhiều dẫn đến da của bé bị mất nước. Nên thoa kem dưỡng da ở những vùng da khô hay bong tróc cho bé.
- Hạn chế tác động đến sự cân bằng của các loại vi khuẩn thường trú trên da của trẻ: Các chủng vi khuẩn thường trú trên da có ngay sau khi bé được sinh ra. Chúng hiếm khi gây bệnh trừ khi da của trẻ có vết thương hở. Do đó bạn cần giữ cuống rốn luôn sạch và khô thoáng.
Ngoài ra, bạn có thể cho trẻ tắm ngoài nắng hàng ngày để con có đủ lượng canxi cần thiết. Phơi nắng cho trẻ sơ sinh còn là cơ hội cho bé tiếp xúc với thế giới xung quanh, nâng cao sức đề kháng của trẻ.
Xử lý nhanh khi trẻ bị sặc/hóc
Khi thấy trẻ bị hóc nghẹn, mẹ cần thao tác khai thông đường thở, đẩy dị vật ra khỏi đường thở của trẻ bằng cách:
- Đặt trẻ úp lên đùi, đầu hơi chúc xuống dưới. Một tay giữ bé, một tay dùng lòng bàn tay vỗ thật mạnh 5 – 7 cái vào lưng bé (chỗ giữa hai xương bả vai), hành động này sẽ khiến áp lực trong lồng ngực trẻ tăng lên để đẩy dị vật ra ngoài.
- Nếu trẻ vẫn còn có hiện tượng khó thở, tím tái, thì cha mẹ cần đặt bé nằm ngửa, dùng hai ngón trỏ ấn nhanh, mạnh và đột ngột vào vùng xương ức để đẩy dị vật.
Trên là những cách chăm sóc trẻ sơ sinh cơ bản mà bậc cha mẹ cần phải lưu lại để kịp thời xử lý. Cách chăm trẻ sơ sinh tốt nhất chính là bản thân người mẹ hiểu được con và tự mình điều chỉnh để thích nghi với những kĩ năng mới và thói quen mới của trẻ. Như vậy thì con sẽ ít quấy khóc và dễ dàng hơn cho mẹ trong việc nuôi dạy con.
