Theo các chuyên gia tâm lý, có ba lý do chính khiến trẻ nói dối, bố mẹ nên nhận biết sớm và điều chỉnh phù hợp.
Hầu hết trong chúng ta ai cũng từng trải qua việc nói dối khi lớn lên. Nhiều bậc phụ huynh tức giận khi phát hiện con nói dối.
Theo các chuyên gia, có ba lý do chính khiến trẻ nói dối. Sau khi hiểu được điều này, bố mẹ không nên vội trách con một cách gay gắt.
Trẻ nói dối một cách vô thức
Trường hợp này chủ yếu xảy ra ở trẻ từ 2 đến 6 tuổi. Một giáo viên mẫu giáo dán băng cá nhân lên mặt và tay lên học trò. Các em nhìn băng cá nhân của nhau một cách tò mò.
Khi giáo viên hỏi đã có chuyện gì xảy ra? Một số trẻ cho biết mình vô tình bị ngã, số khác nói rằng bị các bạn cùng lớp đẩy xuống, trong khi đó nhiều trẻ kể rằng đánh nhau với các bạn khác. Khi giáo viên hỏi có đau không, tất cả đều nói rằng rất đau.
Trẻ từ 2-6 tuổi thường nói dối một cách vô thức.
Những đứa trẻ này rõ ràng không bị thương, nhưng tại sao khi giáo viên hỏi các em đều nói bị thương? Trên thực tế, đó là vì trong não trẻ có những trí tưởng tượng khác nhau và sự phân biệt giữa tưởng tượng và thực tế không ổn định, chẳng hạn như khi nhìn thấy một chiếc băng cứu thương, trẻ sẽ tưởng tượng ra trải nghiệm chấn thương trước đây của mình và biến tưởng tượng này thành hiện thực.
Một phụ huynh khác cho biết, khi nhìn thấy vết bầm tím ở chân con trai, anh hỏi con chuyện gì đã xảy ra? Cầu bé nói rằng bị thầy đánh. Sau đó, anh vội gọi điện cho thầy giáo để phàn nàn, nhưng thực tế là trong lúc chơi cậu bé vô tinh và chân vào vào bồn hoa...
Trẻ ở giai đoạn này chưa thực sự chưa có ý thức nói dối, hay phán xét đạo đức, phân biệt giữa trí tưởng tượng và thực tế còn yếu. Vì vậy, bố mẹ hãy hướng dẫn cho trẻ biết điều gì là đúng và điều gì là không phù hợp.
Trẻ nói dối vì sợ bị phạt
Cũng có nhiều trẻ nói dối vì lo lắng bị trách phạt. Điều này xuất phát từ bản năng tự bảo vệ bản thân.
Nhiều nghiên cứu cho thấy, trẻ em nói dối chủ yếu là để tránh bị phạt hoặc nhận hình phạt từ bố mẹ, giáo viên. Với tâm lý non nớt và khả năng đánh giá hậu quả còn chưa hoàn thiện, trẻ thường phản ứng theo bản năng tự vệ khi gặp những tình huống có thể dẫn đến bị trừng phạt.
Trẻ nói dối vì sợ bị phạt.
Hơn nữa, sự trách phạt, răn đe và áp đặt quá mức từ người lớn cũng có thể khiến trẻ học cách nói dối như một phương thức tự vệ và che đậy sai lầm của mình.
Thay vì áp dụng các biện pháp trừng phạt, bố mẹ nên tạo một môi trường tin cậy, cởi mở, khuyến khích trẻ nói thật và chịu trách nhiệm với hành vi của mình.
Đồng thời, cần kiên nhẫn hướng dẫn trẻ phân biệt đúng sai, nêu gương và áp dụng các hình thức khen thưởng, động viên thay vì trừng phạt. Khi được cảm thấy an toàn và lắng nghe, trẻ mới dám nói thật và từ bỏ thói quen nói dối.
Trẻ muốn tạo sự chú ý, nhận thưởng
Nhiều bậc phụ huynh có thói quen dùng vật chất để thưởng cho con, ví dụ nếu trẻ đạt được 90 điểm thì mẹ sẽ thưởng đồ chơi, hoặc mẹ sẽ cho thêm tiền tiêu vặt. Tuy nhiên, hình thức này cần được cân nhắc kỹ lưỡng.
Đặt trường hợp, khi trẻ biết điểm thi của mình chỉ trên 70 điểm, trong tiềm thức, trẻ sẽ rất thất vọng vì không nhận được tiền và đồ chơi. Lúc này, trẻ có thể liều lĩnh thay đổi điểm của mình. Vì nói dối có thể đôi khi giúp trẻ hưởng được lợi ích mà mình mong muốn.
Trẻ muốn tạo sự chú ý, hay nhận thưởng.
Trẻ dưới 6 tuổi nói dối thường xuất phát từ sự non nớt và chưa hoàn thiện về nhận thức. Thay vào đó, bố mẹ nên kiên nhẫn hướng dẫn trẻ phân biệt đúng sai, tạo sự tin tưởng và an toàn để trẻ dần từ bỏ thói quen này.
Nếu trẻ nói dối sau khi vào tiểu học, nên kiểm tra xem bố mẹ có quá nghiêm khắc hay yêu cầu quá cao đối với trẻ hay không. Chẳng hạn, trẻ khác có tiền tiêu vặt nhưng con mình thì không. Điều này có thể khiến trẻ cảm thấy bất công và lựa chọn nói dối để được hưởng những đặc quyền tương tự.
Vì vậy, khi con nói dối, bố mẹ không nên vội trách mắng, hãy kiên nhẫn tìm ra nguyên nhân để giáo dục, hướng dẫn, uốn nắn trẻ phát triển đúng hướng.
