Lối sống du mục của bộ tộc này mang đến cho họ những khả năng thích nghi kỳ diệu, giúp họ ở dưới nước trong khoảng thời gian không thể tin.
Hãy hình dung bạn đang nín thở, bạn có thể tồn tại dưới nước bao lâu? Hầu hết mọi người có thể nín thở dưới nước trong vài giây, một số trong vài phút. Nhưng một bộ lạc có tên Bajau Laut ở Philippines có thể bơi lặn ở độ sâu 79 m dưới mặt nước biển trong tối đa 13 phút.
Những khả năng này không chỉ đơn thuần là kết quả của một quá trình đào tạo, tập luyện. Người Bajau đã sống trên biển trong nhiều thế hệ, lâu tới mức họ phát triển những cách thích nghi đặc biệt với lối sống gắn liền với đại dương.
Sự thích nghi độc đáo với một cuộc sống độc đáo
Người Bajau Laut có truyền thống sống du mục trên những ngôi nhà thuyền, khai thác nguồn tài nguyên phong phú của các rạn san hô và rừng ngập mặn quanh vùng biển Philippines, Malaysia và Indonesia. Trong thế kỷ 20, một số quần thể người Bajau định cư trên bờ biển nhưng vẫn tiếp tục sống theo lối sống tự cung tự cấp dựa trên các phương pháp đánh bắt cá truyền thống của họ. Tại đây, họ tham gia vào hoạt động săn bắt, đánh cá để kiếm thức ăn khi có nhu cầu. Trong một ngày bình thường, một người Bajau có thể dành tổng cộng 5 giờ dưới nước, nơi mà họ hoàn toàn làm chủ môi trường của mình. Thiết bị duy nhất họ sử dụng là kính bảo hộ bằng gỗ thủ công và một chiếc súng phóng giáo.
Để tạo điều kiện thuận lợi cho lối sống lặn tự do của mình, một số người Bajau đã chọc thủng màng nhĩ để không chịu áp lực dữ dội họ phải trải qua dưới nước. Imran Lahassan, một người đàn ông Bajau, nói với The Guardian: “Bạn bị chảy máu tai và mũi, và bạn phải nằm một tuần vì chóng mặt. Sau đó, bạn có thể lặn mà không còn bị đau nữa". Những người Bajau thực hiện thủ thuật này thường sẽ bị lãng tai khi về già.
Lặn thường xuyên sẽ giúp chúng ta trở thành những tay bơi giỏi. Thành phổi và bụng trở nên đàn hồi hơn, cơ hoành căng hơn. Nhưng các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra người Bajau sở hữu một đặc điểm di truyền đặc biệt. Cụ thể, họ có các biến thể của gene PDE10A và gene BDKRB2. Những hàng xóm gần nhất của họ, người Saluan không hề sở hữu các biến thể gene này do không sống trên biển. Điều này đúng cả với các thành viên của cộng đồng Bajau không lặn, cho thấy đó là một đặc điểm di truyền chứ không phải là sự thay đổi của các cá nhân do lặn cả đời.
Sự thay đổi này thể hiện ở nhiều phương diện. Đầu tiên, người Bajau có lá lách lớn hơn so với người Saluan 50%. Lá lách không cần thiết cho sự sống còn nhưng chúng đóng vai trò trong hệ thống miễn dịch và hoạt động như một bộ lọc máu, loại bỏ tế bào hồng cầu cũ và tái chế sắt. Nhưng điều quan trọng là lá lách giữ một lượng máu dự trữ. Khi động vật có vú lặn dưới nước, lá lách co lại, phân phối máu dự trữ giàu oxy đi khắp cơ thể. Vì vậy, lá lách lớn hơn có nghĩa là có nhiều oxy hơn khi lặn. Phản ứng này cũng đã được tìm thấy ở động vật có vú lặn như hải cẩu .
Hơn nữa, các biến thể di truyền mà người Bajau sở hữu liên quan đến một đặc điểm khác của phản ứng lặn: co mạch ngoại vi. Hồ sơ di truyền độc đáo của người Bajau có thể cho phép họ thắt chặt tốt hơn ở các khu vực không quan trọng trong hệ thống mạch máu. Về bản chất, điều này nghĩa là ở những bộ phận bên ngoài như tay, chân sẽ sử dụng ít máu hơn và máu sẽ được gửi đến các khu vực quan trọng như tim, phổi và não nhiều hơn, cho phép lặn lâu hơn.
Phân tích DNA cho thấy một thay đổi khác hóa ra lại là một trong những biến thể gene thường gặp nhất trong quần thể người Bajau. Đây là một gene giúp kiểm soát nồng độ hormone có tên T4, do tuyến giáp sản xuất. Loại hormone này làm tăng tỷ lệ trao đổi chất (lượng năng lượng mà cơ thể có thể sử dụng trong một khoảng thời gian nhất định), có thể giúp chống lại mức oxy thấp.
Tất cả điều trên cho thấy chọn lọc tự nhiên đã giúp định hình người Bajau để họ có thể lặn sâu hơn và lâu hơn.
Lối sống nhiều nguy cơ
Thật không may, lối sống du mục của người Bajau đã mai một trong nhiều năm. Nhiều yếu tố đang chống lại họ. Đầu tiên, bản thân chủ nghĩa du mục không tương thích với các quốc gia hiện đại. Họ được coi là những nhóm yếu thế không được hưởng các quyền công dân giống như những người khác trên đất liền. Nhiều người Bajau đã định cư trên đất liền hoặc trong các ngôi làng được xây dựng trên vùng biển nông.
Hơn nữa, một số người Bajau tham gia vào các hoạt động đánh bắt cá gây hại trực tiếp đến môi trường họ đang sống. Một số thợ lặn nghiền viên xyanua kali vào chai nhựa chứa đầy nước biển, sau đó có thể phun vào cá để làm chúng choáng váng, dễ đánh bắt hơn. Hoạt động này dễ dàng gây tổn hại cho các rạn san hô nhạy cảm, vốn là môi trường cho nhiều loài cá. Đánh bắt cá công nghiệp cũng đang làm cạn kiệt nguồn cá dưới đại dương. Nhìn chung, thế giới thay đổi đang nhanh chóng xóa bỏ lối sống của người Bajau.
