Giao thừa là thời khắc thiêng liêng để chào năm cũ, đón năm mới, vì thế việc thực hiện nghi lễ cúng giao thừa là rất quan trọng, cần phải tiến hành đầy đủ và nghiêm trang.
Theo văn hóa cổ truyền, giao thừa là nghi lễ quan trọng. Cúng giao thừa là lễ cúng đầu tiên trong năm, vì thế việc thực hiện không thể làm qua loa, đại khái. Cúng giao thừa không chỉ với mục đích chào năm mới mà còn mang ý nghĩa cầu mong một năm mọi sự tốt lành, làm ăn phát đạt, cuộc sống bình an.
Theo sách Nghi lễ dân gian, nghi lễ cúng gia tiên, cúng giao thừa là nghi lễ dâng hương vào giây phút chuyển giao giữa giờ khắc cuối cùng của năm cũ và giờ khởi đầu (giờ Tý) của năm mới.
Người ta tin rằng mọi điềm hay, dở xảy ra vào giây phút này có liên quan tới mọi điều hay, dở của tất cả thành viên gia đình trong năm mới. Trong giây phút thiêng liêng ấy, mọi người đều quên đi tất cả những điều không hay trong năm cũ. Mọi sự kiêng kỵ được thực hiện từ giây phút giao thừa tới sáng sớm mùng 1 Tết.
Cúng giao thừa nên được thực hiện ở ngoài trời trước, trong nhà sau. Ảnh minh họa.
Năm nay không có ngày 30 Tết lễ cúng giao thừa sẽ thực hiện vào thời khắc chuyển giao từ ngày 29 tháng Chạp năm Giáp Thìn sang ngày mùng 1 tháng Giêng năm Ất Tỵ.
Ông Nguyễn Trọng Tuệ - Viện trưởng Viện nghiên cứu Kiến trúc và Văn hóa phương Đông cho biết giao thừa còn có ý nghĩa “trao” và “nhận”. Bởi theo 12 địa chi trong lịch pháp, mỗi năm sẽ có một vị được gọi là Đương nhiên Thái tuế hay vị Hành khiển. Vị này là ông thần trông coi, cai quản, điều hành tất cả các hệ thống thần tiên và mọi thứ ở trong năm cũ.
Khi thời khắc giao thừa đến nghĩa là năm cũ đã kết thúc, lúc đó vị Hành khiển này cũng sẽ hết một nhiệm kỳ cai quản. “Vào thời khắc giao thừa thiêng liêng cũng là lúc vị Hành khiển cũ sẽ trao lại cho vị Hành khiển mới đến nhận nhiệm vụ. Đó chính là lý do thời khắc giao thừa có ý nghĩa là trao và nhận”, ông Tuệ phân tích.
Đối với câu hỏi nên cúng giao thừa trong nhà hay ngoài trời trước? Nhà nghiên cứu Trọng Tuệ chia sẻ, lễ cúng giao thừa ngoài trời phải được thực hiện trước lễ cúng trong nhà. Theo đó, cúng trong nhà là cúng tổ tiên gia chủ, để tổ tiên phù hộ cho năm mới mọi điều tốt lành sẽ đến với gia đình.
Cúng giao thừa phải thực hiện đủ nghi lễ, nhất là mũ áo cho các quan. Ảnh minh họa.
Còn với mâm cúng ngoài trời là cúng để tiễn vị Hành khiển cũ đi và chào vị Hành khiển mới đến để cai quản trong năm mới. Theo lịch pháp, sự trao đổi này là thời khắc thiên khí, âm – dương giao hòa với nhau, giữa ngày này với ngày khác, năm này với năm khác và phải được thực hiện ngoài trời.
“Đây là thời khắc chuyển giao của thiên khí, vị Đương niên Hành khiển sẽ không vào nhà. Theo quan niệm của Đạo giáo thì sẽ bày hương án “Trung thiên”, tức ngoài trời. Trong nhà chỉ có tổ tiên, thần linh trong nhà”, ông Tuệ lý giải.
Về lễ vật cúng, mâm cúng ngoài trời phải có hai bài vị của hai vị Hành khiển năm cũ và năm mới. Các bài vị này cắm trên các hương án rồi bày đồ lễ ra. Một điều rất lưu ý là khi cúng ngoài trời chỉ nên cúng ở hè hoặc sân trước nhà, không nên để ra tận cổng, ngoài đường để cúng.
Mâm cúng sẽ tuỳ thuộc vào điều kiện của mỗi gia đình, không cần quá cầu kỳ nhưng phải thể hiện được sự trang trọng và lòng thành kính. Người cúng lễ cũng phải mặc trang phục phù hợp, đầu tóc gọn gàng chứ không thể làm xuề xòa.
Cúng giao thừa trong nhà thực hiện sau khi đã cúng ở ngoài trời. Ảnh minh họa.
Văn khấn cúng đêm giao thừa trong nhà
Nam mô A Di Đà Phật (Ba lần).
Kính lạy: Đức đương lai hạ sinh Di Lặc Tôn Phật.
• Hoàng Thiên hậu Thổ chư vị tôn Thần.
• Ngài bản cảnh Thành Hoàng chư vị đại Vương.
• Ngài bản xứ Thần linh Thổ địa. Ngài định Phúc Táo quân. Các ngày Địa Chúa Long mạch Tôn Thần và tất cả các Thần linh cai quản trong khu vực này
• Các Cụ Tổ tiên nội ngoại chư vị tiên Linh.
Nay là giờ phút Giao thừa năm .......
Chúng con là :………………………………..
Ngụ tại :…………………………………………..
Phút Giao thừa vừa tới, nay theo Vận luật, tống cựu nghinh tân, giờ Tý đầu Xuân, đón mừng Nguyên Đán. Chúng con thành tâm sửa biện hương hoa vật phẩm, nghi lễ cung trần, dâng lên trước Án, cúng dâng Phật Thánh, dâng hiến Tôn Thần, đốt nén Tâm hương dốc lòng bái thỉnh .
Chúng con kính mời: Ngài bản cảnh Thành Hoàng chư vị đại Vương.
Ngài bản xứ Thần linh Thổ địa.
Ngài định Phúc Táo quân.
Ngài Phúc Đức chính Thần.
Các Ngài Ngũ Phương , Ngũ Thổ , Long mạch tài Thần.
Ngài Bản Gia Táo Quân.
Các ngày Địa Chúa Long mạch Tôn Thần và tất cả các Thần linh cai quản trong khu vực này.
Cúi xin giáng lâm trước Án, thụ hưởng lễ vật.
Chúng con lại kính mời: các cụ Tiên Linh Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Bá Thúc Huynh Đệ, cô di Tỷ, Muội, nội ngoại Tộc chư vị Hương Linh, cúi xin giáng về Linh Sàng hâm hưởng lễ vật.
Chúng con lại kính mời các vị Vong Linh tiền Chủ hậu Chủ, y thảo phụ mộc ở trong đất này, nhân tiết Giao thừa, giáng lâm trước Án, chiêm ngưỡng Tôn Thần, thụ hưởng lễ vật .
Nguyện cho chúng con: Minh niên khang thái, trú dạ cát tường. Độ cho chúng con mọi duyên thuận lợi, công việc hanh thông. Người người được chữ bình an, tháng ngày được hưởng phần lợi lộc. Âm phù - Dương trợ, sở nguyện tòng tâm. Bốn mùa không hạn ách nào xâm, tám tiết có điềm lành tiếp ứng .
Dãi tấm lòng thành, cúi xin chứng giám.
Cẩn cáo.
Văn khấn cúng giao thừa
Văn khấn cúng giao thừa
Văn khấn cúng đêm giao thừa ngoài trời
Nam mô A-Di-Đà Phật (3 lần)
Kính lạy:
Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
Con kính lạy Đức Đương Lai Hạ Sinh Di Lặc Tôn Phật.
Con kính lạy Đức Bồ tát Quán Thế Âm cứu nạn cứu khổ chúng sinh.
Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu thổ, chư vị tôn thần.
Con kính lạy ngài cựu niên Hành khiển, cựu Hành binh chi thần, cựu Phán quan.
Con kính lạy ngài đương niên Hành khiển, đương niên Hành binh chi thần, đương niên Phán quan.
Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ hổ, Long mạch, Táo quân, chư vị tôn thần.
Nay là phút giao thừa năm Giáp Thìn với năm Ất Tỵ.
Chúng con là: …, sinh năm: …, hành canh: … tuổi, cư ngụ tại số nhà: …, ấp/khu phố: …, xã/phường: …, quận/huyện/ thành phố: …, tỉnh/thành phố: …
Nhân phút thiêng liêng giao thừa vừa tới, năm cũ qua đi, đón mừng năm mới, tam dương khang thái, vạn tượng canh tân.
Nay ngài Thái Tuế tôn thần trên vâng lệnh Ngọc Hoàng Thượng đế, giám sát vạn dân, dưới bảo hộ sinh linh tảo trừ yêu nghiệt. Quan cũ về triều cửa khuyết, lưu phúc, lưu ân. Quan mới xuống thay, thể đức hiếu sinh, ban tài tiếp lộc.
Nhân buổi tân xuân, tín chủ chúng con thành tâm, sửa biện hương hoa phẩm vật, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án, cúng dàng Phật, Thánh, dâng hiến tôn thần, đốt nén tâm hương, dốc lòng bái thỉnh.
Chúng con kính mời: Ngài Cựu niên đương cai Thái tuế, ngài Tân niên đương cai Thái tuế chí đức tôn thần, ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị đại vương, ngài bản xứ thần linh Thổ địa, ngài Hỷ thần, Phúc đức chính thần, các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch, Tài thần, chư vị bản gia Táo quân, và chư vị Thần linh cai quản ở trong xứ này, cúi xin giáng lâm trước án thụ hưởng lễ vật.
Nguyện cho tín chủ, minh niên kháng thái, vạn sự tốt lành, bốn mùa tám tiết được chữ bình an, gia đạo hưng long thịnh vượng, bách sự hanh thông, ngày ngày được hưởng ơn trời, Phật, chư vị tôn thần.
Chúng con kính cẩn tiến dâng lễ vật, thành tâm cầu nguyện. Cúi xin chín phương trời, mười phương chư Phật cùng chư vị tôn thần chứng giám phù hộ độ trì.
Nam mô A-Di-Đà Phật (3 lần, 3 lạy).
* Thông tin trong bài mang tính chất tham khảo.
