Từ những chiếc đinh nhỏ bé, sợi chỉ mỏng manh nhưng nhiều nghệ nhân ở Việt Nam đã biến nó thành tác phẩm nghệ thuật sống động được khách hàng trong và ngoài nước săn lùng để sở hữu.
Bên cạnh những thể loại tranh quen thuộc như sơn dầu, màu nước hay điêu khắc, một loại hình nghệ thuật đặc biệt đã và đang thu hút sự chú ý của nhiều người yêu thích mỹ thuật đó là tranh đinh chỉ (String Art). Được tạo nên từ những chiếc đinh nhỏ và sợi chỉ mảnh mai, tranh đinh chỉ đã biến vật liệu tưởng chừng đơn giản thành những tác phẩm nghệ thuật đầy mê hoặc.
Tranh đinh chỉ có nguồn gốc từ thế kỷ 19, khi Mary Everest Boole - nhà toán học người Anh, sử dụng phương pháp căng dây trên các tấm bảng để minh họa những khái niệm hình học cho học sinh.
Không nhất thiết phải có năng khiếu hội họa, nhưng để bắt đầu với tranh đinh chỉ, điều quan trọng nhất là sự kiên nhẫn, tỉ mỉ và đam mê. Việc đóng đinh phải đều, không quá sâu hoặc quá nông để đảm bảo độ bám chắc. Khi căng chỉ, nghệ nhân cần kiểm soát lực kéo để tránh làm đinh lung lay hoặc chỉ bị chùng. Ngoài ra, việc lựa chọn màu sắc, cách phối hợp chỉ sao cho hài hòa, tạo chiều sâu cũng là một thách thức đối với người theo đuổi bộ môn nghệ thuật này.
Quá trình vẽ tốn nhiều thời gian và công sức. Nguyên liệu để vẽ cũng không quá phức tạp chỉ cần một bảng gỗ, bút chì phác họa mẫu và không thể đinh, chỉ màu, búa, kìm để tạo tác phẩm hoàn chỉnh.
Theo đuổi nghệ thuật vẽ tranh bằng đinh và chỉ hơn 5 năm, anh Nguyễn Đức Tín (ngụ TP.Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam) vẫn miệt mài cầm búa, đóng từng chiếc đinh, đi từng sợi chỉ để tạo hình.
Về quy trình sáng tác một bức tranh, anh Tín tiết lộ ở khâu chọn khung gỗ cho tranh, phải chuẩn loại có độ dày tốt. Sau đó, anh dùng bút chì phác họa, lên mẫu bức tranh định thực hiện. Tiếp đó là công đoạn vất vả nhất đóng đinh lên tấm gỗ. Tùy theo kích thước mỗi bức tranh mà có khi anh Tín phải đóng xuống hàng ngàn đến cả vạn chiếc đinh với độ dày mỏng khác nhau nhằm tạo độ sáng tối cho tác phẩm của mình.
"Xong công đoạn này, tôi sẽ phun sơn lên khung gỗ và đi từng sợi chỉ. Nền đen thì sẽ dùng chỉ trắng, còn nền trắng thì dùng chỉ đen để tạo độ tương phản. Đan đến khi nào ưng ý thì thôi. Nhìn chưa đã mắt thì có khi đan chỉ đã 10 ngày cũng tháo ra đan lại…" - anh Tín bộc bạch về nghề nghiệp mà hiếm ai đủ kiên trì để theo đuổi.
Anh Tín "làm bạn" với búa, đinh hơn 5 năm nay, cho ra đời nhiều tác phẩm nghệ thuật ở đa dạng trường phái như phong cảnh, trừu tượng, chân dung...
Đối với anh, tranh đinh chỉ là nghệ thuật thị giác, nếu nghệ nhân khéo tay, đủ tinh tế và sự sáng tạo sẽ tạo được cảm xúc mạnh đối với người lần đầu chiêm ngưỡng. Một bức tranh đẹp được quyết định từ mỗi chiếc đinh không tán (dài 2-3 cm), là sợi chỉ không xù bông. Ngay từ khi gõ búa xuống phải canh sao cho mỗi chiếc đinh đặt đúng vị trí của nó để tạo độ dày, thưa phù hợp. Khi luồn chỉ vào đinh cũng cần làm sao cho lực tay vừa đủ, căng quá thì đứt mà nhẹ quá thì dễ bung.
Không chỉ khó khăn về cách tạo hình cho bức tranh mà đôi khi những nghệ nhân như anh Tín sợ làm ảnh hưởng đến người xung quanh do gõ búa suốt cả ngày, anh Tín còn thuê phòng riêng, hay đem họa cụ để nơi vắng người để thực hiện. Đã từng 5 lần có ý định bỏ cuộc, song anh Tín vẫn quyết tâm vượt thử thách để tạo ra những tác phẩm mang giá trị cao về nghệ thuật.
Hiện nay, tác phẩm của anh Tín không chỉ được khách trong nước tìm mua mà còn được bán ra thị trường trong nước và sang cả Úc, Singapore, Canada… tạo ra nguồn thu nhập ổn định.
Tương tự như anh Tín, chị Phạm Thị Thục Anh (ngụ TP.Hà Nội) từ bỏ công việc Phó Giám đốc để theo đuổi với đam mê vẽ tranh bằng đinh, chỉ. Để cho ra đời một bức tranh đinh chỉ, các khâu gồm có: Phác thảo ảnh, lên ý tưởng, xác định các điểm đinh, đóng đinh rồi căng chỉ tạo hình. Thời gian hoàn thành một bức tranh có thể dao động từ vài ngày đến vài tuần, vài tháng tùy thuộc vào kích thước và độ phức tạp.
Không ít những bức tranh phức tạp khiến chị Thục Anh và các cộng sự phải “đập đi xây lại”. Tuy nhiên, sự kiên nhẫn đã là yếu tố bắt buộc mà người theo đuổi nghề phải chấp nhận, rèn luyện. Bên cạnh khó khăn lớn đó, còn vài thử thách nhỏ như gõ búa vào tay hay bị thương do va vào đinh cũng khiến chị Thục Anh đôi lần rơi nước mắt. Nhưng tình yêu với tranh đinh chỉ đã giúp chị tiếp tục theo đuổi cho đến hiện tại.
Về thu nhập, chị Thục Anh tiết lộ giá của một bức tranh đinh chỉ cũng phụ thuộc vào kích thước và độ phức tạp, có bức vài triệu cũng có bức vài chục triệu.
Với đa dạng chủ đề, đặc biệt là dòng tranh chân dung, chị Thục Anh đã đạt thành công nhất định, khi đưa đến tay khách hàng sản phẩm vừa đẹp, vừa “có hồn”. Trong tương lai, chị và các cộng sự dự định sẽ tổ chức buổi triển lãm để quảng bá loại hình nghệ thuật mới để tiếp cận rộng rãi hơn với công chúng, đặc biệt là những người đam mê hội họa.
Dù đòi hỏi sự khéo léo và tỉ mỉ, nhưng khi hoàn thành, mỗi bức tranh đinh chỉ đều mang trong mình một vẻ đẹp riêng, độc đáo và đầy sáng tạo. Chính vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi tranh đinh chỉ ngày càng được yêu thích, săn đón trên thị trường nghệ thuật.
