The Missing Picture là niềm tự hào to lớn của người dân Campuchia.
Là một trong số 5 bộ phim tranh giải Phim nói tiếng nước ngoài hay nhất tại Oscar 2014, The Missing Picture - tác phẩm điện ảnh của Campuchia được xây dựng dựa trên chính những trải nghiệm đau thương trong cuộc đời của đạo diễn Rithy Panh.
Không chỉ gây ấn tượng mạnh cho người xem với cách thể hiện độc đáo qua việc dùng hình nhân bằng gốm làm nhân vật kết hợp sử dụng băng tư liệu - The Missing Picture còn lay động lòng người bởi nó tái hiện một trong những quãng lịch sử đẫm nước mắt của người dân Campuchia: thập kỷ 70 dưới thời thống trị của Khmer Đỏ.
Từ mảng ký ức vỡ vụn
Cách tạo hình vô cùng ấn tượng trong bộ phim The Missing Picture.
Trước khi đến với giải thưởng Oscar, The Missing Picture đã giành được giải Un Certain Regard (giải thưởng dành cho những tài năng làm phim trẻ và những tác phẩm mang tính đột phá) tại Liên hoan phim Cannnes 2013 được tổ chức tại Pháp. Đạo diễn Rithy Panh cũng nhận được giải Nhà làm phim châu Á của năm tại Liên hoan phim Busan 2013 tổ chức tại Hàn Quốc.
Rithy Panh sinh năm 1964 tại Phnompenh, năm 1975, ông và gia đình bị bắt vào trại cải tạo của Khmer Đỏ và bắt đầu nếm trải mọi đau khổ cùng cực của nơi vẫn được nhắc đến như địa ngục trần gian này. Lần lượt từng người một, cha mẹ, anh chị em của ông đều chết vì đói hoặc kiệt sức. Riêng Rithy Panh may mắn trốn thoát qua Thái Lan vào năm 1979 và đến Pháp sau đó một năm.
Ký ức về một tuổi thơ bi đát vẫn luôn là nguồn cảm hứng sáng tác của Rithy Panh. Năm 2003, ông từng thực hiện một bộ phim tài liệu khác về vấn đề diệt chủng ở Campuchia có tên S-21: The Khmer Rouge Killing Machine khắc họa nhà tù Toul Sleng nổi tiếng của Khmer Đỏ và cuộc tái ngộ của những cựu tù nhân.
Đến lòng tự hào dân tộc
Bộ phim tài liệu The Missing Picture là một câu chuyện được kể lại bởi chính vị đạo diễn với sự đan xen giữa những tư liệu thuộc về lịch sử dân tộc và những câu chuyện của đời sống cá nhân trong thời kỳ Khmer Đỏ cầm quyền tại Campuchia. Lời kể được viết bởi chính đạo diễn Panh còn giọng đọc là của một nhà toán học người Pháp có tên Randal Douc.
Một trong những mục đích to lớn nhất của đạo diễn Panh khi làm The Missing Picture chính là thu hút sự quan tâm của người trẻ ở Campuchia đối với những câu chuyện lịch sử của đất nước mình và khơi dậy cảm giác tự hào trong họ. Đây vốn là một vấn đề đang nhận được nhiều sự đầu tư đặc biệt trong hệ thống giáo dục ở Campuchia.
Poster của bộ phim The Missing Picture.
The Missing Picture đã thành công vượt xa những mục tiêu ban đầu đó. Đối với Rithy Panh, ông muốn những nghệ sĩ trẻ ở Campuchia hiểu rằng luôn có những con đường rộng mở, những hướng đi mới để nghệ sĩ trẻ có thể đưa những câu chuyện lịch sử quay trở lại đời sống hiện đại bằng chính cách nhìn nhận, đánh giá mới mẻ của bản thân họ.
Khi biết The Missing Picture nhận được tại giải Oscar, tên tuổi Rithy Panh không ngừng gây bão giới truyền thông Campuchia cũng như toàn Châu Á.
Đối với riêng đạo diễn Rithy Panh, thành công đầu đời của ông cuối cùng đã đến sau một quá trình rất dài với những năm tháng tuổi thơ khổ sở, bị ám ảnh bởi những mất mát quá lớn, khi đến nước Pháp, Panh cũng liên tục phải cố gắng để vượt lên số phận bi thảm của cuộc đời mình.
Năm 2011, khi đạo diễn Rithy Panh đang lên kế hoạch làm phim, ông đã gặp gỡ một trong những nhiếp ảnh gia cao tuổi ở Campuchia, người này nói với Panh rằng ông đã từng chụp được một số cuộc hành hình dưới thời Khmer Đỏ, nhưng những bức ảnh đó đã bị thất lạc.
Sau khi nghe chuyện, Panh đã cố hết sức để đi tìm lại những bức ảnh rất có ý nghĩa lịch sử đó, tuy vậy, mọi cố gắng giống như “mò kim đáy bể”. Đây chính là những “Bức hình đánh mất” - điều góp phần tạo nên tiêu đề bộ phim đưa ông đến với thảm đỏ Oscar.
Tiếp đó, Panh quyết định tìm về thăm ngôi nhà cũ, nơi gia đình ông từng sống cho tới năm 1975, nhưng cảnh vật ở đó giờ đã thay đổi hoàn toàn và Panh không còn tìm lại được ngôi nhà ngày xưa nữa, đó chính là “bức hình đánh mất” thứ hai, một bức hình trong ý niệm, trong khao khát tìm lại quá khứ.
Mặc dù không đoạt tượng vàng Oscar nhưng Rithy Panh mãi là niềm tự hào của Campuchia.
Không thể tìm lại được ngôi nhà xưa cũ trong tiềm thức, Panh đặt hàng với một nghệ nhân địa phương, yêu cầu người này làm cho mình một mô hình ngôi nhà kiểu cổ bằng đất nung và một bức tượng khắc họa cậu bé khoảng 12-13 tuổi đứng cạnh ngôi nhà. Khi tác phẩm được hoàn thành, nhìn vào đó, Panh đã ngay lập tức nảy ra ý tưởng về những bức tượng đất nung sẽ tham gia vào bộ phim của mình. Cơ duyên để The Missing Picture - niềm tự hào của người Campuchia ra đời đã bắt nguồn như vậy.
Với The Missing Picture - điện ảnh Campuchia một lần nữa gây chấn động Châu Á và tạo tiếng vang trên toàn thế giới. Mặc dù không đoạt tượng vàng Oscar, nhưng những gì người Campuchia đạt được đã cho thấy sự trỗi dậy mạnh mẽ của nghệ thuật thứ 7 tại đất nước Đông Dương nhỏ bé này.
