Cây bonsai (cây cảnh) là cây có sức sống mãnh liệt, được tạo hình độc lạ khác nhau với nhiều ý nghĩa tượng trưng khiến người chơi mê mệt. Dưới đây là các kiểu dáng bonsai phổ biến và cách trồng, chăm sóc đúng cách.
1. Cây bonsai
- Bonsai có nguồn gốc từ Trung Quốc sau đó phổ biến sang Nhật và các nước châu Á. Nghệ thuật chơi bonsai nổi tiếng nhất là Nhật Bản bởi sự sáng tạo, cầu kỳ và kỹ tính tạo ra những cây cảnh có một không hai.
- Bonsai tức là cây trồng trong chậu được uốn nắn tạo kiểu đẹp độc lạ. Cây bonsai có kích thước từ nhỏ đến lớn, phổ biến là các loại cây cỡ nhỏ có tuổi đời cao, thân gốc to xù xì, lá xanh mượt. Cây được uốn nắn theo các thế đẹp có phong thủy thịnh vượng, may mắn và tài lộc.
2. Ý nghĩa
- Cây bonsai hay còn gọi là cây cảnh dùng để trưng bày trong nhà hoặc ngoài sân đều được. Ý nghĩa của thú chơi cây cảnh bonsai sâu xa là dùng hình ảnh sức sống mạnh mẽ của cây mà động viên cho mỗi người phải kiên trì có quyết tâm trong cuộc sống. Rèn cho ta đức tính kiên nhẫn, cẩn thận và khéo léo trong xử lý công việc.
- Bonsai đa phần là những cây cổ thụ lâu năm, thể hiện sự trường thọ là ước muốn của con người. Ngoài ra, cây còn tượng trưng cho Quân - Thần - Phụ - Tử; Tam cương - Ngũ thường - Tứ đức. Trong đó Quân là thân cây, cành lớn tượng trưng cho cành cây lớn, Phụ là nhánh cây nhỏ, Tử là lá cây. Tam cương tức ba tầng của cây bonsai, ngũ thường là năm cành của cây, Tứ đức là bốn đoạn của cây.
Cây bonsai nghệ thuật phong cách Nhật Bản
3. Các dáng cây bonsai phổ biến
Hiện nay, bonsai có nhiều kiểu dáng độc lạ được người chơi sáng tạo ra. Ngoài những kiểu cây cảnh bonsai truyền thống thì còn có những dáng cực kỳ độc đáo, mới lạ kết hợp giữa nhiều nền văn hóa khác nhau như Nhật Bản và Trung Quốc. Dưới đây là một vài kiểu bonsai phổ biến bạn có thể tham khảo:
Thế bonsai tam đa
Dáng bonsai tam đa là kiểu tạo nhánh 3 thân chung cùng một gốc hoặc trồng ghép 3 cây lại với nhau tượng trưng cho Phúc - Lộc - Thọ được giới chơi cây cảnh ưa chuộng.
Ý nghĩa: Bonsai tam đa có ý nghĩa tượng trưng mang lại phúc lộc đầy nhà, gia chủ trường thọ.
Kiểu dáng bonsai tam đa cổ mộc
Thế bonsai thác đổ
Bonsai thác đổ tức là dòng thác lớn như đổ từ trên núi xuống. Thế cây thấp, tán cây trải dài từ phần thân hướng xuống phía dưới chậu cảnh tựa như dòng thác nước.
Ý nghĩa: Kiểu bonsai này ý nghĩa tượng trưng đem lại nguồn nước, nguồn tài nguyên nuôi dưỡng sự sống. Sức trẻ dạt dào xông pha tiến về phía trước không ngại gian khổ
Thế cây thông bonsai dáng thác đổ
Thế bonsai ngũ phúc
Ngũ tức là 5 trong phong thủy tượng trưng với ngũ hành Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ là 5 yếu tố quan trọng trong sự hình thành phát triển vạn vật.
Thế cây dáng ngũ phúc tức trên một gốc có 5 nhánh thân lớn, lá tốt sum suê, thân rễ xù xì lâu năm. Hoặc một thân chính và 4 nhánh phụ, hay một cây có 5 tầng phân nhánh được gọi là dáng ngũ phúc bonsai
Ý nghĩa: Ngũ phúc có ý nghĩa hội tụ đủ 5 yếu tố phát triển sinh sôi trong vạn vật, đồng thời với ngụ ý gia chủ khi trồng dáng này sẽ có đủ Phúc, Lộc, Thọ, An, Khang
Cây bonsai dáng ngũ phúc tuyệt đẹp
Thế bonsai thất hiền
Bonsai dáng thất hiền lấy hình ảnh của 7 vị học giả có cuộc sống vô ưu, tự nhiên tự tại luôn lạc quan làm ý tưởng tạo kiểu tượng trưng.
Cây cảnh có một thân trụ, trên thân gồm 7 nhánh to dần từ ngọn tới gốc. Các nhánh cành mọc so le nhau.
Ý nghĩa thế cây thất hiền: Niềm vui tận hưởng cuộc sống, luôn vô tư lạc quan trước những sóng gió cuộc đời mà ít màng đến danh lợi phú quý là ý nghĩa của bonsai dáng này.
Bonsai dáng thất hiền
Thế bonsai đại trượng phu
Đại trượng phu ngụ ý chỉ người quân tử, hào hiệp tầm nhìn rộng lớn hay giúp đỡ người khác. Người văn võ song toàn được người đời kính nể.
Cây cảnh dáng này có thân to cao mập mạp thẳng đứng vững trãi, cành to khỏe, lá sum suê sức sống mãnh liệt tượng trưng cho bậc đại trượng phu anh hùng hào kiệt.
Thế cây bonsai đại trượng phu
Thế bonsai song thụ
Song tức là 2, thụ tức là quấn vào nhau. Song thụ là 2 cây cùng loại ghép vào một gốc, một cây cao một cây thấp cạnh sát nhau có tán vòng qua thân ôm lấy. Ý nghĩa: Thế cây song thụ bonsai tượng trưng cho sự hòa hợp, yêu thương và đùm bọc tương trợ lẫn nhau. Thể hiện cho tình phụ tử, tình phu thê, tình bằng hữu
Bonsai thế song thụ dáng vợ chồng
Thế bonsai long chầu hổ phụng
Thế long chầu hổ phụng là kiểu kinh điển trong giới chơi cây cảnh. để tạo được thế này đòi hỏi sự kỳ công tỉ mỉ từng chi tiết. Từ khâu chọn cây để tạo thế đến quy trình chăm sóc tạo kiểu đều hết sức nghiêm ngặt. Bởi vậy, thế bonsai này luôn làm nức lòng giới bonsai khi được mang ra trưng bày thưởng lãm.
Ý nghĩa: Rồng và hổ là 2 loài vật có sức mạnh ghê gớm tượng trưng cho quyền lực, uy mãnh bề thế.
Thế bonsai long chầu hổ phụng
Thế bonsai tiên nữ
Dáng tiên nữ mảnh khảnh nhỏ nhắn xinh xắn. Thân cây uốn dẻo họa đường cong quyến rũ của các nàng tiên.
Ý nghĩa: Miêu tả thân ngọc dáng ngà đẹp tuyệt trần của những tiên nữ được người đời ngưỡng mộ. Thanh tao, trang nhã nhưng đầy cao quý.
Bonsai tiên nữ
Thế bonsai đại lâm mộc
Thế đại lâm mộc tức khu rừng lớn. Nhiều cây dáng trụ đứng nhỏ được trồng trên một diện tích vừa nhỏ mô phỏng khu rừng tự nhiên giống thật nhất. Thân cây rêu mốc, thảm thực vật trông y như thật khiến người xem phải trầm trồ thán phục nghệ thuật tạo cảnh bonsai của nghệ nhân.
Ý nghĩa: Khu rừng già là sự trường thọ, cây cao cây thấp, cây già cây trẻ thể hiện gia đình đoàn tụ sung túc, con cháu thuận hòa ấm cúng.
Thế bonsai đại lâm mộc cầu kỳ bậc nhất
Bonsai dáng bạt phong
Dáng cây nghiêng như vòng bán nguyệt, các nhánh cây phỏng hiện tượng gió bão thổi bay. Cho dù giông tố, gió lớn cũng không khuất phục được cây, đứng nghiêng mình đón bão táp.
Ý nghĩa: Dù dòng đời nhiều cạm bẫy, nhiều khó khăn tủi nhục nhưng vẫn đứng vững, mạnh mẽ kiên cường đối đầu gió lớn.
Bonsai bạt phong không khuất phục trước gió lớn
4. Cách trồng và chăm sóc
Trồng và chăm sóc bonsai không quá khó, chú ý các thao tác cơ bản là cũng có thể giúp cây phát triển tốt. Quan trọng nhất trong quá trình trồng và chăm sóc cây cảnh bonsai là nước tưới, bón phân, đất trồng và vị trí đặt.
Nước tưới
- Tưới nước cho cây khi thấy đất hơi khô: Dùng tay ấn nhẹ xuống đất nếu đất mềm thì không cần tưới, đất khô cứng thì tưới bổ sung. Sử dụng vòi tưới dạng phun tia nhỏ tránh xối trực tiếp vào gốc cây sẽ làm trơ rễ.
- Không tưới nước theo thói quen: Tùy thuộc loại cây trồng mà sử dụng nước tưới cho phù hợp, quan sát cây khi cần tưới, tránh tưới theo thói quen hàng ngày.
Đất trồng
Chất lượng đất được sử dụng ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và sức sống của cây của bạn. Những cây không khỏe mạnh, thiếu sức sống, thường được trồng trong đất hữu cơ. Hoặc tệ hơn là trồng trong đất vườn bình thường sẽ nhanh bị cứng lại, thoát nước kém rất có hại cho cây.
- Sử dụng đất trồng hữu cơ trộn thêm phân vi sinh và đá nhỏ hoặc xỉ than, các loại đá vụn để tăng độ thông thoáng thoát nước cho cây. Nên sử dụng loại đất giữ ẩm chứ không giữ nước. Đất thoát nước nhanh tránh gây úng rễ làm chết cây. Nên thay đất định kỳ để cây sinh trưởng tốt hơn.
Bón phân
- Bón phân thường xuyên trong mùa sinh trưởng là rất quan trọng để cây cảnh phát triển tốt. Cây tự nhiên có thể tự tìm kiếm dinh dưỡng trong đất thông qua bộ rễ; Tuy nhiên, cây bonsai được trồng trong các chậu nhỏ và cần được bón phân để bổ sung hàm lượng dinh dưỡng của đất.
- Sử dụng phân bón phổ biến nhất là phân NPK để cung cấp dinh dưỡng cho thân, lá, rễ cho cây phát triển. Lượng bón tùy thuộc vào giai của cây, loại cây trồng và theo mùa sao cho phù hợp.
Cắt tỉa cây
- Cắt tỉa cây để duy trì kiểu dáng: Để giữ được thế bonsai khi cây lớn và đẻ nhánh thì cần tỉa cành, chồi đã vượt quá kích thước giữ được hình dạng tán cây bằng cách sử dụng kéo cắt cành mọc không đúng chỗ.
- Thời điểm cắt tỉa: Có thể cắt tỉa cây cảnh vào mùa sinh trưởng từ tháng 3 cho đến tháng 9. Sử dụng kéo cắt cây và các đồ chuyên dụng để cắt tỉa tránh làm tổn thương cây.
Các vị trí nên cắt tỉa cây bonsai
5. Cách chọn chậu cây bonsai
Lựa chọn chậu cây sao cho phù hợp với kiểu dáng bonsai của cây. Tránh trường hợp cây và chậu không ăn khớp như chậu to trồng cây nhỏ, chậu cao thấp không đồng đều với dáng cây, ngoài ra phần hoa văn họa tiết của chậu cũng cần phải ăn khớp với hình thế bonsai nếu không chú ý đến điều này sẽ làm mất đi vẻ thần thái mà cây vốn có.
Chậu dáng cao: Kiểu chậu dáng cao có chân trụ tựa tựa như cây cao mọc trên đỉnh núi, tạo thế vững chắc. Kiểu chậu này phù hợp với dáng cây bonsai kiểu thác đổ từ trên núi xuống (dáng huyền).
Chậu hình chữ nhật: Chậu hình chữ nhật thích hợp với cây có dáng to khỏe, hoặc cây có tán lá rộng, và kể cả cây có dáng mọc thẳng như cây tùng, bách …
Chậu hình vuông: Đối với các cây bonsai có dáng mọc thẳng đứng như cây thông, cây tùng,... thì lựa chọn các loại chậu hình vuông là thích hợp.
Chậu hình tròn: Những cây có bộ rễ chùm, không quá lớn thì chọn chậu tròn có đáy võng sẽ tôn dáng. Tùy theo kích thước cây để chọn chậu phù hợp.
Chậu gốm - đất nung: Giá rẻ là ưu điểm của loại chậu này tuy nhiên khả năng chịu lực và có độ bền không cao. Không nên trồng cây có bộ rễ lớn, cao to dễ gây vỡ hoặc nứt chậu.
