Từ góc độ phát triển cấu trúc não bộ, việc chậm nói có thể là do vùng Broca phát triển chậm.
Nhiều nghiên cứu khoa học não bộ cho thấy trẻ nói sớm hay muộn có liên quan mật thiết đến chức năng vùng ngôn ngữ của não, tuy nhiên việc trẻ có thông minh hơn hay không vẫn chưa được chứng minh cụ thể.
Theo nghiên cứu trong "Tâm lý phát triển trẻ em", khoảng 70% -80% trẻ nói muộn hơi chậm phát triển ngôn ngữ sớm, nhưng các chức năng não khác, như tư duy logic và khả năng phối hợp vận động, sẽ được cải thiện trong cùng thời kỳ.
Chức năng vùng ngôn ngữ não
Nghiên cứu khoa học về não bộ đã phát hiện ra rằng có hai vùng trong não đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển ngôn ngữ: Vùng Broca và Wernicke.
Vùng Broca, nằm ở thùy trán trái của não, là “người chỉ huy hậu trường” trong việc diễn đạt ngôn ngữ của trẻ. Khi trẻ có ý tưởng muốn thể hiện, vùng Broca sẽ nhanh chóng kích hoạt các chức năng mạnh mẽ của nó. Nó sẽ hoạch định nội dung và cấu trúc ngôn ngữ, xem xét cẩn thận việc lựa chọn từng từ cũng như cách sắp xếp và kết hợp các câu.
Ví dụ: Khi trẻ muốn diễn đạt ý tưởng “Con muốn món đồ chơi đó”, khu vực của Broca sẽ thực hiện các phép tính và quyết định phức tạp ngay lập tức để xác định thứ tự các từ như “Con”, “Muốn”, “Cái đó” "Đồ chơi" , và hình thành các quy tắc ngữ pháp tương ứng.
Khu vực này cũng điều khiển chính xác các cơ quan phát âm như miệng, lưỡi và dây thanh âm, điều phối các chuyển động của chúng.
Nếu vùng Broca của trẻ phát triển nhanh và hoàn hảo thì trẻ thường có thể nói sớm hơn và có khởi đầu thuận lợi trên con đường biểu hiện ngôn ngữ.
Vùng Wernicke, nằm ở thùy thái dương bên trái của não, là “trung tâm trí tuệ” cho khả năng hiểu ngôn ngữ của trẻ. Khi trẻ nghe được âm thanh từ bên ngoài, khu vực này sẽ đóng vai trò là “người phiên dịch” và sẽ “dịch” chính xác các tín hiệu âm thanh sang nghĩa mà trẻ có thể hiểu được.
Ví dụ, khi trẻ nghe câu “Chúng ta cùng đi công viên chơi nhé”, vùng Wernicke sẽ ngay lập tức phác họa trong tâm trí trẻ khung cảnh công viên, những hình ảnh vui chơi vui vẻ, không khí đầm ấm khi ở bên gia đình và bạn bè.
Đồng thời, khu vực của Wernicke cũng là một kho tàng từ vựng khổng lồ và có tổ chức, mọi từ vựng mới mà trẻ học được khi lớn lên sẽ được lưu trữ trong đó.
Khi trẻ nhìn thấy một quả táo màu đỏ, vùng Wernicke sẽ không chỉ ghi nhớ từ "quả táo" mà còn kết nối nó với các thông tin như hình dạng, màu sắc, mùi vị và kết cấu miếng cắn của quả táo. Lần tới khi trẻ nghe thấy từ “quả táo”, trẻ sẽ có thể nhanh chóng lấy lại thông tin liên quan từ ngân hàng bộ nhớ.
Trẻ em có khu vực Wernicke phát triển tốt có khả năng hiểu ngôn ngữ tốt. Trẻ có thể phản ứng nhanh với lời nói của người khác, thể hiện khả năng hiểu biết và nhận thức mạnh mẽ.
Bố mẹ trò chuyện nhiều với con, não bộ phát triển nhanh hơn
Có thể thấy từ phía trước, vùng Wernicke là “đầu vào” của việc học ngôn ngữ của trẻ và chịu trách nhiệm hiểu nội dung ngôn ngữ nghe được. Trong khi vùng Broca là “đầu ra” của ngôn ngữ, chịu trách nhiệm phản hồi và diễn đạt.
Trẻ biết nói sớm có xu hướng phát triển trung tâm ngôn ngữ của não nhanh hơn, đặc biệt là sự kết nối chặt chẽ và hiệu quả hơn giữa vùng Broca và vùng Wernicke. Điều này cho phép trẻ thể hiện sớm nhu cầu và cảm xúc bằng cách sử dụng các từ và cụm từ đơn giản.
Nhưng cần lưu ý rằng trẻ chậm nói không có nghĩa là trẻ kém trí thông minh hay khả năng ngôn ngữ yếu.
Từ góc độ phát triển cấu trúc não bộ, việc chậm nói có thể là do vùng Broca phát triển chậm. Tuy nhiên, khi trẻ lớn lên, vùng này sẽ dần được cải thiện ở hầu hết trẻ và khả năng diễn đạt ngôn ngữ cũng sẽ dần được cải thiện.
Ngoài ra, một nguyên nhân quan trọng khác khiến trẻ chậm nói là môi trường ngôn ngữ chưa đầy đủ, điều này thường bị bố mẹ bỏ qua. Ngày nay, nhiều bố mẹ bận rộn, nên sự tương tác với con dần giảm đi.
Nghiên cứu đã phát hiện ra rằng khi một đứa trẻ không được tiếp nhận và kích thích ngôn ngữ đầy đủ thì sự phát triển của vùng Broca và vùng Wernicke sẽ tương đối chậm, và sự phát triển khả năng ngôn ngữ của trẻ đương nhiên sẽ bị hạn chế nhất định.
Cũng giống như một cuộc chạy marathon, mặc dù những đứa trẻ này chậm một bước ở vạch xuất phát trong quá trình phát triển ngôn ngữ, nhưng nếu bố mẹ hướng dẫn phù hợp, cung cấp môi trường ngôn ngữ tốt thì trẻ thường có thể bắt kịp nhanh chóng.
Vậy bố mẹ nên hoạt khu vực ngôn ngữ ở trẻ như thế nào?
Mặc dù việc chậm nói ở trẻ không ảnh hưởng nhiều đến sự phát triển trí não, nhưng bố mẹ đều hy vọng rằng sự phát triển của trẻ sẽ không bị tụt hậu so với các bạn cùng lứa tuổi, điều thực sự đáng lo ngại là trẻ chưa biết nói khi lên 2 tuổi.
Có cách nào để kích hoạt hệ thống ngôn ngữ của trẻ không? Trên thực tế, bố mẹ nên bắt đầu từ những khía cạnh sau, chắc chắn sẽ có tác động tích cực đến sự phát triển trí não.
Trò chuyện với con nhiều hơn: Sử dụng ngôn ngữ đơn giản, rõ ràng để mô tả những sự việc, hoạt động hàng ngày. Ví dụ, khi tắm cho trẻ, mẹ có thể nói: “Con ơi, bây giờ chúng ta đi tắm, rửa đầu trước, sau đó rửa tay cho con…” Cách mô tả này giúp trẻ hiểu rõ hơn sự kết nối giữa ngôn ngữ và sự vật thực tế.
Lặp lại từ: Nói lặp đi lặp lại một từ để giúp trẻ ghi nhớ ngôn ngữ. Ví dụ, khi đưa quả táo cho trẻ, mẹ nói từ “táo” nhiều lần để trẻ dần quen với cách phát âm và ý nghĩa của từ đó. Việc lặp lại đủ nhiều sẽ giúp trẻ dễ nhớ từ hơn.
Phản ứng với cách diễn đạt của trẻ: Ngay cả khi trẻ chỉ có thể phát âm những âm tiết đơn giản, hãy phản hồi một cách tích cực. Ví dụ, khi trẻ phát ra âm thanh "hmm", mẹ có thể nói: "Con có điều gì muốn nói với mẹ không?" Câu trả lời như vậy khuyến khích trẻ thử nói nhiều hơn và nâng cao mong muốn thể hiện ngôn ngữ.
Giảm nhiễu từ các sản phẩm điện tử: Cố gắng tránh cho trẻ xem TV hoặc chơi điện thoại di động trong thời gian dài. Mặc dù các sản phẩm điện tử có thể cung cấp một số đầu vào ngôn ngữ, nhưng chúng thiếu sự tương tác và giao tiếp cảm xúc với trẻ, điều này không có lợi cho sự phát triển khả năng ngôn ngữ. Việc tiếp xúc quá nhiều với các sản phẩm điện tử cũng có thể khiến trẻ mất tập trung, ảnh hưởng đến việc học cũng như hiểu ngôn ngữ.
Kể cho con nghe nhiều câu chuyện hơn: Mỗi ngày hãy dành 10 phút kể một câu chuyện ngắn để con nghe được nhiều cách diễn đạt ngôn ngữ hơn. Trong quá trình kể chuyện, trẻ có thể được tiếp xúc với vốn từ vựng phong phú, các mẫu câu khác nhau và phong cách ngôn ngữ đa dạng, giúp nâng cao kỹ năng hiểu và diễn đạt ngôn ngữ. Đồng thời, kể chuyện còn có thể trau dồi trí tưởng tượng và kỹ năng tư duy của trẻ.
Mỗi đứa trẻ đều có nhịp phát triển ngôn ngữ riêng. Không có “chỉ số IQ cao hơn hay thấp hơn” giữa trẻ nói sớm và trẻ nói muộn mà chỉ có sự khác biệt về vùng não phát triển, nên bố mẹ không cần quá lo lắng.
Nếu bố mẹ muốn trẻ học nói tốt hơn, nên cố gắng để tạo môi trường nói cho con.
