Cây Nêu ngày Tết là thứ đã gắn liền với tuổi thơ, nét văn hóa truyền thống lâu đời của người Việt. Vậy liệu bạn có biết được ý nghĩa của cây Nêu là gì và cách dựng ra sao không? Hãy cùng tìm hiểu ngay sau đây.
Bạn có biết cây Nêu ngày Tết là cây gì không?
Cứ mỗi dịp Tết đến, Xuân về là chúng ta có thể bắt gặp nhiều gia đình dựng một cái cây cao chót vót, trên ngọn cây treo nhiều thứ đồ trang trí khác nhau. Đặc biệt tại những gia đình ở nông thôn sẽ dễ bắt gặp cây Nêu nhiều hơn. Vậy thì cây Nêu ngày Tết là cây gì mà lại đặc biệt đến như vậy?
Hình ảnh cây Nêu ngày Tết
Thực chất, cây Nêu được làm từ thân tre già, có chiều cao từ 5 đến 7 mét. Trong đó, phần lá tre dọc thân cây đều được gọt bỏ và chỉ để lại phần lá ở phía ngọn cây mà thôi. Đồng thời, phần trên ngọn cây sẽ được treo thêm một số đồ vật trang trí như đèn lồng, chuông gió, tấm phên, lông gà hoặc lá đa. Tất cả chúng đều mang lại ý nghĩa đặc biệt trong ngày Tết. Nhiều địa phương không dùng cây tre thì có thể dùng một số loại cây có họ với tre như cây lồ ô, cây bương,...
Tại sao người dân lại chọn cây tre chứ không phải là loại cây nào khác? Đó là vì cây tre là loài cây gắn liền với văn hóa làng quê Việt Nam, xuất hiện nhiều trong sách vở và các câu chuyện cổ tích, truyền thuyết. Ngoài ra, thân cây tre có nhiều đốt, mỗi đốt được quan niệm rằng tượng trưng cho mỗi bậc thang để đi từ nhân giới lên thiên giới. Từ đó các vị thần linh có thể dễ dàng di chuyển và giúp đỡ con người, nhất là giúp cho mùa màng bội thu và xua đuổi tà mà, quỷ dữ.
Sự tích cây Nêu ngày Tết
Ngày xửa ngày xưa, có một câu chuyện lưu truyền rằng, quỷ dữ thường hay áp bức và ức hiếp con người. Chúng tịch thu ruộng đất, chiếm hết tài nguyên, bắt con người phải giao nộp của cải và lương thực cho chúng. Thậm chí chúng còn bắt con người phải làm thuê cho chúng và bị bóc lột vô cùng nặng nề. Con người được lũ quỷ giao cho trồng cây lúa, vào mỗi dịp thu hoạch lũ quỷ lại yêu cầu nộp cho chúng phần ngọn, còn con người chỉ được lấy phần gốc. Do vậy mà lũ quỷ lấy được hết lúa thóc, còn con người chỉ lấy được phần gốc, rơm rạ mà thôi.
Cho đến khi không còn chịu đựng được nữa, con người mới cầu xin Đức Phật cứu giúp. Khi này Đức Phật mới bày cho con người cách trồng khoai lang, đến khi thu hoạch thì nộp lại đúng phần trên ngọn cho lũ quỷ giống như trồng lúa. Thế là lũ quỷ chỉ lấy được toàn lá là lá, còn con người hưởng hết củ khoai có thể ăn được. Thế là lũ quỷ mới điên tiết, đòi đổi sang lấy phần gốc mỗi khi thu hoạch và cho con người phần ngọn. Khi này Đức Phật lại bảo con người quay lại trồng lúa như cũ, thế là lũ quỷ lại tức giận lần nữa vì không được hưởng tí lương thực nào, mà chỉ lấy được mỗi rơm rạ ở gốc.
Một lần nữa, lũ quỷ tham lam đòi lấy hết cả gốc lẫn ngọn. Cuối cùng, Đức Phật bày cho con người trồng bắp ngô, đến khi thu hoạch thì chỉ việc lấy trái bắp về là được, để lại cả phần ngọn lẫn gốc không ăn được cho bọn quỷ. Thế là lũ quỷ không thu lại được gì, bèn đòi lấy lại hết đất của con người. Thế là khi này Đức Phật mới thương lượng với lũ quỷ, rằng sẽ xin một phần đất nhỏ cho con người canh tác trở lại bằng với phần mà chiếc bóng của áo cà sa của Đức Phật treo trên ngọn cây tre chiếu đến. Lũ quỷ thấy điều đó quá nhỏ bé, không gây ảnh hưởng cho chúng nên đồng ý. Khi này Phật làm phép khiến ngọn tre cao vút, chiếc áo cà sa trở nên to hơn và phủ bóng che khắp đất đai, khiến cho phần đất của con người lấy được là rất lớn, khiến cho lũ quỷ bị đẩy lùi ra tới tận biển.
Cuối cùng, lũ quỷ uất hận vì bị lừa mất hết đất, chúng quay về đòi lại con người thì bị con người dùng đủ các thứ đáp trả, khiến lũ quỷ không dám manh động. Lúc này chúng trở nên sợ hãi và cầu xin Đức Phật cho chúng cứ mỗi năm được lên đất liền để thăm mộ tổ tiên. Đức Phật thương tình bèn đồng ý, thế là hàng năm mỗi dịp Tết đến là lũ quỷ được phép lên đất liền. Tuy nhiên người dân không muốn cho lũ quỷ vào nhà thì phải dựng cây Nêu ngày Tết, có treo chuông gió hoặc đèn lồng ở ngọn cây nhằm xua đuổi chúng.
Cây Nêu ngày Tết có ý nghĩa gì đặc biệt?
Cây Nêu được trồng trong ngày Tết với ý nghĩa chính đó là giúp mang lại nhiều may mắn, thịnh vượng, giúp xua đuổi tà mà, quỷ dữ ra khỏi nhân giới. Bên cạnh đó, cây Nêu ngày Tết còn là bậc thang kết nối giữa đất trời, mang lại nhiều sinh khí và cả những điều tốt lành của năm tiếp theo.
Cây Nêu mang lại nhiều giá trị ý nghĩa tốt đẹp
Nhiều gia đình trồng cây Nêu với quan niệm rằng, cây Nêu là nơi mà linh hồn tổ tiên, các vị thần linh được thờ phụng, giúp xóa bỏ tai ương, bệnh tật và những điều không mong muốn. Ngoài ra, một số đồng bào dân tộc dựng cây Nêu để mong mùa màng được bội thu, mong các vị thần linh về dự lễ hội, mọi người cùng nhau vui vẻ, ca hát và nhảy múa nhân dịp năm mới.
Cây Nêu ngày Tết được dựng khi nào?
Theo như phong tục dân gian của người Việt, cây Nêu ngày Tết thường bắt đầu được dựng vào sau thời điểm 12 giờ trưa ngày 23 tháng Chạp. Lý do là bởi vì vào thời gian đó, các Táo đi về trời để báo cáo Ngọc Hoàng, vậy nên không có ai cai quản nhân giới, tạo điều kiện cho lũ quỷ có thể tràn lên và quậy phá con người. Vì thế mà cây Nêu sẽ được trồng để giúp xua đuổi tà ma, quỷ dữ ra khỏi nhân giới.
Những đồ vật được treo trên cây Nêu ngày Tết và ý nghĩa của chúng
Trên ngọn của cây Nêu ngày Tết thường được treo nhiều đồ vật trang trí khác nhau. Mỗi đồ vật được lựa chọn sẽ tùy thuộc vào văn hóa, tín ngưỡng của địa phương và mang đến những giá trị ý nghĩa khác nhau.
- Đèn lồng đỏ: Giúp soi sáng, chỉ đường dẫn lối cho linh hồn của ông bà, tổ tiên có thể tìm thấy nhà của con cháu để có thể về ăn Tết.
- Lông gà trống: Gà trống thường gáy vào mỗi buổi sáng khi Mặt Trời ló dạng. Treo lông gà trống trên cây Nêu sẽ tượng trưng cho ánh sáng của Mặt Trời, giúp sưởi ấm nhân gian và xua tan tà mà, quỷ dữ.
- Chuông gió: Chuông gió sẽ phát ra những tiếng kêu vui tai mỗi khi đung đưa và có gió thổi qua. Từ đó sẽ khiến cho lũ quỷ thấy sợ hãi, cho chúng thấy rằng đang có người sinh sống ở gần đây, khiến lũ quỷ không dám lại gần.
- Cá chép giấy: Người ta thường hay treo 5 con cá chép giấy trên cây Nêu, mỗi con mang một màu sắc khác nhau tượng trưng cho ngũ hành.
- Tấm phên: Là tấm được tạo thành từ 4 nan dọc đan xen 5 nan ngang để tạo thành một lá bùa, có khả năng giúp xua đuổi quỷ dữ, tà ma.
Một số đồ vật thường trang trí trên ngọn cây Nêu
Tất cả những đồ vật này sẽ được treo trên cây Nêu ngày Tết bằng một chiếc vòng tròn nhỏ, bên dưới gốc cây sẽ được rắc vôi bột. Nhờ đó cây Nêu sẽ mang đến đầy đủ giá trị ý nghĩa, giúp mang lại sự bình yên, thịnh vượng cho con người.
Cách dựng cây Nêu ngày Tết
1. Nguyên liệu cần chuẩn bị
- Một cây tre già, thân to, cao, chiều dài từ 5 đến 7 mét. Phần trên ngọn của cây phải vẫn còn lá xanh tốt, cây không bị hỏng, nứt vỡ.
- Các đồ vật trang trí cho cây Nêu, tùy theo sở thích và văn hóa địa phương nơi bạn đang sống.
- Dây buộc, vôi bột, cọc sắt để cố định cây đứng vững nếu cần.
2. Cách thực hiện
- Đầu tiên, bạn cần loại bỏ bớt lá thừa mọc trên thân của cây tre, chỉ để lại các cành lá tươi tốt ở phía trên ngọn mà thôi.
- Tiếp theo, bạn hãy đóng một số cọc để làm nhiệm vụ chống và cố định thân cây Nêu khi dựng.
- Kế đến, bạn hãy buộc thật chắc các đồ vật trang trí cần thiết lên ngọn của cây Nêu, sau đó tiến hành dựng cây.
- Sau cùng, bạn cố định thân cây Nêu với các cọc chống đã chuẩn bị bằng dây thừng, dây thép. Cuối cùng mới rắc vôi bột thành hình vòng tròn xung quanh gốc cây đã dựng.
Cây Nêu ngày Tết được hạ vào lúc nào?
Theo như phong tục truyền thống của người Việt, thời điểm để hạ cây Nêu sẽ từ ngày mùng 7 tháng Giêng âm lịch trở đi. Bởi khi này các Táo đã từ trên trời về xuống nhân gian để bắt đầu nhiệm kỳ công việc tiếp theo. Do đó lũ quỷ sẽ không dám bén mảng lên trên nhân giới, cây Nêu lúc này đã hoàn thành nhiệm vụ bảo vệ của mình.
Dân gian muốn hạ cây Nêu xuống thì cần phải làm lễ, tục lệ này được gọi là lễ Khai hạ. Khi này bạn cần chuẩn bị một số thứ sau đây:
- Một cái bàn thờ nho nhỏ để thắp hương xin hạ cây.
- Hoa quả, hương nhang
Lễ khai hạ cây Nêu sau khi đã hết Tết
Gia đình sẽ bắt đầu làm lễ để xin các vị thần linh, tổ tiên rằng việc ăn Tết vừa qua đã diễn ra suôn sẻ, giờ gia đình sẽ tiến hành Khai hạ cây Nêu xuống, cúi xin các vị thần linh cho phép. Cuối cùng, bạn hãy hạ cây xuống, tháo bỏ các đồ vật trang trí, nếu cây Nêu đã quá già và héo khô thì có thể chặt bỏ.
