Mâm cỗ cúng Rằm tháng Giêng nên được chuẩn bị đầy đủ tất cả các món để mang lại ý nghĩa biểu trưng đúng nhất, đạt được mong ước thờ cúng.
Ngày 15 tháng 1 Âm lịch hàng năm (ngày Rằm tháng Giêng) hay còn gọi là Tết Nguyên Tiêu (lễ Thượng Nguồn) có nguồn gốc từ thời Tây Hán ở Trung Quốc với lễ hội rước đèn lồng long trọng.
Ngày này cũng là một ngày lễ rất quan trọng trong đời sống tâm linh của người Việt nhưng thay vì rước đèn, người Việt thường đi lễ chùa, dâng Phật cầu an. Bên cạnh đó, các gia đình thường chuẩn bị mâm cúng lễ để cúng Rằm tháng Giêng với mong muốn cầu bình an, may mắn, tài lộc, sức khỏe và thịnh vượng trong năm mới.
Tùy thuộc vào từng địa phương và từng gia đình khác nhau sẽ có những cách chuẩn bị mâm cỗ cúng khác nhau. Tuy nhiên, về cơ bản có hai dạng lễ cúng là lễ cúng chay (cho ban thờ Phật) và lễ cúng mặn (cho ban thờ gia tiên) dựa vào câu nói từ dân gian xưa:"Lễ Phật quanh năm không bằng Rằm tháng Giêng. Giỗ tết cả năm không bằng ngày rằm tháng Giêng".
Cách chuẩn bị và sắp xếp mâm cỗ cúng chay (cho bàn thờ Phật)
Với sự phát triển như hiện nay, nhiều người đã bỏ nhưng nhiều gia đình vẫn một mực tuân thủ quan niệm từ xa xưa đó là tránh sát sinh, ăn chay trong ngày lễ cúng Rằm tháng Giêng để một lòng thờ Phật.
Món bánh trôi xuất hiện trong mâm cỗ cúng chay thể hiện cầu mong năm mới hạnh phúc tròn đầy (Ảnh: Internet)
Cỗ chay tùy loại có từ 10, 12 tới 25 món. Điểm đặc biệt trên mâm cỗ chay là sự hiện diện của những màu sắc tượng trưng cho ngũ hành. Màu đỏ tượng trưng cho hành hỏa, xanh của hành mộc, đen của hành thổ, màu trắng của hành thủy, màu vàng hành kim.
Vì thế, mâm cỗ cúng chay Phật thường bao gồm: Hoa quả, chè xôi, các món đậu, canh xào không thêm nhiều hương liệu và chè trôi nước.
Món chè trôi nước xuất hiện trong mâm cỗ cúng của người Việt thể hiện cầu mong mọi việc quanh năm được hanh thông, trôi chảy, hạnh phúc tròn đầy…
Cách chuẩn bị và sắp xếp mâm cỗ mặn cúng gia tiên
Bên cạnh đó, một số gia đình người Việt không thờ Phật trong nhà nên mâm cỗ cúng Rằm tháng Giêng của họ sẽ là mâm cỗ mặn.
Mỗi món ăn trong mâm cỗ cúng mặn đều mang một ý nghĩa đặc biệt (Ảnh: Internet)
Mâm cỗ mặn thường bao gồm 10 món (gia đình khá giả hơn có thể nhiều hơn) được xếp xung quanh nhau tạo thành vòng tròn:
- 4 bát gồm bát ninh măng, bát canh bóng, bát miến, bát mọc.
- 6 đĩa gồm thịt gà (hoặc thịt lợn), giò (hoặc chả), nem thính (đĩa xào), dưa muối, xôi gấc (hoặc bánh chưng) và nước chấm.
Đồ lễ khác gồm: Hương, hoa tươi, hoa quả, vàng mã, đèn nến, trầu cau, rượu, thuốc lá...
Những món ăn trong mâm cỗ cúng cũng thể hiện những ước mong riêng của người Việt.
Bánh chưng: Món ăn đầu tiên góp mặt trong mâm cúng Tết Nguyên tiêu – Rằm đầu tiên của năm mới là bánh chưng. Bánh chưng tượng trưng cho trời, như một lời cầu vạn sự được vuông tròn trong năm mới.
Xôi gấc: Xôi gấc không chỉ là món ăn không thể thiếu trong các mâm cỗ ngày Tết mà còn được sử dụng nhiều vào ngày Rằm. Xôi gấc khi ăn có vị dẻo của gạo nếp, vị ngọt của đường và vị béo của nước cốt dừa. Xôi gấc không chỉ có màu đỏ giúp mâm cỗ cúng Rằm tháng Giêng của bạn thêm đẹp mắt mà còn tượng trưng cho sự may mắn, tròn đầy của gia chủ.
Gà luộc: Gà không chỉ là món ăn quen thuộc trong bữa cơm hàng ngày mà trong các ngày lễ Tết, đây cũng là món ăn không thể thiếu.
Thịt lợn: Thịt lợn đã chế biến thuộc về âm, dưa hành rau củ thuộc về dương, âm dương hài hòa tượng trưng cho sự phát triển.
Ngoài ra trong mâm cỗ còn có thể có thêm cơm tẻ là lương thực hàng ngày. Mâm cỗ có nếp có tẻ, có âm dương đầy đủ để sinh sôi nảy nở.
Bát nước chấm đặt giữa mâm hình tròn tượng trưng cho trời đất vũ trụ, kết nối cổ kim.
Mâm cơm cúng ngày Rằm tháng Giêng cũng phải có đầy đủ các vị. Vị mặn của nước chấm, vị cay của ớt, vị chua của đĩa dưa hành, vị ngọt của bánh, tất cả tạo nên mâm cỗ đủ đầy, cầu mong yên ấm an lành, xua đi những đen đủi có thể đến trong năm mới.
