Với hình dáng bắt mắt, cùng cái tên vô cùng đặc biệt, bánh Kà Tum là loại bánh chỉ xuất hiện trong những dịp lễ lớn của bà con nơi đây, với ý nghĩa đủ đầy, trọn vẹn và sung túc.
Bánh Kà Tum trong tiếng Khmer có nghĩa là bánh trái lựu. Đây loại bánh này được gói kín trong lá thốt nốt và chỉ xuất hiện trong những dịp lễ hội lớn, ngày Tết Chôl Chnăm Thmây, Ok Om Bok, Dolta. Điều đặc biệt là loại bánh này chỉ có duy nhất ở vùng đất Ô Lâm, huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang.
Kà Tum là loại bánh đặc biệt của đồng bào Khmer ở vùng thất sơn. Ảnh: M.A.
Được mẹ truyền dạy làm bánh Kà Tum từ khi 16 tuổi, đến nay bà Neáng Phương đã có hơn 38 năm gắn bó với nghề. Và bà cũng là người làm bánh Kà Tum khéo và giỏi nhất ở vùng này.
Bà Phương có 38 năm theo nghề làm bánh Kà Tum. Ảnh: M.A.
Bà Neáng Phương (ngụ xã Ô Lâm, huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang), cho biết: Bánh này gọi là bánh Kà Tum vì nhìn nó giống trái lựu. Bên trong bánh có gạo nếp, đậu trắng, dừa, đường cát, muối… Việc gói bằng lá thốt nốt khiến bánh Kà Tum có mùi rất thơm và béo.
Theo bà Phương nguyên liệu làm bánh rất quen thuộc. Nếp sau khi mua về ngâm qua một đêm, sau đó gút sạch, để ráo. Tiếp đến là cho đậu trắng nước cốt dừa cùng chút muối và một ít đường trộn điều cho thấm gia vị.
Để làm ra loại bánh đặc biệt này, nguyên liệu khá đơn giản nhưng bí quyết nằm ở những chiếc lá thốt nốt. Ảnh: M.A.
Riêng phần lá để gói bánh Kà Tum phải chuẩn bị rất công phu, thường bà con phải trèo lên ngọn cây thốt nốt lựa những tàu lá non vừa đủ độ già, chặt đem xuống, lau sạch, rọc từng mảnh rồi đan thành hình vuông. Riêng phần chóp có hình dáng giống như cánh hoa đang bung nở.
Nghe qua có vẻ đơn giản, nhưng để làm được loại bánh này phải tốn nhiều công sức, đặt biệt ở phần tạo hình vỏ bánh từ lá thốt nốt. Để có được những chiếc bánh Kà Tum vừa ngon lại vừa đẹp, người thợ sẽ chuẩn bị phần khuôn bánh được thắt từ lá thốt nốt trước, sau đó mới khéo léo bỏ phần nhân bánh vào bên trong.
Kỹ thuật tạo vỏ bánh từ lá thốt nốt rất kỳ công, và không phải ai cũng làm được. Ảnh: M.A.
Một chiếc bánh nhìn như một bông hoa đẹp mắt. Ảnh: M.A.
Qua đôi bàn tay khéo léo của người thợ, chiếc bánh Kà Tum đã được làm vô cùng đẹp mắt. Chẳng cần bất kỳ sợi dây nào, những chiếc bánh Kà Tum được đan vô cùng khéo léo để tạo thành hình vuông, riêng phần chóp được thắt thành hình những cánh hoa xòe nở.
Bà Phạm Thị Kiều Oanh - Phó Chủ tịch UBND xã Ô Lâm, huyện Tri Tôn, cho biết: “Một ngày một người thợ thành thạo như cô Phương làm tối đa cũng chỉ khoảng 100 cái. Lượng bánh sản xuất ra rất ít và mang tính đặc thù ở xã. Hiện nay chỉ còn cô Phương và một người khác còn làm, cô Phương cũng sẵn sang truyền dạy để mở rộng nghề làm bánh này”.
Do có hình dáng đặc biệt nên dù đã thạo nghề, thế nhưng để cho ra những chiếc bánh đẹp mắt như thế này, bà Phương phải mất hơn 5 phút để vừa xé lá, thắt và cho nhân bánh vào bên trong. Ảnh: M.A.
Bánh sau khi đươc gói xong sẽ được nấu trong nước sôi từ 30-45 phút tùy theo bánh lớn hay nhỏ. Sau đó được vớt ra, trần qua nước lạnh rồi để ráo. Nhìn bề ngoài bánh Kà Tum có màu vàng nhạt, hình dáng lạ mắt, hao hao giống bánh dừa ở miệt đồng bằng. Khi lột bỏ lá, không dính vào vỏ bánh, vỏ bánh sáng bóng, lấm chấm những hột đậu trắng, nếp mềm mịn, dẻo thơm, đậu trắng và nước cốt dừa beo béo. Đặc biệt, bánh còn có mùi vị đặc trưng của lá thốt nốt sau nhiều giờ chìm trong nồi nước trên ngọn lửa đỏ.
Bà Phương mong muốn truyền lại nghề làm bánh Kà Tum để giữ gìn nét đẹp văn hóa của đồng bào Khmer vùng thất sơn. Ảnh: M.A.
Nhìn sự trau chuốt và tỉ mỉ của Neáng Phương trong việc làm ra từng chiếc bánh Kà Tum mới hiểu hết tình yêu của bà dành cho loại bánh này.
