Làng Cựu là một ngôi làng cổ của mảnh đất kinh kỳ Hà Nội. Nơi đây luôn thu hút bởi vẻ đẹp cổ kính, hoài niệm và sự yên bình khác hẳn phố thị ồn ào, tấp nập dòng người qua lại.
Làng Cựu thuộc xã Vân Từ (huyện Phú Xuyên, Hà Nội) từ lâu nổi tiếng với những ngôi biệt thự pha lẫn kiến trúc Việt cổ và Pháp “độc nhất vô nhị”.
Ấn tượng nhất khi bước chân đến là cổng làng được xây kiểu tam quan nhà chùa, vít 2 cửa cạnh tạo một cửa giữa rộng rãi mái vòm. Phía trên có đôi kỳ lân cùng hai con chó giữ cổng, nó giống như một cổng trường thành không phải để ngăn mà để hút người ta vào bên trong.
Làng Cựu nổi tiếng từ thời nước ta còn là thuộc địa của Pháp bởi người làng là thợ may thuộc nhóm “đệ nhất Hà thành”. Cái tài của người làng Cựu đã giúp họ nhanh chóng giàu có và xây những biệt thự nguy nga, đẹp nhất vùng nông thôn đồng bằng Bắc bộ thời bấy giờ.
Những cánh cổng nhà xưa cũ đều không quá cao, cũng không quá thấp. Hoa văn, họa tiết trên đó cũng không quá tây mà cũng không hẳn là của người Việt. Đó là sự pha trộn hài hòa giữa kiến trúc Gô-tích Pháp và Việt cổ.
Mái cổ, cửa bức bàn, cột gỗ lim to, nền nhà tôn cao, sân thấp mà rộng, tòa ngang dãy dọc như ở chốn “tam cung lục viện” là lối kiến trúc đã mê hoặc rất nhiều du khách khi đặt chân tới nơi đây.
Ở làng Cựu, những ngôi nhà hiện đại gần như không có, ngôi nhà cấp bốn kiểu mẫu thời bao cấp cũng khó tìm thấy.
Tất cả những sự pha trộn ấy hiển hiện rõ rệt nửa lạ nửa quen khiến người lạ không khỏi thắc mắc lẫn thán phục.
Nhiều người vẫn còn sinh sống trong những ngôi nhà cổ hơn 100 năm trước, nhưng cũng có một vài biệt thự kiểu Pháp bỏ hoang, vắng chủ. Những ngôi nhà đã bỏ hoang nay đã phủ đầy rêu phong.
Theo lời các cụ cao niên, làng Cựu cổ kính đã có cách đây trên 500 năm, thành hoàng làng là một vị tướng nhà Trần. Vị tướng này không phải quan văn, cũng không phải quan võ mà là tướng dạy hổ. Sinh nghề, tử nghiệp nên vị tướng ấy cuối cùng bị chính con hổ mà mình đang dạy cắn chết. Chỗ hổ tha xác về là mộ vị tướng xấu số ấy. Trên mộ trang trí rất nhiều hình ảnh chúa sơn lâm.
Cùng với đó là những mái nhà còn giữ nguyên được những giá trị và nét cổ kính xưa.
Làng Cựu là một nét đẹp cổ kính của mảnh đất Hà thành, là nơi chúng ta có thể tìm thấy những giá trị truyền thống và đắm mình trong những cảm xúc hoài niệm.
Đi từ đầu đến cuối làng, mỗi con ngõ nhỏ sâu hun hút là mỗi bí mật của kiến trúc. Đường trong ngõ cứ gọi là đá hộp xanh bóng nhẵn, phẳng lì. Thời kỳ vàng son của làng Cựu đã xa lắm rồi, thế nhưng đâu đó ta vẫn luôn cảm nhận được linh hồn nhộn nhịp, phú quý của “làng thợ may đệ nhất Hà thành” này.
