Thanh tao, nho nhã và có gu là những hình dung khái quát nhất về dòng dõi thư hương - những gia đình trí thức nhiều đời.
Trong tiếng Hán, thư hương là hương thơm của sách, mang hàm nghĩa tiếng tăm về học hành và thường dùng để chỉ những gia đình có truyền thống học vấn nhiều đời. Trong Truyện Kiều của Nguyễn Du có đoạn: "Nghĩ rằng cũng mạch thư hương". Nếu những gia đình quý tộc "blue blood" được ngưỡng vọng nhờ vào địa vị xã hội, thì dòng dõi thư hương lại được kính nể nhờ đức cao vọng trọng và nội hàm giáo dưỡng nề nếp.
Dòng dõi thư hương không nhất định phải "giàu nứt vách", thế nhưng nhờ vào tài hoa để ngày càng tiến xa trong sự nghiệp, đến mức tầng lớp quý tộc cũng phải dè chừng.
Sự kính nể dòng dõi thư hương xuất phát từ tâm ý trọng dụng người tài hoa.
Vì được sinh trưởng trong gia đình học thức nên hậu bối của dòng dõi thư hương cũng mang khí chất ngời ngợi. Nam thì anh tuấn ngay thẳng, nữ thì khả ái dịu dàng, đều thấm nhuần tư tưởng nho giáo lễ nghĩa. Mỗi lời họ nói ra có thể được xem là khuôn vàng thước ngọc, điệu bộ thoát tục, nho nhã, khiêm nhường nhưng không xa cách.
Để hình dung rõ hơn về khí chất của tầng lớp thư hương, bạn có thể nhìn vào Lưu Thi Thi - nữ diễn viên tuy lớn lên trong gia đình bình thường nhưng lại được học lễ nghi và múa ba lê từ bé. Lúc nào cô cũng thanh thoát hệt "thiên nga trắng", toát ra dáng vẻ điềm đạm, quý phái, tinh khiết như bạch ngọc. Quan Hiểu Đồng cũng là ví dụ điển hình của dòng dõi thư hương, sinh trưởng trong gia đình 3 đời làm nghệ thuật. Người đẹp 9X không chỉ bộc lộ năng khiếu từ bé mà còn được mệnh danh "tân tứ tiểu hoa đán", nối tiếp truyền thống vẻ vang của gia đình.
Sự sang trọng và thần thái của Lưu Thi Thi khiến nhiều người liên tưởng đến những hậu nhân của dòng dõi thư hương.
Khí chất nho nhã, lễ nghĩa của dòng dõi thư hương như thức trà quý được ấp ủ qua tháng năm.
Tại Việt Nam, những gia đình thư hương lâu đời được biết đến là gia đình cố giáo sư Nguyễn Lân - học giả, nhà biên soạn sử, nhà giáo nhân dân của Việt Nam. Đặc biệt, cả 8 người con trai của ông đều là những nhà khoa học xuất sắc. Gia đình giáo sư bác sĩ Tôn Thất Tùng cũng có 3 người con tiếp nối sự nghiệp y đức lừng lẫy của cha mình.
Gia đình cố giáo sư Tôn Thất Tùng và bạn bè, có truyền thống y đức sáng ngời.
Gia đình cố giáo sư Nguyễn Lân có truyền thống hiếu học đáng nể, đóng góp nhiều vào sự nghiệp xây dựng đất nước.
Trong cuộc sống hàng ngày, dòng dõi thư hương dành nhiều thời gian học tập, đọc chữ thánh hiền, có nếp sống quy củ và thong dong, đến việc thư giãn cũng rất thanh cảnh. Từ xa xưa, dòng dõi thư hương với tài cao học rộng đã nổi tiếng với những thú vui tao nhã. Họ ngắm hoa, thưởng trà, đối thơ. Nhờ kiến thức sâu rộng mà có gu thường thức duy mỹ và sự am hiểu sâu sắc trong nhiều lĩnh vực, thậm chí được vua chúa thăm hỏi ý kiến về văn học, nghệ thuật, mỹ vị,...
Vậy những người học cao hiểu rộng sẽ có phong cách sống như nào, thế giới quan tao nhã ra sao? Trước hết, niềm vui tinh thần của họ gắn liền với bát nhã bao gồm “cầm, kỳ, thư, hoạ, thi, tửu, hoa, trà” như trong trích đoạn một bài thơ:
"Kẻ giỏi đàn thông đạt thong dong,
Kẻ giỏi cờ cơ mưu trí tuệ.
Giỏi đọc sách dưỡng tính chí tình,
Giỏi hội họa chí thiện chí mỹ.
Người giỏi thơ gieo chữ tiếng lòng,
Người giỏi rượu chân tình tri kỷ,
Kẻ yêu trà luyện tình dưỡng đức,
Kẻ yêu hoa dưỡng tính vui hòa".
Dòng dõi thư hương chú trọng bồi đắp trí tuệ và đời sống tinh thần thi vị thông qua 8 thú vui nho nhã.
Những niềm vui tinh thần này tuy dung dị nhưng lại giúp rèn luyện tâm tính rất tốt, lại có thể giúp kết nối những tâm hồn đồng gu và đồng điệu và nâng cao trí lực. Lối sống thi vị của dòng dõi thư hương có khá nhiều điều đáng học hỏi và áp dụng vào cuộc sống hiện đại:
1. Dành nhiều thời gian cho việc học
Việc học tập không dừng lại ở cấp độ trường lớp, mà còn đến từ sách vở và những trải nghiệm cuộc sống. Xưa kia, các bậc cổ nhân thường chọn chu du khắp thiên hạ để mở mang tâm trí. Chúng ta có thể ứng dụng tinh thần học tập không ngừng trong việc đọc sách, trau dồi thêm môn năng khiếu, du lịch,... Kiến thức sâu rộng sẽ làm giàu vốn sống và mở ra những cơ hội mới.
2. Thưởng trà ngắm hoa
Trà đạo là một nét đẹp văn hoá Á đông nói chung và Việt Nam nói riêng. So với Trung Quốc hay Nhật Bản, trà đạo Việt Nam không quá cầu kỳ, mà hướng đến sự mộc mạc, kết nối giữa gia chủ và khách nhân. Thưởng thức một tách trà thơm ngon, ta cảm nhận được sự hoà hợp của con người với thiên nhiên, lĩnh hội phong thái khoan thai từ tốn, dung dưỡng thêm một thói quen tốt đẹp trong cuộc sống.
3. Tập viết thư pháp để rèn luyện tâm trí
Thư pháp là sự kết hợp giữa cả thi và hoạ, có giá trị thẩm mỹ sâu sắc. Thông qua từng nét bút, mỗi người sẽ rèn luyện được tính kiên nhẫn và tỉ mỉ, giúp giảm căng thẳng trong cuộc sống bộn bề lo toan.
4. Thú chơi ngọc tinh tế
Dòng dõi thư hương thường có nếp sống khiêm nhường. Thế nên họ không phô diễn bản thân trong đồ hiệu xa xỉ mà yêu thích những giá trị cổ xưa, chẳng ngần ngại đầu tư tài sản vào đồ cổ, và đặc biệt là thú chơi ngọc quý tinh tế. Những viên ngọc sáng trong, không lộng lẫy nhưng mang nét đẹp tao nhã của tháng năm quả thật gợi nhắc hình ảnh dòng dõi thư hương. Ngoài vẻ đẹp diễm lệ, ngọc quý còn có tác dụng tích cực đối với sức khoẻ, tinh thần và phong thuỷ, mang nhiều giá trị văn hoá và lịch sử.
Ngọc Hoà Điền hay còn gọi ngọc bích Tân Cương có màu sắc và độ trong tuyệt đẹp, được cho là sẽ mang đến may mắn và bình an cho người sử dụng.
Phỉ thuý Tử La Lan mang sắc tím của hoa lan, đại diện cho vương quyền và sự thịnh vượng.
Trà đạo, cắm hoa, đánh đàn, đọc sách, làm thơ, vẽ tranh hay thưởng thức rượu ngon đều giúp lấp đầy cuộc sống thi vị, nâng cao cảm quan thẩm mỹ. Suy cho cùng, khí chất đáng ngưỡng mộ của dòng dõi thư hương không tự nhiên mà có, nó đến từ quá trình nuôi dưỡng mỗi ngày, qua những hoạt động nâng cao trí tuệ và bồi đắp thế giới tinh thần.
