Theo PGS.TS. Nguyễn Tiến Dũng, trẻ sơ sinh vàng da là một sự đổi màu da chuyển thành màu vàng ở vùng da hoặc mắt. Tình trạng này xảy ra vì máu của em bé có quá nhiều bilirubin, một sắc tố màu vàng, màu của các tế bào máu đỏ.
 |
Tác giả bài viết: PGS.TS. Nguyễn Tiến Dũng – Nguyên trưởng khoa Nhi, Bệnh viện Bạch Mai. |
|
PGS.TS. Nguyễn Tiến Dũng |
Vàng da ở trẻ sơ sinh
Vàng da là một tình trạng phổ biến, thường gặp nhiều ở trẻ sinh non. Trẻ sơ sinh vàng da thường xảy ra do gan của bé chưa đủ trưởng thành để loại bỏ bilirubin trong máu. Trong một số trường hợp, một căn bệnh tiềm ẩn có thể gây vàng da.
Với nhiều trường hợp, hiện tượng trẻ em bị vàng da sinh lý sẽ tự hết dần khi gan của bé phát triển và khi bé bắt đầu ăn, giúp thải bilirubin ra khỏi cơ thể. Trong hầu hết các trường hợp, vàng da sẽ biến mất trong vòng từ 2 đến 3 tuần sau sinh.
Điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh thường là không cần thiết, và hầu hết các trường hợp cần điều trị đáp ứng tốt với điều trị không xâm lấn. Mặc dù các biến chứng là rất hiếm, trẻ sơ sinh vàng da nặng hoặc vàng da kém đáp ứng điều trị có thể gây tổn thương não.
Chính vì thế, các chuyên gia luôn khuyến cáo rằng tất cả trẻ sơ sinh phải được kiểm tra dấu hiệu vàng da (hoặc ít nhất là 8 đến 12 giờ) trước khi xuất viện và vài ngày sau khi xuất viện .
Nguyên nhân trẻ sơ sinh bị vàng da
Trẻ sơ sinh bị vàng da là trường hợp rất phổ biến. Tìm hiểu tại sao trẻ sơ sinh bị vàng da? Nhưng vàng da do sinh lý hay do bệnh lý thì cha mẹ cần nắm rõ để có cách điều trị cụ thể.
Những yếu tố gây nên hiện tượng vàng da ở trẻ chủ yếu do:
- Trẻ sơ sinh non tháng là những trẻ sinh ra trước 37 tuần
- Trẻ sơ sinh có loại máu không tương thích với nhóm máu của mẹ hay còn gọi là bất đồng nhóm máu giữa mẹ và con: sẽ xảy ra hiện tượng các kháng thể phá huỷ các tế bào hồng cầu và làm bilirubin của bé tăng cao đột ngột.
Các yếu tố nguy cơ khác của vàng da trẻ sơ sinh:
- Bầm tím khi sinh hoặc xuất huyết nội tạng nhiều
- Bệnh lý về gan, mật
- Nhiễm trùng
- Thiếu hụt enzyme
- Bé có sự bất thường về hồng cầu.
Mẹ dùng một ngón tay ép nhẹ nhàng vùng trán, mặt, ngực, bụng, trên rốn, bàn chân, bàn tay… của trẻ để xác định trẻ bị vàng da. Ảnh minh họa
Dấu hiệu nhận biết trẻ bị vàng da
Thường sẽ nhận thấy vàng da đầu tiên ở mắt của bé. Nếu tình trạng tiến triển, có thể nhận thấy màu vàng trong mắt, ngực, bụng, cánh tay và chân.
Trẻ sơ sinh bị vàng da vàng mắt là dấu hiệu mà kết mạc mắt (lòng trắng) của đứa trẻ cũng bị vàng. Biểu hiện vàng da này có thể bắt đầu trong vòng hai đến bốn ngày sau khi sinh và có thể bắt đầu ở mặt của bé trước, sau đó lan xuống khắp cơ thể.
Trong trường hợp từ 3 đến 7 ngày sau khi sinh. Nếu mẹ dùng một ngón tay ép nhẹ nhàng vùng trán, mặt, ngực, bụng, trên rốn, bàn chân, bàn tay… của trẻ để xác định trẻ bị vàng da. Cũng có những trẻ da đỏ sẽ khó thấy, nên khi ấn vào thấy để lại màu vàng của da phía dưới chỗ ấn.
Để phát hiện được bé vàng da do sinh lý hay vàng da do bệnh lý, các mẹ cần nằm lòng các dấu hiệu để từ đó kịp thời đưa con đến bệnh viện nhờ bác sĩ can thiệp, tránh tình trạng để lâu gây ra những hệ lụy nguy hiểm.
Vàng da sinh lý
Thường xuất hiện từ ngày thứ 2 đến ngày thứ 4 sau khi trẻ mới sinh và khỏi trong vòng 10 ngày với một số đặc điểm như:
- Màu vàng nhẹ và có xu hướng nhạt dần từ mặt đến các chi
- Phân màu vàng và nước tiểu trong.
- Tốc độ vàng da tăng chậm; đạt mức độ cao nhất vào ngày thứ 3 - 4 (trẻ đủ tháng), ngày thứ 5 - 6 (trẻ đẻ non) rồi giảm dần.
- Mức độ vàng da được đánh giá nhẹ.
Vàng da bệnh lý
Khi thấy trẻ sơ sinh bị vàng da kéo dài các mẹ thường thắc mắc với nhau rằng trẻ sơ sinh bị vàng da có sao không? Hầu hết các trường hợp vàng da là bình thường, tuy nhiên cũng có khi vàng da có thể là dấu hiệu của bệnh lý. Chứng vàng da nghiêm trọng khi bilirubin tăng cao quá mức có thể gây tổn thương não.
-Vàng da bệnh lý kéo trên hai tuần và xuất hiện rất sớm, khoảng 2 ngày sau khi sinh.
- Màu vàng xuất hiện toàn thân và tăng dần lên đến các chi.
-Nếu bé bị vàng da bệnh lý sức khỏe suy giảm, nước tiểu có màu vàng còn phân thì có màu vàng hay bạc màu.
- Ngoài ra trẻ còn có thể bị sốt, co giật hay không muốn bú, bụng chướng, cơn ngưng thở, nhịp thở nhanh, nhịp tim chậm, hạ thân nhiệt, sụt cân, xanh tái, ban xuất huyết, ngủ li bì…
Chính vì vậy, mẹ không cần nên chờ trẻ sơ sinh bị vàng da hơn 1 tháng mới đưa đi khám. Khi sau 10 ngày mà các biểu hiện vàng da của con chưa hết, mẹ chủ động đưa con đến bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời.
Với phương pháp trị liệu bằng ánh sáng, bé sẽ được đặt trên một chiếc giường đặc biệt dưới ánh sáng màu xanh, trong khi bé chỉ mặc một cái tã và được che mắt bằng vải đen. Ảnh minh họa
Phải làm gì khi trẻ sơ sinh bị vàng da?
Với những trẻ sơ sinh được xác định vàng sơ sinh lý biểu hiện sẽ tự hết sau 2-3 tuần.
Mẹ có thể điều trị tại nhà bằng cách tắm nắng. Đặt trẻ gần cửa sổ, nơi có ánh nắng dịu của mặt trời (vào khoảng 7-7h30 mỗi sáng, lúc trời không quá nóng hay quá lạnh). Phơi nắng sớm cho trẻ hoàn toàn không có tác dụng điều trị vàng da mà chỉ là một cách hỗ trợ giúp trẻ sơ sinh tiếp xúc với ánh sáng mặt trời để da tổng hợp được vitamin D phòng còi xương cho bé.
Đối với những trẻ sơ sinh bị vàng da kéo dài do bệnh lý nghiêm trọng hơn có thể cần các phương pháp điều trị khác như chiếu đèn. Tùy vào mức độ và xác định bệnh lý mà bác sĩ sẽ chỉ định thời gian chiếu đèn cho các bé vàng da.
Với phương pháp trị liệu bằng ánh sáng, bé sẽ được đặt trên một chiếc giường đặc biệt dưới ánh sáng màu xanh, trong khi bé chỉ mặc một cái tã và được che mắt bằng vải đen. Trong những trường hợp rất nặng, có thể cần thay truyền máu. Khi thay truyền máu, bé sẽ nhận được một lượng máu nhiều hơn so với lượng máu của trẻ sẵn có. Việc này sẽ thay thế máu bị hỏng của bé bằng các tế bào hồng cầu khoẻ mạnh. Điều này cũng làm tăng số tế bào hồng cầu của bé và làm giảm mức bilirubin trong cơ thể trẻ.
Mẹ lưu ý cho trẻ bú nhiều lần trong ngày vì sữa mẹ giúp đào thải nhanh chất Bilirubin qua đường tiêu hóa. Vì trong sữa mẹ có chứa vài loại dưỡng chất quan trọng giúp các cơ quan chức năng của cơ thể trẻ phát triển. Mẹ cũng nên cho trẻ bú sữa mẹ cách mỗi hai giờ sau khi sinh. Việc cho trẻ bú sữa mẹ thường xuyên có thể giúp cơ thể trẻ thải loại bilirubin thừa ra khỏi cơ thể và nhờ thế sẽ giảm triệu chứng vàng da.
Phụ huynh hãy theo dõi sát sao triệu chứng của bệnh vàng da, nếu trẻ đã vàng da nhiều thì phải sớm đưa trẻ đi khám ở bác sĩ chuyên khoa Nhi để được điều trị ngay.
