Tự kỷ là chứng rối loạn phát triển hành vi ở trẻ, ảnh hưởng tới phát triển kỹ năng của các cháu. Nhận biết dấu hiệu trẻ tự kỷ sớm và có các phương pháp dạy trẻ đúng và phù hợp sẽ giúp con nhanh trở về với cuộc sống bình thường.
Tự kỷ là gì?
Tự kỷ là một loại bệnh lý của não gây rối loạn sự phát triển hành vi, gây ảnh hưởng tới các kỹ năng cơ bản của trẻ như kỹ năng giao tiếp, tạo lập và phát triển các mối quan hệ xã hội hay kỹ năng phát triển, vận dụng trí tưởng tượng.
Trẻ tự kỷ thường sợ giao tiếp, tách biệt với bên ngoài. Ảnh minh họa
8 dấu hiệu nhận biết trẻ tự kỷ
1. Trẻ né tránh ánh mắt, không dám nhìn thẳng khi giao tiếp với người khác hoặc khi người khác nhìn chúng.
2. Ít tiếp xúc với xã hội, hạn chế hoặc tránh chơi với bạn bè, kể cả người thân.
3. Hành vi chống đối xuất hiện
4. Rối loạn ngôn ngữ, trẻ dưới 12 tháng không có biểu hiện phát triển ngôn ngữ, trẻ trên 12 tháng chưa có cử chỉ giao tiếp phù hợp, trẻ 16 - 24 tháng khả năng nói bị hạn chế.
5. Hành vi lặp đi lặp lại một cách bất thường
6. Trẻ đột nhiên gắn bó với một đồ vật nào đó một cách bất thường
7. Chứng rối loạn ăn uống xuất hiện.
8. Những hành vi kỳ lạ như đi xoay vòng tròn, đi từng bước rề rà, lắc lư
5 nguyên nhân gây tự kỷ cho trẻ
1. Trẻ sử dụng quá nhiều smartphone mất kết nối với thế giới bên ngoài.
2. Trẻ tự tin, mất niềm tin, môi trường sống không tốt.
3. Những áp lực từ gia đình và xã hội, sự kỳ vọng quá lớn của bố mẹ.
4. Trẻ ít được tiếp xúc, bố mẹ bao bọc quá kỹ.
5. Một số nguyên nhân chủ quan như ảnh hưởng khi còn trong bụng mẹ, trẻ bị chấn thương, mắc bệnh và do di truyền.
6 phương pháp dạy trẻ tự kỷ tại nhà dành cho các bố mẹ
Ngoài lựa chọn điều trị bằng thuốc và kết hợp với bác sĩ thì các bố mẹ có thể áp dụng những phương pháp dạy trẻ tự kỷ tại nhà sau đây để con có những tiến triển tốt hơn:
1. Cách dạy trẻ cải thiện kỹ năng giao tiếp, vấn đề ngôn ngữ
- Tối giản ngôn ngữ khi giao tiếp với trẻ, hãy đảm bảo mỗi câu chữ bố mẹ nói đều đơn giản nhất.
Thay vì nói “ (tên con), khoác áo khoác lên” thì hãy giản lược lại thành “(tên con),áo khoác” và trực tiếp chỉ tay vào chiếc áo cùng lúc nói.
- Tránh ra lệnh, nói những bài giảng dài cho trẻ. Trẻ tự kỷ thường bị ảnh hưởng trong quá trình phân tích và xử lý giọng nói, các bố mẹ có thể:
Nếu con có thể đọc hãy viết ra những chỉ dẫn, hướng dẫn và kèm theo những hình ảnh trong văn bản đó sẽ tốt hơn.
Tất cả các hướng dẫn cho con trong các bước nhỏ đều sử dụng các câu ngắn, câu đơn giản nhất có thể.
- Tận dụng các công cụ hỗ trợ chức năng cần thiết. Một số trẻ tự kỷ học cách giao tiếp thông qua các ký hiệu, hình ảnh, các thiết bị phát ra giọng nói. Nếu trẻ có hứng thú và sử dụng bất cứ thứ nào trong đó để giao tiếp thì bố mẹ nên tìm hiểu và sử dụng để dạy con giao tiếp.
Bố mẹ có thể in những hình ảnh thực phẩm sinh động, khi đến giờ ăn hãy cho con chỉ vào những gì chúng muốn.
- Sử dụng chú thích đóng trên tivi. Điều này làm được cả với trẻ biết đọc và chưa biết đọc.
Trẻ chưa biết đọc sẽ liên kết các từ được in với các từ được nói. Trẻ tự kỷ thường gặp các vấn đề về xử lý các từ để nói nên việc áp dụng cách này có lợi cho kỹ năng nghe và nhìn của trẻ, hình thành ngôn ngữ trong đầu con.
Trẻ biết đọc hãy lưu lại chương trình tivi mà chúng yêu thích cùng với chú thích đóng, kết hợp chương trình này như một bài học đọc cho con.
Dạy trẻ tự kỷ đòi hỏi sự kiên trì và phương pháp đúng. Ảnh minh họa
2. Cách dạy trẻ tự kỷ cải thiện các vấn đề xã hội và hành vi
Cải thiện hành vi của trẻ không quá khó nhưng đòi hỏi sự kiên nhẫn của bố mẹ. Hãy thực hiện những việc sau:
- Kết hợp những đồ vật trẻ yêu thích vào bài học. Có rất nhiều trẻ tự kỷ sẽ yêu thích và có hứng thú hơn khi các đồ vật chút yêu thích được kết hợp vào các bài học và chúng sẽ có xu hướng yêu thích hơn.
Nếu con thích ô tô thì khi dạy địa lý có thể đưa chiếc ô tô vào bản đồ bằng cách lái xe từ điểm này sang điểm khác.
- Dạy trẻ thông qua mô hình ngang hàng: Nhiều trẻ tự kỷ gặp khó khăn với sự hòa hợp cảm xúc, động lực và các tín hiệu xã hội khác theo bản năng như những đứa trẻ phát triển bình thường khác. Mô hình ngang hành là cho trẻ tự kỷ cùng học với những đứa trẻ bình thường khác nhưng tư duy vượt trội hơn. Cụ thể như:
Chỉ dạy cho con một cách rõ ràng thay vì chỉ để chúng quan sát bởi nhiều trẻ có thể tự học cách tương tác phù hợp.
Cho con học phân biệt các bảng màu, nhóm màu, phân biệt các chữ cái hoặc các câu trả lời “có” không” cho các câu hỏi đơn giản bằng cách chúng quan sát những bạn khác và làm theo.
Ghép cặp chúng với 1 đứa trẻ có tư duy vượt trội hơn, việc quan sát một người “cùng lứa” với mình phát triển sẽ giúp trẻ từng bước bắt chước và thực hiện hành vi tương tự.
Những trẻ lớn hơn, đã thành niên thì có thể sử dụng các mô hình kỹ năng xã hội để tương tác như giao tiếp bằng mắt, chào hỏi, chia sẻ ý tưởng, khuyến nghị thay đổi độc đáo và nói với một giọng dễ chịu, trong số những thứ khác. Hãy chắc chắn rằng trẻ quan tâm và sẵn sàng giúp đỡ trước.
Những điều này nên được thực hiện tại lớp học và bố mẹ có thể đứng ngoài quan sát con.
- Hãy đọc cho con những câu chuyện thể hiện hành vi đúng đắn trong các tình huống khác nhau.
Đọc cho trẻ nghe về một đứa trẻ đang buồn và chỉ ra một cái nhíu mày hay chảy nước mắt là những ví dụ cụ thể để trẻ bị tự kỷ nắm bắt cảm xúc và thể hiện cảm xúc.
- Tạo cho con một lịch trình có thể dự đoán.
Nhiều trẻ tự kỷ phát triển theo một lịch trình có thể dự đoán được, vì vậy cung cấp cho chúng cảm giác an toàn khi chúng biết những gì đang chờ chúng và chúng sẽ xuất hiện cảm giác mong đợi.
Nếu lịch trình quá khác biệt hoặc không phù hợp dễ khiến con bị choáng ngợp.
Đặt lịch trình có thể sử dụng một chiếc đồng hồ treo tường và đăng những hình ảnh hoạt động trong các khung giờ, trẻ nhìn thấy và sẽ xuất hiện cảm giác mong chờ. Ngoài ra, một lịch trình bằng hình ảnh cũng rất hữu ích cho con.
3. Cách dạy trẻ bị tự kỷ cải thiện các vấn đề giác quan
- Phân chia không gian giảng dạy rõ ràng: Điều này rất quan trọng bởi trẻ khi bị tự kỷ thường gặp khó khăn khi tiếp xúc các môi trường khác nhau. Bố mẹ có thể làm:
Tách biệt khu vực giảng dạy cho trẻ với các khu vực riêng như đồ chơi, đồ thủ công, trang phục. Nên có một nơi có không gian yên tĩnh để trẻ nghỉ ngơi khi chúng bị quá tải.
Đặt chỉ dẫn vật lý cho các khu vực trên sàn. Ví dụ như một chiếc chiếu cho khu vực chơi hay một hình vuông, hình dáng nào đó cho khu vực đọc của con…
- Quan sát kỹ hành động tự trấn tĩnh của con, tôn trọng những lựa chọn đó.
Ví dụ như trẻ khi quá kích động chúng thích ôm chăn hoặc sử dụng tai nghe chống ồn để giữ bình tĩnh, hãy tôn trọng điều đó.
- Stimming là một thuật ngữ chỉ hành vi kích thích như vỗ tay hoặc bồn chồn đặc trưng của người tự kỷ. Stimming rất quan trọng đối với trẻ bị tự kỷ và khi thực hiện chúng cảm thấy hạnh phúc. Bố mẹ hãy chấp nhận điều đó và đồng thời hãy giải thích cho những người xung quanh hiểu và chấp nhận điều đó, đừng kìm nén điều đó ở trẻ tự kỷ.
Trong một số trường hợp, khi bị kích thích trẻ có hành động cắn, đánh hoặc làm hại những người xung quanh, những đứa trẻ khác. Khi gặp trường hợp này bố mẹ cần nói chuyện với bác sĩ để tìm ra một liệu trình phù hợp điều trị cho con.
4. Vấn đề vệ sinh ở trẻ
Trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn với vấn đề vệ sinh. Bố mẹ hãy thiết lập 1 thói quen, lưu trữ lại hồ sơ vệ sinh của trẻ và treo thưởng cho con khi chúng đi vệ sinh đúng, tạo động lực và sự thích thú cho con.
Hãy khuyến khích con khi thực hiện được những hành động tốt. Ảnh minh họa
5. Vấn đề ăn uống
Vấn đề hương vị trong ăn uống là rất nhạy cảm với trẻ, các bố mẹ có thể thực hiện những việc sau:
- Khen ngợi con cho những sự tiến bộ dù là nhỏ nhất.
- Ban đầu ngồi chung với tất cả mọi người sẽ rất khó khăn, hãy tập dần dần cho trẻ ngồi chung và giới thiệu với chúng những người đang ngồi ăn cùng mình.
- Hãy ưu tiên những gì mà con thích sau đó sẽ giới thiệu các món ăn mới.
- Nếu chúng bỏ thức ăn, đừng quát mắng, hãy lặng lẽ thu dọn lại và không cần phải nói gì.
- Hãy chấp nhận rằng, trẻ tự kỷ ban đầu sẽ sử dụng đũa, thìa chậm hơn, khó khăn hơn nhưng tình hình sẽ cải thiện theo thời gian.
6. Nhờ sự hỗ trợ của cộng đồng
Đối với dạy trẻ tự kỷ, nhờ tới sự hỗ trợ của cộng đồng, một tổ chức chuyên gia, bạn bè, người thân là điều cần thiết và nên làm.
Quá trình dạy trẻ tự kỷ cần sự kết hợp của gia đình, nhà trường và xã hội. Đây là một cuộc chiến lâu dài và đòi hỏi sự kiên trì, quan tâm và tình yêu thương vô bờ bến của bố mẹ dành cho con.
