Lan kim tuyến là một loại thảo dược quý hiếm của núi rừng Tây Bắc, có giá trị kinh tế cao bởi vì nó có nhiều tác dụng quý đối với sức khỏe. Mặc dù giá thành tương đối cao, lan kim tuyến vẫn được rất nhiều người ưa chuộng.
Theo các tài liệu Đông y cổ truyền, cây kim tuyến là một loại dược liệu đặc biệt đã được sử dụng phổ biến từ xa xưa. Vậy phong lan kim tuyến có mấy loại, lan kim tuyến có tác dụng gì?
1. Đặc điểm của lan kim tuyến
Phong lan là một trong số những loài hoa kiều diễm của thế giới thực vật. Nổi bật với vẻ đẹp kì lạ và hoang dã, các loại phong lan đã được gọi tên hơn 30.000 loài trong tự nhiên, trở thành họ thực vật lớn nhất trên thế giới. Một trong số đó không thể không kể tên, đó là lan kim tuyến, một loại thực vật điển hình của chi Anoectochilus, loài lan đất có mặt ở Trung Quốc, Lào và Việt Nam. Lan kim tuyến là một loại lan khó trồng, kể cả với những người giàu kinh nghiệm. Qua nhiều nghiên cứu, giới y học hiện đại đã công nhận cây thuốc là một trong những loại thảo dược quý của phương Đông.
Lan kim tuyến còn được gọi là lan gấm, lan kim cương, thường sống ở nơi ẩm ướt và mọc rải rác trong rừng sâu. Mặt trên lá có màu tím nhung, gân lá hiện lên rất rõ, lá dày nhưng rất mềm mượt, óng ánh như kim tuyến, mặt dưới màu phớt hồng, thân chia thành từng đốt. Thảo dược quý này chỉ mọc ở nơi đất tốt và tơi xốp, không có ánh sáng trực tiếp của mặt trời và thường mọc thành bãi. Kim tuyến cũng chỉ có ở trong những mạn rừng sâu và cao, rất hiếm ở khu vực rìa rừng. Giá lan kim tuyến tươi có thể lên đến 2 triệu đồng/kg.
2. Các loại lan kim tuyến phổ biến
- Lan kim tuyến rừng: Là loại thảo dược quý hiếm, thường được tìm thấy nhiều ở vùng núi Ngọc Linh - Kon Tum và có tên trong sách đỏ Việt Nam.
- Lan kim tuyến đỏ: Lan kim tuyến đỏ là loại lan có lá đỏ, có dược tính rất tốt và hay được tìm với mục đích sưu tầm.
- Lan kim tuyến đá: Là cây thảo, mọc ở đất, có thân bò rồi đứng, cao khoảng 15 cm. Đây là loài đặc hữu và nguồn gen quý của Việt Nam. Nó có giá trị làm cảnh vì cây có lá đẹp, lá đài màu lục sáng, hoa màu trắng. Ngoài ra còn có giá trị làm thuốc.
3. Công dụng của lan kim tuyến
Được biết đến là một loại “dược liệu quý” được lưu truyền trong các bài thuốc Đông Y đặc biệt là trong viêc điều trị các loại bệnh hiểm nghèo.
- Phòng ngừa và điều trị ung thư:
Lan kim tuyến có nhiều hoạt chất đặc biệt giúp ngăn ngừa sự phát triển của các tế bào xấu, làm chậm quá trình lão hóa của cơ thể. Các acid amin như beta-D-glucopyranosyl, succinic acid, palmitic acid, stearic acid, beta-sitosterol hỗ trợ tăng cường sức đề kháng, giúp cơ thể tăng khả năng chống chọi lại với bệnh tật.
- Hỗ trợ và điều trị bệnh tiểu đường:
Lan kim tuyến có tính mát, bồi bổ khí huyết, giúp ổn định lượng đường trong máu, sử dụng tốt cho những người bị tiểu đường.
- Hỗ trợ và điều trị các bệnh về gan:
Các hoạt chất có trong dược liệu hỗ trợ cơ thể theo cơ chế tăng cường sự hoạt động của hệ miễn dịch, hồi phục tổn thương bệnh lý. Các bệnh viêm gan, xơ gan, men gan cao sử dụng lan kim tuyến vô cùng hiệu quả. Ngoài ra, gan nhiễm mỡ hoặc máu nhiễm mỡ cũng có tiên lượng tốt khi sử dụng thảo dược này. Một cách tốt để sử dụng loại thảo dược này, bạn có thể đem lan kim tuyến ngâm rượu.
Theo sách cổ Đông y Đài Loan lưu lại, lan kim tuyến còn có nhiều công dụng khác như:
- Hỗ trợ và điều trị các bệnh về phổi, ho khan, đau tức ngực, đau họng, ho hen, thổ huyết.
- Giảm thiểu tình trạng đau bụng hoặc sốt cao.
- Có tính kháng khuẩn, bồi bổ khí huyết, giải nhiệt.
- Trẻ em chậm lớn sử dụng giúp tăng khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng.
- Bồi dưỡng sức khỏe, chủ trị lục phủ ngũ tạng giúp đầy lùi tâm hỏa, nóng trong người.
- Giải tỏa stress do áp lực công việc, cuộc sống, giúp ăn ngon ngủ tốt, điều hòa cơ thể.
4. Cách trồng và chăm sóc lan kim tuyến
4.1 Chuẩn bị giá thể
Xơ dừa đem phơi khô, sau đó ngâm trong nước vôi loãng 6 tiếng rồi vớt xơ dừa ra để ráo, dùng dao hoặc máy băm nhỏ xơ dừa ra. Rễ dương xỉ khô đem xé nhỏ, ngâm trong nước sạch khoảng 1 tiếng. Dớn vụn cũng ngâm chúng trong nước sạch sao cho ngấm no nước.
Tiếp theo, tiến hành trộn hỗn hợp giá thể và các thành phần vừa xử lý trước đó với nhau theo tỉ lệ: 3 đất, 1 rễ cây dương xỉ, 2 dớn vụn, 3 phân chuồng ủ mục, 2 xơ dừa, ủ với nước trong vòng 1 tuần trước khi đem đi trồng cây.
4.2 Chuẩn bị giống
Trước khi trồng, bạn nên ngâm cây con trong chế phẩm kích thích mọc rễ và thuốc từ nấm như thuốc tím, daconil hoặc benlat,…, để phòng trừ sâu bệnh cũng như giúp lan phát triển và sinh trưởng thuận lợi hơn. Lưu ý nên chọn những cây giống có chất lượng cao, bộ rễ và mầm non, lá chồi phát triển tốt, không bị sâu bệnh tấn công
4.3 Cách trồng lan kim tuyến
Trồng từng cây vào giá thể tạo thành từng cụm một, mỗi cụm khoảng 5 cây, các cụm cách nhau 0,5 – 1m. Dùng tay nén chặt phần đất dược gốc để cố định cây thẳng đứng, rễ cây phải chìm hẳn trong giá thể. Tiếp đó, dùng túi nilon hoặc vải lưới bọc kín giá thể lại trong 6 -8 ngày đầu, sau đó có thể bỏ túi nilon ra.
5. Cách chăm sóc lan kim tuyến
- Tưới nước: Đối với lan kim tuyến, bạn nên tưới phun sương theo dạng dàn phun sương hoặc bình phun sương,. Tưới 2 lần/1 ngày nên tưới đủ ẩm cho giá thể, không nên tưới quá nhiều cây sẽ bị thối rễ. Khi mưa độ ẩm tăng cao thì chỉ nên tưới 1 lần/1 ngày tùy thuộc vào độ ẩm của giá thể,
- Bón phân: Tùy theo độ tuổi của lan mà tiến hành bón các loại phân với liều lượng khác nhau, phù hợp với quá trình sinh trưởng của cây. 3 tháng đầu chủ yếu bón thêm phân đạm cho cây, bằng cách pha loãng với nước tưới cho cây 1 tuần/1 lần, ngoài ra bạn có thể cung cấp thêm phân lân hoặc phân Urê. Khi lan được khoảng 4 – 10 tháng thì quay sang bón đầy đủ các loại phân hữu cơ như NPK, phân lân, phân Kali. Khi lan được 1 năm tuổi và đang chuẩn bị ra hoa thì tiến hành bón phân theo công thức 3 NPK (16:16:8), 3 Kali, 3 KCL, 1 phân chuồng ủ mục bón xung quanh phần gốc của lan
- Phòng trừ sâu bệnh: Cần đảm bảo độ ẩm cũng như các chất dinh dưỡng đầy đủ cho cây. Ngoài ra, bạn cũng nên thường xuyên kiểm tra hiện trạng của lan để phát dấu hiệu bệnh kịp thời, từ đó có cách phòng trị hiệu quả. Loại bỏ ngay những cây đã bị nhiễm bệnh để tránh lan sang các cá thể khác.
