Cách bố mẹ phản ứng và xử lý trước những câu nói chưa phù hợp này, sẽ phản ánh cách dạy và nuôi dưỡng trong gia đình.
Nhu cầu gần gũi giữa bố mẹ và con cái là khía cạnh quan trọng trong mối quan hệ gia đình, cũng như yếu tố thiết yếu cho sự phát triển của trẻ. Sự gần gũi này thể hiện qua sự kết nối về tình cảm, giao tiếp và hỗ trợ lẫn nhau, tác động đến việc hình thành nhân cách và cảm xúc của trẻ.
Trường hợp trẻ nói "Con không cần bố mẹ!", phản ứng của phụ huynh trong tình huống này rất quan trọng, ảnh hưởng đến tâm lý và mối quan hệ gia đình trong tương lai.
Ảnh minh họa.
Trẻ em ở độ tuổi nhất định thường muốn khẳng định bản thân và tìm kiếm sự độc lập. Việc nói rằng trẻ không cần bố mẹ có thể là cách để thể hiện mong muốn tự lập. Hay khi trẻ cảm thấy không được lắng nghe, không hài lòng với một quyết định nào đó, sẽ phản ứng bằng cách phủ nhận.
Nếu bố mẹ phản ứng tiêu cực, trẻ có thể cảm thấy cô đơn và không được hỗ trợ, dẫn đến cảm giác tự ti và thiếu tự tin. Khi tình trạng này xảy ra thường xuyên mà không có sự can thiệp, trẻ dễ gặp khó khăn trong việc xây dựng mối quan hệ lành mạnh.
Vì vậy, cách bố mẹ phản ứng và xử lý trước những câu nói chưa phù hợp này sẽ phản ánh cách dạy và nuôi dưỡng trong gia đình, lớn lên biết hiếu thuận hay không. Bố mẹ thể hiện sự bình tĩnh, kiên nhẫn và yêu thương trong những khoảnh khắc khó khăn sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc dạy dỗ trẻ trở thành người biết cảm thông, tự tin. Trong trường hợp này, chuyên gia tâm lý đưa ra phân tích sâu sắc hơn.
Chuyên gia tâm lý Nguyễn Ngọc Vui.
Thưa chuyên gia, yếu tố nào trong môi trường gia đình khiến trẻ cảm thấy không cần bố mẹ?"
Theo Học thuyết gắn bó trong tâm lý học, có 4 kiểu gắn bó giữa bố mẹ và con cái.
- Gắn bó an toàn.
- Gắn bó lo âu.
- Gắn bó né tránh.
- Gắn bó lo âu – né tránh.
Trong đó, gắn bó né tránh cho thấy đứa trẻ bị ảnh hưởng tâm lý ở mức độ nhất định, nên thường muốn xa cách bố mẹ. Khi trẻ thể hiện không cần bố mẹ, có nghĩa bản thân đã trãi qua giai đoạn thất vọng, cố gắng tìm kiếm sự giúp đỡ nhưng không được đáp lại, và dần mất lòng tin, dẫn đến nhu cầu sống buộc trẻ phải thay đổi niềm tìn rằng "mình không cần bố mẹ nữa".
Thực tế, trẻ càng cần nhỏ tuổi nhu cầu gắn bó với bố mẹ càng cao, trong 2 năm đầu đời, hầu như trẻ cần ở bên bố mẹ toàn thời gian.
Khi trẻ nói 'Con không cần bố mẹ!", cảm xúc của trẻ có thể là gì? Có thể có nỗi sợ hãi, tức giận hay thất vọng không?"
Tùy vào từng giai đoạn khi trẻ nói ra điều này, nếu lần đầu tiên trẻ nói "Con không cần bố mẹ", có thể cảm xúc đến từ sự giận hờn, hoang mang. Thông thường, tín hiệu đằng sau câu nói này nghĩa là mong muốn bố mẹ nhận ra nhu cầu gắn bó, nhanh chóng kết nối lại với trẻ.
Trường hợp trẻ tiếp tục nói lần thứ hai, cảm xúc thường đến từ sự tức giận, đau buồn... những lần sau đó gần như thể hiện sự chai lỳ trong cảm xúc, dần né tránh nỗi đau bố mẹ không thể giúp đỡ, chăm sóc hay tạo ra được sự gắn bó nhất định.
Thời gian đầu, sự sợ hãi tức giận hay thất vọng xuất hiện nhiều và tràn đầy trong tâm trí trẻ. Vì vậy, đa phần đằng sau câu nói trên là thông điệp "Con cần có bố mẹ ở bên nhiều hơn", nhưng về sau cảm xúc dần đóng băng, và tâm trí trẻ phát sinh tâm lý "Mình có thể sống mà không có bố mẹ ở bên".
Có nhận định cho rằng trẻ thường xuyên nói những lời này là dấu hiệu lớn lên không biết hiếu thảo với bố mẹ, chuyên gia nghĩ sao về điều này?
Chúng ta cần xem xét trẻ nói điều này xuất phát từ động cơ gì, bởi vì lời nói của trẻ thường phản ánh cảm xúc và trạng thái tâm lý.
Trong nhiều trường hợp, trẻ nhạy cảm và đơn thuần vòi vĩnh chỉ để được ôm ấp, xoa dịu hoặc xin lỗi từ bố mẹ. Khi trẻ cảm thấy bị tổn thương hoặc không được lắng nghe, có thể sử dụng câu nói này như cách để thu hút sự chú ý và tìm kiếm sự an ủi.
Tuy nhiên, nếu trẻ nói điều này với thái độ dứt khoát và vững vàng, điều này có thể là dấu hiệu cho thấy trẻ đã thực sự trải qua một cảm giác tổn thương tâm lý nào đó. Trẻ cảm thấy bị bỏ rơi, không được thấu hiểu, hoặc không được yêu thương đúng mức. Trong những tình huống như vậy, việc lắng nghe và thấu hiểu cảm xúc trở nên cực kỳ quan trọng.
Hiện nay chưa có nghiên cứu nào cho thấy trẻ lúc nhỏ nói "Con không cần bố mẹ" thì lớn lên sẽ không biết hiếu thảo. Thực tế, nhiều trẻ sau khi trải qua những giai đoạn khó khăn này vẫn lớn lên với lòng biết ơn và tình yêu thương đối với bố mẹ.
Có những cách nào để bố mẹ duy trì mối liên kết với trẻ khi trẻ thể hiện mong muốn tách biệt?
Bố mẹ cần làm rõ vấn đề vì sao trẻ mong muốn tách biệt, trẻ trong độ tuổi nào muốn xa cách? Nếu trẻ độ tuổi thiếu niên muốn tách biệt, điều này gần như thể hiện nhu cầu của bản thân, được tự do tạo nên danh tính, không muốn núp bóng bố mẹ....
Đối với trẻ 6-7 tuổi, bắt đầu đến trường, lúc này trẻ tiếp cận môi trường mới, chuyển hướng từ gia đình sang xã hội sẽ có mong muốn ham thích kết bạn... đây được xem là khao khát đáng kể.
Đối với trẻ 3 tuổi, thời điểm này trẻ bắt đầu có nhu cầu hình thành cái tôi, ví dụ "Con không cần bố mẹ đút cho con ăn nữa", "Con không cần bố mẹ mặc quần áo cho con"... Thay vì phụ thuộc vào bố mẹ.
Vì vậy, mong muốn tách biệt là nhu cầu hoàn toàn chính đáng. Tuy nhiên, bố mẹ cần dạy trẻ biết nói lên mong muốn một cách chính xác, rõ ràng, có động cơ.
Khi trẻ nói lên mong muốn đó, phản ứng của bố mẹ rất quan trọng, hãy giải thích trẻ hiểu, chia sẻ suy nghĩ bản thân khi tiếp nhận lời nói không vui.
Thực tế, giữa bố mẹ và con cái luôn hiện hữu nhu cầu được gắn bó, dù trong độ tuổi nào thì nhu cầU này đều có thể được kết nối lại. Bên cạnh việc gắn bó, trẻ cũng cần có không gian riêng để hình thành nên cá biệt cuộc sống riêng, phát triển sở thích... để chuẩn bị cho giai đoạn trưởng thành.
Do đó, trong giai đoạn này, bố mẹ nên sẵn sàng khi trẻ thể hiện mong muốn tách biệt. Tuy nhiên, bố mẹ cũng cần xem xét trong từng trường hợp cụ thể.
