Theo chuyên gia Anh Nguyễn, hầu hết trẻ nhỏ chỉ cần la khóc và giận giữ là cha mẹ đã dỗ dành mà không để con chuyển sang giai đoạn "tự kiềm chế".
Trẻ nhỏ có nhiều hành vi khó đoán. Đôi lúc bé tức giận, khóc thét la hét và quăng đồ mà không cách nào dỗ được, đặc biệt là khi bé không đồng ý điều gì. Những lúc khác, trẻ lại rất nhõng nhẽo đòi mẹ bồng bế và lè nhè với mẹ mỗi khi mẹ đi làm về, mặc dù cả ngày ở nhà với bà hoặc học trên lớp vẫn rất ngoan. Liệu hành vi này từ đâu ra?
Trẻ khóc lóc, mè nheo hay giận giữ là cách để học cảm nhận cảm xúc. (Ảnh minh họa)
Tại sao trẻ có những hành vi như vậy?
Chia sẻ của GS. Michelle A. ĐH Wales, Anh Quốc: "Các bé đang học cách cảm nhận cảm xúc giận dữ và sự chịu đựng trước khi có thể kiểm soát tốt về nó".
Thật khó để chấp nhận 1 cảm xúc "thất vọng, buồn chán, hoặc bị bỏ rơi". Người lớn đã khó, huống chi là các bé dưới 5 tuổi, thời điểm mọi thứ cảm xúc lộn xộn mà trẻ phải kéo ra để nhận biết, và sau này cần sử dụng. Tuy nhiên, việc học hỏi này gồm 3 giai đoạn:
Giai đoạn 1: Đối mặt với "điều không thích" bằng cách thể hiện cảm xúc.
Giai đoạn 2: Nhận biết và giữ cảm xúc.
Giai đoạn 3: Bình tĩnh và chuyển cảm xúc.
Hầu hết trẻ ở lại khá lâu ở giai đoạn 1 hoặc giai đoạn 2.
Ví dụ, trẻ không vòi được món đồ chơi mà trẻ muốn, trẻ sẽ bắt đầu khóc (đó là giai đoạn 1= thể hiện cảm xúc), sau đó, trẻ sẽ khóc lớn hơn, la hét, nằm lăn ra và thậm chí không chịu món đồ nào dù mẹ có đưa lại (Giai đoạn 2= Nhận biết cảm xúc "khóc la" và giữ lâu nhất có thể). Tuy nhiên, hầu như trẻ sẽ kết thúc ở giai đoạn này nếu cha mẹ không chịu nổi sự vòi vĩnh hay khóc la này của trẻ, và họ sẽ vỗ về trẻ. Rất tiếc! giai đoạn 3 chưa thể xuất hiện.
Hầu hết trẻ ở lại khá lâu ở giai đoạn 1 hoặc giai đoạn 2. (Ảnh minh họa)
Sự quan trọng của giai đoạn 3
Việc trẻ thể hiện cảm xúc và níu kéo cảm xúc đó là chuyện bình thường và xảy ra tự nhiên. Người lớn chúng ta cũng vậy. Khi gặp chuyện không hài lòng, cũng bực bội và thậm chí thể hiện những hành động mà sau này có thể sẽ làm chúng ta hối hận.
Do đó, giai đoạn 3 là phần kết, nó cần xuất hiện để trẻ có thể học được cách kiểm soát cảm xúc. Nếu nhìn về khía cạnh não bộ, thì những đường truyền thần kinh di chuyển với cảm xúc tức giận hay mè nheo nó chậm và hoạt động ở 1-2 khu vực của não bộ, nhưng những khu vực ngoài não bộ như tim, chân tay và khuôn mặt, những bộ phận thể hiện bạn đang tức giận như: nhíu mày, đập chân tay, thậm chí đánh người khác.
Nhưng, khi quan sát ở giai đoạn cảm xúc được kiểm soát (giai đoạn 3), đường truyền này nhanh và liên kết nhiều khu vực của não bộ vì lúc này bạn cần suy nghĩ nhiều hơn và ít sử dụng chân tay và khuôn mặt. Do đó, trẻ cần trải qua giai đoạn 3 để có thể học được cách sử dụng cảm xúc đúng và rèn luyện não bộ trong kiểm soát hành vi.
Làm sao giúp trẻ bước qua giai đoạn 3?
Khi đối mặt với cảm xúc giận dữ hay mè nheo của trẻ, cha mẹ sẽ cảm thấy rất khó chịu. Điều này cũng dễ hiểu vì đa số người lớn cũng khó kiểm soát được cảm xúc. Thay vì bạn cảm thấy quá chán với hành vi của trẻ hãy làm theo cách này. Sử dụng dụng cụ:
1. Chiếc nấm xanh lăn tròn
2. Bản đồ cảm xúc
Mục đích của 2 dụng cụ này là để giúp trẻ bình tĩnh và bắt buộc các vùng khác trong não bộ hoạt động khi trẻ ở giai đoạn 2. Việc giúp não bộ trẻ hoạt động phân tích bằng 2 dụng cụ này sẽ làm trẻ trở lại bình tĩnh và chịu phân tích vấn đề, cảm xúc sẽ tự chuyển.
Mẹ có cần học cách giận giữ và mè nheo của trẻ?
Bài học cho chúng ta học được từ việc nghiên cứu cảm xúc ở trẻ nhỏ là rất ý nghĩa. Khác với trẻ, người lớn chúng ta suy nghĩ quá nhiều và biết cách nén lại và thường bỏ qua giai đoạn 1, mà tự chuyển hẳn sang giai đoạn 2. Nghĩa là, bạn thường kéo dài cảm xúc đó, nhưng giữ lâu hơn ở trong lòng.
Người lớn chúng ta đôi lúc cũng rơi vào ma trận của cảm xúc, nơi mà bạn không biết tìm cách giải quyết. Việc thể hiện cảm xúc ra bên ngoài là không sai! Ngược lại nó hoàn toàn cần thiết. Nhiều người lớn cần học cách thể hiện cảm xúc ở giai đoạn 1 và cứ để nó chuyển tiếp sang giai đoạn 2 và 3.
Do đó, hãy học cách khóc hoặc la hét nếu bạn cần giải tỏa cảm xúc này! Đó là giai đoạn 1.
Khi bạn khóc và thể hiện cảm xúc sẽ tạo cơ hội cho cảm xúc đó đi ra, và bạn đủ nhận thức để biết cảm xúc đó là gì và tìm cách giải quyết. Nhiều người không nhận ra cảm xúc, giữ lâu sẽ trở thành trầm cảm.
* Bài viết được chia sẻ bởi chuyên gia Anh Nguyễn hiện đang làm việc tại Anh
