Người bị khởi tố, xét xử oan sẽ được đền bù, phục hồi quyền công dân như thế nào, cơ quan nào chịu trách nhiệm bồi thường cho người bị làm oan?
Như tin đã đưa, ngày 4/11 ông Nguyễn Thanh Chấn (52 tuổi, ở thôn Me, xã Nghĩa Chung, Huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang) vừa được tạm trả tự do sau 10 năm chịu án tù chung thân về tội giết người.
Theo đó, đối tượng Lý Nguyễn Chung đã khai nhận chính mình là người gây ra vụ án mạng năm xưa. Nếu phiên tái thẩm ngày mai (6/11) kết án Lý Nguyễn Chung là kẻ phạm tội, đồng nghĩa với việc ông Chấn đã bị án oan suốt 10 năm trời. Vấn đề đặt ra là ông Chấn sẽ được bồi thường như thế nào cho những tổn thất về thể chất, tinh thần trong suốt 10 năm dài đằng đẵng. Ai là người bồi thường?
Ông Chấn bên những lá đơn kêu oan trong suốt 10 năm qua (ảnh: Cảnh Kiên)
Theo Luật sư Nguyễn Văn Trường - Trưởng văn phòng LS Trường (Đoàn luật sư TP.HCM), căn cứ Luật Trách nhiệm bồi thường nhà nước, ông Chấn chắc chắn được bồi thường thiệt hại vật chất và tinh thần. Cơ quan nhà nước có trách nhiệm nhận đơn và giải quyết việc bồi thường cho ông Chấn.
Trách nhiệm bồi thường trong trường hợp này thuộc tòa án vì cơ quan này đã trực tiếp xét xử tuyên án ông Chấn có tội và trong khi ông đang chấp hành hình phạt tù đã được tạm đình chỉ thi hành án, chờ phán quyết vô tội tại phiên tòa tái thẩm sắp tới. Sau khi nhận đầy đủ các quyết định, giấy tờ liên quan chứng minh mình vô tội, ông Chấn có thể làm đơn gửi cho Tòa án yêu cầu bồi thường thiệt hại.
Luật sư Nguyễn Văn Trường: “Căn cứ Luật Trách nhiệm bồi thường nhà nước, ông Chấn chắc chắn được nhà nước bồi thường thiệt hại vật chất và tinh thần”.
Luật sư Trường cho hay, ông Chấn nên tham khảo cách tính thiệt hại theo quy định tại Luật Trách nhiệm bồi thường nhà nước, dựa trên các tiêu chí sau: tổng những ngày bị tạm giam, tạm giữ và ở tù do chấp hành bản án cộng với những thiệt hại về tinh thần.
Luật sư Trường cũng cho biết thêm, theo quy định, giữa ông Chấn và cơ quan có trách nhiệm bồi thường có thể thương lượng về số tiền bồi thường. Ngược lại, nếu ông Chấn không đồng ý với số tiền bồi thường theo quyết định của cơ quan có trách nhiệm bồi thường thì ông Chấn có thể khiếu nại hoặc kiện ra tòa án yêu cầu được bồi thường với số tiền cao hơn. Đây là phạm vi tranh chấp hành chính về quyết định bồi thường nhà nước.
Cùng quan điểm, luật sư Nguyễn Minh Thuận – Giám đốc Công ty Luật Sài Gòn Việt Nam, cho biết việc bồi thường oan sai cho ông Chấn được điều chỉnh bởi Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước.
Luật sư Minh Thuận phân tích: Theo điều 32 của luật này, toà án ra bản án phạt tù chung thân đối với ông Nguyễn Thanh Chấn có trách nhiệm bồi thường mọi thiệt hại của ông Chấn.
Theo vị luật sư, chưa thể khẳng định được mức bồi thường bao nhiêu. Vì khi bị tù oan, ông Chấn chịu thiệt hại rất nhiều gồm các khoản sau: thiệt hại về tài sản bị xâm phạm; thiệt hại do thu nhập thực tế bị mất hoặc giảm sút; thiệt hại do tổn thất tinh thần; thiệt hại về tổn thất về sức khỏe. Với các tổn thất này, rõ ràng cần có thời gian thống kê và chỉ mình ông Chấn mới có thể tính toán”, .
Theo luật sư Minh Thuận, trong vòng 3 tháng, ông Chấn có quyền yêu cầu khôi phục danh dự cho mình. Trong vòng 30 ngày kể từ ngày nhận đơn của ông Chấn, cơ quan gây ra oan sai có trách nhiệm xin lỗi công khai tại địa phương ông Chấn sinh sống và đăng trên 1 tờ báo Trung ương và 1 tờ báo địa phương về nội dung xin lỗi.
Luật sư Ngô Ngọc Thủy (Trưởng Văn phòng Luật sư Ngô Ngọc Thủy, Hà Nội)
Về việc xử lý các cán bộ gây ra oan sai, luật sư Minh Thuận cho biết cơ quan điều tra sẽ phải làm rõ tính chất của sai phạm của từng người trước khi có kết luận chính thức. Khi đó tuỳ theo mức độ lỗi mới có thể nói đến trách nhiệm của họ.
Luật sư Ngô Ngọc Thủy (Trưởng Văn phòng Luật sư Ngô Ngọc Thủy, Hà Nội) cho rằng, cơ quan nhà nước sẽ không khó để xác định thiệt hại và đưa ra mức bồi thường cho ông Nguyễn Thanh Chấn.
Luật sư Thủy lấy ví dụ, về vật chất, một giá trị có thể quy đổi được là thu nhập của ông Chấn. Chẳng hạn, mỗi tháng, thu nhập của ông Chấn khoảng 3 triệu đồng. Mỗi năm là 36 triệu đồng. Mười năm là 360 triệu đồng.Ngoài ra, ông Chấn còn bị thiệt thòi về những khoản vật chất khác, về sức khỏe, tinh thần,... Ông Thủy ước tính, số tiền bồi thường oan sai cho ông Chấn dễ đến tiền tỷ.
