Loài cá này có hình dáng đặc biệt, thịt thơm ngon được nhiều người ưa chuộng trong những năm gần đây.
Người dân địa phương cho biết cá nác ở Kim Sơn, Ninh Bình rất giống với cá kèo ở miền Nam, tuy nhiên cá nác ngon hơn nhiều bởi được đánh bắt từ tự nhiên và chỉ rộ lên khoảng hơn một tháng mỗi năm.
Theo đó, khoảng tháng 4 hàng năm là thời điểm con cá nác xuất hiện. Chúng có tên khoa học là Boleophthalmus pectinirostris, một loài cá trong họ Oxudercidae. Đây là loài nước lợ, phân bố chủ yếu ở bãi triều cửa sông, lạch, tại ven biển. Cá có chất lượng thịt thơm ngon, hấp dẫn khiến ai ăn thử một lần cũng nhớ mãi không quên.
Cá nác là đặc sản ở Kim Sơn, Ninh Bình, chỉ rộ lên một mùa trong năm
Về đặc điểm bên ngoài, cá nác có kích thước nhỏ. Cơ thể không có vẩy, hình thuôn dài, nhẵn bóng, đầu to hơn thân không nhiều, có 2 mắt lồi lên phía trên đầu trông như mắt ếch. Thân và vây cá có màu nâu đất và điểm những chấm màu xanh nhạt nên được gọi là cá nác hoa. Vây lưng được chia làm 2 phần, phần trước phát triển hơn phần sau, khi dựng lên trông như cánh buồm. Miệng cá rộng, mang phồng to.
Loài cá này sinh sống trong hang hốc ở bãi lầy. Khi thủy triều xuống thì cá chui ra, nhất là những ngày nắng ráo để kiếm ăn. Cá nác có khả năng di chuyển trên mặt bùn khá nhanh, gần như chạy nhảy. Nhờ khả năng hô hấp đặc biệt, chúng có thể sống được cả trên cạn và dưới nước. Cá nác hoa thường đào hang trú ẩn ở các lùm cây, kẹt rễ um tùm, hang sâu với nhiều ngóc ngách.
Để săn được cá nác, người dân cần “chế” loại bẫy làm từ thân cây tre vót nhỏ, uốn cong, cao khoảng 40cm, phía dưới dùng dây cước đúc, màu trắng thắt nút. Khi cá nác hoa qua đụng vào sợi dây sẽ bị bẫy kẹp chúng gần phần đầu, cá vẫn còn sống nên bán luôn được giá.
Cá nác kho lá găng là món ăn nổi tiếng ở Ninh Bình.
"Ở quê tôi, cá nác kho lá găng là nổi tiếng nhất. Lúc làm cá, chỉ cần lấy dao khía gần đầu bỏ cái mật đắng nhưng vẫn giữ nguyên bộ lòng rồi ướp muối và kho với lá găng, một chút rau răm, mỡ nước. Cá đun sôi trên bếp củi, hạ nhỏ lửa liu riu, khi gần cạn thì vùi trong than củi cùng ít trấu rắc xung quanh. Than tàn và nguội cũng là lúc cá chín và khô hết nước, mình cá cong lên như mời gọi.
Điều hấp dẫn nhất từ nồi cá kho là mùi thơm rất đặc biệt của cá nác quyện với lá găng, không thể tả và không có gì sánh được. Cá kho ăn được cả xương, ăn lẫn với lá găng rất ngậy, ngọt ngào, mềm mượt. Có lần tôi đã thử kho cá bống với lá găng, hay cá nác kho rau răm nhưng không thể nào tìm được hương vị giống như cá nác lá găng", chị Hoa (ở Ninh Bình) chia sẻ.
Trên thị trường hiện nay cá nác được bán với giá khoảng 200.000 đồng/kg.Trước đây, cá nác chủ yếu được bà con dùng làm thức ăn trong sinh hoạt hàng ngày nhưng hiện nay được coi là đặc sản ở nhiều nhà hàng. Cá thường được thương lái thu mua tại chỗ, số ít bán ở chợ dân sinh quanh vùng.
