Đây là món đặc sản từng gắn với những bữa cơm dân dã của người dân nghèo, hiện nay người thành phố ưa chuộng nhưng số lượng rất ít, không phải ai cũng mua được.
Cá khe là cái tên nghe lạ lẫm, nhưng thực chất đây không phải là một loại loại cá cụ thể mà là tên gọi chung để chỉ những loại cá bé sống ở khe sông, khe suối. Cá khe có nhiều loại như: Cá ong, cá bống suối, cá nheo, cá đối…, người dân gom thành một mớ đủ các loại rồi mang về chế biến thành các món ăn dân dã.
Cá khe là tổng hợp các loài cá nhỏ, sống ở khe sông khe suối
"Hồi đó ngoài con cá đồng thì cá sông, cá suối cũng ngập tràn. Loài cá này sống ở những nơi nước sạch, ăn rong rêu, lá cây nên thịt cá chắc và ngọt. Những người có kinh nghiệm sẽ biết địa điểm nào cá hay trú ngụ để đặt vó hoặc câu.
Những buổi trưa mình hay cùng với đám bạn rủ nhau đi câu cá suối. Con nào to nhất cũng chỉ bằng ba ngón tay, thịt chắc ngọt đậm, thơm, xương đã ít lại mềm. Đặc biệt, cá khe không tanh như cá đồng", anh Giang (ở Hoành Bồ, Quảng Ninh) chia sẻ.
Hiện nay khi du lịch phát triển, nhiều người tìm mua cá khe nhưng không phải lúc nào cũng có sẵn vì bây giờ cá khe rất hiếm. Cá khe bắt được sẽ bán vào trong các nhà hàng, quán ăn, thỉnh thoảng mới thấy có người rao bán ở chợ quê. 1kg có giá chừng 100.000 đồng.
Người dân bản địa ở Hoành Bồ kể, ngày trước người các cụ đi rừng, đi làm rẫy thường không mang theo nồi niêu thêm lách cách mà chỉ mang theo gói cơm. Đến bữa họ ra suối bắt cá khe rồi bọc vào lá dong hay lá chuối, sau đó nhặt cành cây khô, lá khô chất lên nướng. Bọc cá suối sẽ được vùi vào tàn tro nóng ủ đến khi chín vậy là được một món mặn vừa nhanh vừa tiện.
Một số nhà hàng ở Quảng Ninh đưa món cá khe vùi tro vào thực đơn để đãi khách gần xa.
Cá khe vùi tro là đặc sản được du khách ưa chuộng khi tới Quảng Ninh
Cá khe sẽ được rửa sạch, để ráo nước rồi tẩm ướp cùng các loại gia vị như sả, riềng, tỏi, ớt, hành khô, hạt dổi, hạt mắc khén… trong vòng 15 phút.
Chờ khi cá ngấm gia vị sẽ mang đi vùi tro. Quy trình như sau, nhà hàng sẽ chất một đống củi rồi nhóm lửa đốt. Sau đó xếp lá chuối tươi thành từng lớp chồng lên nhau rồi đổ cá khe vào giữa, lấy dây thép mỏng bọc kín lại.
Khi củi cháy thành than hồng, xúc phần tàn than nóng phủ lên bọc cá suối, phủ thêm một lớp tro trấu dày lên trên. Tro trấu sẽ giữ nhiệt, cháy âm ỉ. Cứ như vậy chừng 30 phút là món cá khe sẽ chín.
Món cá khe vùi tro toả ra mùi thơm hấp dẫn, khi ăn sẽ cảm nhận được vị ngọt của cá suối, mang đậm chất núi rừng.
"Gỡ thịt cá khe cuốn với một số loại rau thơm rồi chấm cùng nước chấm được pha chế đặc biệt từ muối, ớt, rau mùi tàu… khiến ai ăn một lần cũng nhớ mãi không quên. Mùa hè là thời điểm cá khe có nhiều nhất. Còn các thời điểm khác số lượng hạn chế, khách muốn ăn phải đặt từ trước. Nhà hàng của tôi thu mua cá khe từ bà con với giá khoảng 100.000 đồng/kg", chủ một nhà hàng ở Quảng Ninh chia sẻ.
