Tại vùng quê Đồng Sinh, xã Tân Lập, huyện Hữu Lũng (Lạng Sơn) nổi tiếng với hang dơi lớn nhất miền Bắc Việt Nam, nằm giữa những dãy núi đá vôi cao chọc trời. Tuy nghèo khó nhưng phân dơi đã mang lại thu nhập chính cho bà con nơi đây.
Loại phân này được ví như “phân vua” bởi rất giàu dinh dưỡng và có tác dụng tốt cho cây trồng. Bên cạnh vẻ đẹp hoang sơ của các hang động lại là nguồn sống vô tận của người dân nơi đây.
Lối đi vào hang dơi khá tối và nhỏ hẹp
Lối vào hang dơi lớn nhất miền Bắc được phân bổ tại địa phận huyện Hữu Lũng tỉnh Lạng Sơn khá nhỏ hẹp và tối om. Cảm giác đầu tiên khi bước chân vào là hỗn hợp mùi của chất phốt pho và mùi nước đái khai nồng nặc xộc thẳng vào mũi.
Với người dân nơi đây, hang Dơi là địa điểm khá đỗi quen thuộc nên chẳng ai biết nó tồn tại từ khi nào. Đây là một trong những món quà vô giá thiên nhiên tạo hóa ban tặng cho vùng đất này.
Khung cảnh bà con đang thu hoạch phân dơi
Nhìn từ xa, miệng vào cửa hang lớn bằng ngôi nhà 5 gian. Đi sâu vào bên trong là mùi hôi thối của phân và nước tiểu trộn lẫn của loài dơi. Những âm thanh lạ của loài dơi phát ra cùng tiếng nước chảy, tiếng gió rít mạnh trên đỉnh hang càng tạo nên nét hoang sơ và kỳ bí.
Theo dự đoán, hang Dơi này rộng khoảng 3ha, chiều cao 150m và ăn sâu vào lòng quả núi. Phải mất tới 30 phút luồn lách, chúng tôi mới lên đến một bãi nền bằng phẳng của hang. Bốn bên của hang Dơi này như những bức tường đá vôi, có nơi nhẵn bóng và nhiều nhũ đá cùng các hình hoa văn đặc sắc.
Người dân hào hứng thu hoạch phân dơi mang bán
Theo người dân địa phương chia sẻ mùa sinh sản trú ngụ của loài Dơi thường bắt đầu từ tháng 3 đến tháng 9, sau đó chúng lại di cư đến nơi khác. Thông thường sẽ có một vài con dơi bay về trước để thăm dò tình hình. Khi đến cửa hang, chúng chưa vào sâu mà bay lượn mấy vòng trên đầu quả núi nơi sát cửa hang rồi tối đến mới vào hang sau đó sáng hôm sau lại rời đi… Đúng 3 ngày sau khi xem xét, bất ngờ có hàng vạn con dơi kéo về bay vào hang trú ngụ. Đàn dơi đông đến nỗi phải mất hơn 4 giờ đồng hồ mới bay vào hết trong hàng. Đến 5 giờ chiều hàng ngày chúng lại bắt đầu cuộc hành trình kiếm ăn và bay ra khỏi hang.
Công đoạn người thu gom sàng lọc phân dơi để đóng bao mang đi bán
Mỗi lần rời đi là chúng phát ra những âm thanh như dàn chiến đấu cơ, cả một vùng trời ấy xám xịt toàn màu đen. Có một điều bí ẩn suốt nhiều đời này, những con dơi này chỉ đến đây trú ngụ chứ không hề biết chúng đến từ đâu và bay về đâu. Cho đến tận ngày nay, nguồn gốc của những con dơi vẫn là sự bí ẩn.
Theo bà Long Thị Pèèng (65 tuổi) người chuyên thu gom phân dơi trong hang chia sẻ với chúng tôi rằng: “Hàng ngày bà có thời gian rảnh sẽ vào đây để gom phân. Nếu thu gom được ít thì mang về trồng cây ăn quả, còn thu được nhiều thì bán lại cho những người chuyên thu mua tại hang. Công việc này đã gắn bó với bà hàng chục năm nay nên giúp nuôi sống bản thân bà và gia đình”.
Phân dơi được thương lái thu mua tại hang và phân phối đi khắp tỉnh thành
Theo nghiên cứu khoa học, trong phân dơi có hàm lượng phốt pho, đạm cao nên rất tốt với cây trồng. Từ xưa, người dân nơi đây sớm biết tác dụng của phân dơi nên hay lấy về để bón ruộng và trồng cây. Bên cạnh đó, có nhiều người còn lấy phân dơi và đất trong hang để làm đạn đi săn bắn. Đặc biệt, có một thời kỳ các thương gia bên Trung Quốc còn sang tận nơi thu mua phân dơi với giá đắt đỏ.
Theo ông Nguyễn Văn Thắng, xã Tân Lập, huyện Hữu Lũng, thương lái thu mua phân dơi cho biết: "Ngày trước, hầu như người dân đều lên đây thu gom phân dơi mang bán. Tuy nhiên, nhiều công ty mọc lên vài năm trở lại đây nên không còn nhiều người làm nghề này nữa bởi có nhiều nguy hiểm.
Hiện nay, tôi thu mua phân dơi đại trà với giá 11.000 đồng/kg. Với những loại sạch được hứng bạt thì giá khoảng 40.000 đồng/kg. Với những người thợ thu gom lành nghề có kinh nghiệm thường có thu nhập từ 300.000 - 500.000 đồng/ngày”.
Ông Nguyễn Văn Thắng người chuyên thu mua phân dơi
Những năm gần đây người dân làng Đồng Sinh đã bỏ hẳn nghề lấy phân dơi bởi khá nguy hiểm. Muốn thu được phân dơi phải leo trèo độ cao cả chục mét nơi những vách đá chênh vênh.
Cô Hoàng Thị Tính cho biết, trước đây cả làng đi lấy phân dơi, nhưng giờ chỉ còn ít người dám đi. Ở hang Dơi này đã xảy ra nhiều tai nạn thương tâm chết người. Hơn nữa, khi thu gom phân dơi thường xuyên phải ngửi mùi phốt pho nên rất độc hại cho cơ thể nên đây cũng là một trong những nguyên nhân chính khiến dân không còn theo nghề lấy phân dơi nữa.
“Kiếm được vài trăm nghìn đồng/ngày nhưng vất vả lắm, và cũng độc hại chứ chẳng phải là nghề hay ho gì”, cô Tính chia sẻ.
Theo các kỹ sư nông nghiệp thì phân dơi được coi là phân “vua” vì chứa nhiều thành phần hóa học như urê, axít uric, vitamin A, kali... Trong phân dơi chứa hàm lượng dinh dưỡng cao gấp 7 - 10 lần so với phân hữu cơ khác. Cây trồng được bón phân dơi ngoài phát triển tốt còn tăng khả năng đề kháng...
