Loại quả này có vị chua, vừa làm gia vị vừa sử dụng làm thuốc. Những quả có kích thước lớn và mẫu mã đẹp được nhà vườn chọn lọc, bán ra thị trường vào dịp Tết Nguyên đán với giá đắt đỏ.
Trong các loại quả xuất hiện trên mâm ngũ quả ngày Tết những năm gần đây phải kể tới quả chanh yên. Chanh yên còn có tên gọi khác là thanh yên, họ nhà cam quýt. Chúng có tên khoa học là Citron được trồng ở rất nhiều nơi trên thế giới.
Tại Việt Nam, chanh yên xuất hiện ở các tỉnh Lạng Sơn, Lào Cai, Lâm Đồng, các tỉnh Tây Nguyên. Vì được ưa chuộng trên thị trường nên thứ quả này hiện được nhiều hộ dân mở rộng mô hình trồng.
Quả chanh yên có mẫu mã đẹp
Về đặc điểm nhận dạng, quả chanh yên có hình trái xoan hoặc tròn dẹt, núm quả lõm, đầu nhô cao. Quả có lớp vỏ dày và sần sùi, sống có màu xanh và chín có màu vàng tươi, cùi xốp màu trắng, ruột nhỏ, múi bé, có vị chua và hơi đắng. Không chỉ quả mà cả lá và rể cũng loài cây này cũng có thể sử dụng, mang lại nhiều công dụng đối với sức khoẻ.
Cây chanh yên ra hoa vào khoảng tháng 5, tới tháng 9, 10 âm lịch là chanh vào vụ chín rộ. Trên thị trường có 2 loại, chanh yên rừng và chanh yên trồng. Chanh yên rừng quả bé hơn nhưng thơm hơn và rất hiếm, không phải lúc nào cũng đặt mua được. Còn chanh yên trồng có kích thước to hơn, giá thành cũng rẻ hơn.
"Chanh yên có giá dao động từ 75.000 – 90.000 đồng/kg tùy từng thời điểm. Mặc dù giá chanh yên rừng cao gấp 3, 4 lần chanh thường nhưng chị em vẫn săn mua về làm mứt hay để ngâm mật ong trị ho cho cả gia đình. Có người sử dụng loại quả này để làm đẹp như ép tinh dầu dưỡng tóc, dưỡng da, trị mụn…
Quả chanh rừng đắt khách vào dịp Tết
Các quả chanh thu hoạch trong rừng quả sẽ nhỏ hơn, cùi ăn rất đắng, vỏ bên ngoài xù xì và xấu hơn. Còn loại quả từ cây của dân trồng thì cùi sẽ ngọt hơn và quả cũng to hơn, chỉ 5-6 quả đã được 1 kg. Những món bánh, kem, cocktail,... dùng tinh dầu chanh yên hay mứt chanh yên để pha chế, chế biến thì sẽ có hương vị thực sự đặc biệt", chị Ngọc (ở Tây Nguyên) chia sẻ.
Chị Ngọc cho biết, trước đây thứ quả này mọc ở bìa rừng, bà con địa phương đi rừng thấy thứ quả này có mùi thơm và hương vị giống quả chanh nên hái về để dùng. Quả này có thể làm gia vị tạo vị chua như quả chanh thông thường, hoặc chữa ho, viêm họng.
Dần dần, quả chanh yên được biết tới nhiều hơn. Chanh yên phát triển rất tốt trên vùng đất cao nguyên và cho trái quanh năm, riêng vụ tết cây cho quả nhiều hơn. Trung bình mỗi vụ mỗi cây chanh trưởng thành cho từ 20 quả trở lên.
Người trồng còn chọn những quả to, đẹp để bán vào dịp Tết. Với những quả kích thước lớn và mẫu mã đẹp, giá có thể lên tới 300.000 đồng/quả.
Là người quen dùng chanh yên rừng, chị Hương ở Đống Đa, Hà Nội, cho hay, cách đây 3 năm, chị được một người bạn ở miền cao tặng 2kg chanh yên rừng. Người bạn ấy hướng dẫn chị thái lát mỏng, ngâm đường phèn, mật ong để chữa ho cho trẻ con rất hiệu quả. Từ đó, năm nào tới mùa chị cũng đặt mua 5kg, có năm mua được, có năm không.
