Lễ cúng Giao thừa là nghi thức quan trọng vào thời khắc chuyển giao năm mới. Tùy phong tục vùng miền, mâm cỗ trong nhà và ngoài trời được chuẩn bị trang trọng, ý nghĩa.
Theo Chuyên gia phong thủy Nguyễn Song Hà, sau bữa cơm Tất niên, các gia đình sẽ phải chuẩn bị một lễ cúng Giao thừa. Đây là nghi thức mang giá trị tinh thần, một nghi lễ trừ tịch để tiễn đưa những điều xui xẻo, không may của năm cũ và đón những điều tốt đẹp sẽ đến trong năm mới.
Lễ cúng Giao thừa không chỉ đơn thuần là một nghi lễ, mà còn mang giá trị văn hóa sâu sắc, thể hiện lòng tri ân đối với tổ tiên. Đây là khoảnh khắc con cháu rước ông bà, tổ tiên về đón năm mới, đồng thời tiễn đưa những vị thần của năm cũ và chào đón những vị thần mới. Vào đúng thời khắc Chính Tý (0h đêm 29 tháng Chạp, năm nay không có 30 tháng Chạp), các gia chủ sẽ tiến hành lễ cúng Giao thừa, đánh dấu sự chuyển giao giữa năm cũ và năm mới.
Từng vùng miền và địa phương tuỳ theo phong tục mà lễ cúng Giao thừa được chuẩn bị theo nhiều cách khác nhau. Thông thường, các gia đình sẽ sắm hai mâm cỗ để thực hiện nghi lễ cúng Giao thừa, một đặt trong nhà và một đặt ngoài sân.
Mâm cúng giao thừa ngoài trời
Lễ cúng ngoài trời nên được thực hiện trước lễ cúng trong nhà. Sau khi hoàn thành nghi lễ, gia chủ có thể dọn dẹp mâm lễ ngay hoặc để đến sáng mùng 1 tùy theo phong tục từng nơi. Lễ cúng giao thừa ngoài trời để tiễn đưa quan Hành Khiển cũ và nghênh đón quan Hành Khiển mới.
So với mâm cúng trong nhà, lễ vật ngoài trời đơn giản hơn, bao gồm:
- Mâm ngũ quả với 5 loại trái cây tượng trưng ngũ hành: Kim - Mộc - Thủy - Hỏa - Thổ.
- Hương: 3 cây lớn.
- Hoa tươi: 3 hoặc 5 bông.
- Trầu cau: 1 đĩa.
- Muối và gạo: 1 đĩa hoặc chung một đĩa.
- Trà và rượu.
- Bộ đồ lễ thần linh (quần áo, mũ nón).
- Gà trống luộc nguyên con.
- Xôi gấc hoặc bánh chưng.
Mâm cúng giao thừa trong nhà
Mâm cúng Giao thừa trong nhà thường được chuẩn bị tương tự như mâm cỗ Tất niên, nhưng có sự điều chỉnh tùy theo từng vùng miền và phong tục gia đình. Một số nơi chuẩn bị mâm cỗ thịnh soạn để dâng Thổ công và gia tiên, trong khi nơi khác chỉ cần mâm lễ đơn giản với gà luộc, xôi gấc hoặc xôi đỗ xanh.
Ở miền Bắc, mâm cỗ cúng Giao thừa của người miền Bắc thường được sắp xếp theo nguyên tắc “4 bát, 4 đĩa” hoặc “8 bát, 8 đĩa” với các món: 1 bát canh măng, 1 con gà luộc, 1 đĩa giò lụa, 1 đĩa nem rán, 1 bát hành muối, 1 đĩa bánh chưng, ra đĩa rau củ quả luộc.
Nếu là mâm lễ chay, các gia đình chuẩn bị thêm: hương, hoa, trái cây, nước ngọt hoặc bia.
Ở miền Trung, người dân thường chuẩn bị mâm cỗ Giao thừa tương tự miền Bắc nhưng điều chỉnh một số món theo đặc trưng vùng miền. Ví dụ như 1 đĩa bánh chưng hoặc bánh tét; 1 đĩa dưa góp, củ kiệu hoặc hành muối hay dưa món; 1 đĩa giò lụa; 1 đĩa thịt lợn luộc, 1 đĩa ram (chả giò); 1 bát canh măng khô. Tại một số tỉnh, có thể thêm chả tôm, nem lụi, hoặc gà bóp rau răm, tùy điều kiện gia đình.
Ở miền Nam, mâm cỗ giao thừa của người miền Nam thường bao gồm các món mang tính biểu trưng như 1 đĩa bánh tét, 1 bát canh khổ qua nhồi thịt, 1 đĩa gỏi tôm thịt, 1 đĩa dưa giá, 1 đĩa chả giò, 1 bát thịt kho hột vịt (trứng vịt).
Một số lưu ý khi chuẩn bị lễ cúng giao thừa
- Hạn chế sử dụng hoa quả giả trên mâm lễ.
- Thời điểm thực hiện lễ cúng là đúng 0h00 ngày đầu tiên của năm mới.
- Đặt mâm lễ ngoài trời tại hướng tốt, phổ biến là hướng Bắc hoặc Đông.
- Người làm lễ cần ăn mặc chỉnh tề, sạch sẽ, nghiêm túc.
- Khấn vái rõ ràng, trang nghiêm, không làm việc riêng trong lúc cúng.
Hy vọng hướng dẫn trên sẽ giúp bạn chuẩn bị mâm cúng Giao thừa đầy đủ, ý nghĩa, mang lại một năm mới an lành và thịnh vượng cho gia đình.
*Bài viết mang tính tham khảo.
