Để thụ thai thành công nên xác định thời điểm quan hệ tình dục để tinh trùng có thể gặp được trứng. Có bốn giai đoạn của chu kỳ kinh nguyệt: kinh nguyệt, giai đoạn nang trứng, rụng trứng và giai đoạn hoàng thể. Mỗi giai đoạn đều quan trọng đối với quá trình sinh sản nhưng cơ hội thụ thai ở mỗi giai đoạn lại khác.
Yếu tố quan trọng để thụ thai thành công là ngày rụng trứng, xảy ra khi một quả trứng trưởng thành được giải phóng khỏi buồng trứng. Trứng sống khoảng 24 giờ trong đường sinh sản. Mặt khác, tinh trùng có thể sống tới năm ngày trong điều kiện thích hợp. Điều này có nghĩa là hầu hết phụ nữ có thể thụ thai trong khoảng 6 ngày trong mỗi chu kỳ kinh nguyệt, 5 ngày trước khi rụng trứng và 1 ngày sau đó.
1. Cơ hội mang thai trong thời kỳ rụng trứng
Trứng sau khi rụng gặp tinh trùng trong khoảng 12 đến 24 giờ có thể thụ tinh.
Cơ hội mang thai của phụ nữ kéo dài từ 5 ngày trước khi rụng trứng đến 1 ngày sau đó. Đó là bởi vì tinh trùng có thể tồn tại 5 ngày trong đường sinh sản, trong khi trứng tồn tại trong 24 giờ và tinh trùng vài ngày tuổi có thể thụ tinh cho trứng mới được phóng ra. Nếu đang cố gắng thụ thai, lý tưởng nhất là quan hệ tình dục nhiều lần vào những ngày trước, trong và ngay sau khi rụng trứng.
Với phạm vi rộng về độ dài chu kỳ kinh nguyệt, việc biết khi nào rụng trứng không đơn giản như nhìn vào lịch hoặc đếm số ngày của chu kỳ kinh nguyệt. Trên thực tế, gần như không thể xác định chính xác thời điểm rụng trứng nếu không siêu âm đúng thời điểm.
ThS. BS Lê Quang Dương - Giám đốc Trung tâm Phát triển Sức khỏe Bề vũng: Mặc dù khả năng thụ thai chỉ có thể xảy ra trong thời kỳ rụng trứng, tuy nhiên vẫn có thể có thai khi quan hệ tình dục trong những ngày không rụng trứng.
Phụ nữ có thể thử theo dõi quá trình rụng trứng bằng các phương pháp tại nhà như bộ dụng cụ thử rụng trứng phát hiện sự gia tăng hormone tạo hoàng thể (LH) xảy ra khoảng 36 giờ trước khi rụng trứng.
Nhiệt độ cơ thể cũng tăng khoảng nửa độ (được phát hiện bằng nhiệt kế cơ bản) khi rụng trứng, nhưng hãy nhớ rằng sự gia tăng này diễn ra sau khi đã rụng trứng, có thể là quá muộn để thụ thai.
Một dấu hiệu tốt khác về khả năng sinh sản là sự thay đổi độ đặc của chất nhầy cổ tử cung. Dịch tiết âm đạo tăng lên về số lượng và có độ đặc như lòng trắng trứng, báo hiệu đây là thời điểm hoàn hảo để giao hợp.
2. Cơ hội thụ thai sau khi rụng trứng
Còn được gọi là giai đoạn hoàng thể, là khoảng thời gian xảy ra sau khi rụng trứng nhưng trước ngày đầu tiên của chu kỳ kinh nguyệt kế tiếp. Trong giai đoạn này, progesterone bắt đầu tăng lên, chất nhầy cổ tử cung sẽ khô lại, khiến đường âm đạo trở nên kém nhạy cảm với tinh trùng.
Cơ hội thụ thai khi không còn rụng trứng là thấp. Khi trứng đã được giải phóng, có một khoảng thời gian ngắn từ 12 đến 24 giờ để có thể được thụ tinh. Sau đó, sẽ không còn ở trong thời kỳ thụ thai trừ khi tình cờ rụng quả trứng thứ hai, điều này tương đối hiếm nhưng vẫn có thể xảy ra.
Nếu đang muốn tránh mang thai, thì đây là giai đoạn không cần dùng phương pháp tránh mang thai khi quan hệ tình dục. Tuy nhiên, không bao giờ có sự đảm bảo tuyệt đối nào.
3. Cơ hội thụ thai trong chu kỳ kinh nguyệt
Kinh nguyệt xảy ra sau khi trứng rụng chưa được thụ tinh, vào khoảng giữa ngày 21 và 35. Ngày đầu tiên của kỳ kinh được coi là ngày đầu tiên của chu kỳ. Trong thời kỳ kinh nguyệt, màng trong của tử cung (nội mạc tử cung) bị bong ra. Vào ngày thứ ba của chu kỳ, mức độ progesterone và estrogen đang tăng lên và hoạt động để xây dựng lại nội mạc tử cung. Vào khoảng ngày thứ tư, quá trình chín của nang trứng bắt đầu tăng lên khi buồng trứng bắt đầu chuẩn bị cho trứng rụng.
Hầu hết, phụ nữ sẽ rụng trứng sau khi kỳ kinh kết thúc, vào khoảng ngày thứ 14 đối với chu kỳ trung bình 28 ngày. Mặc dù độ dài và thời gian rụng trứng có thể rất khác nhau, hầu như không có khả năng mang thai từ 1 - 2 ngày sau khi bắt đầu ra máu kinh.
Tuy nhiên, có thể mang thai nếu quan hệ tình dục vào gần cuối kỳ kinh nguyệt và rụng trứng rất sớm sau khi kỳ kinh nguyệt kết thúc. Tinh trùng có thể sống đến năm ngày, vì vậy, nếu chu kỳ kết thúc vào ngày thứ bảy và tiếp tục rụng trứng vào ngày thứ mười, thì có thể mang thai nếu quan hệ tình dục sớm nhất vào ngày thứ năm của chu kỳ đó. Nếu đang cố gắng tránh thai, tốt nhất vẫn nên sử dụng biện pháp tránh thai khi quan hệ tình dục trong thời gian này.
4. Cơ hội mang thai ngay sau thời kỳ kinh nguyệt
Đối với hầu hết phụ nữ, không có khả năng mang thai ngay sau kỳ kinh nguyệt nhưng đôi khi vẫn xảy ra với một số chị em. Ngay từ ngày thứ ba của chu kỳ kinh nguyệt, nồng độ hormone sinh sản progesterone và estrogen, giảm dần khi bắt đầu kỳ kinh nguyệt, bắt đầu tăng lên và giúp niêm mạc tử cung tái tạo. Có một số tình huống có thể dẫn đến thụ thai ngay sau kỳ kinh nguyệt:
Chu kỳ kinh nguyệt ngắn: Trung bình là 28 đến 30 ngày vẫn có khả năng mang thai nếu quan hệ tình dục trong thời kỳ này. Nếu quan hệ tình dục vào cuối chu kỳ và rụng trứng sớm thì vẫn có thể thụ thai.
Tính sai số trong kỳ kinh nguyệt cũng dễ dẫn đến mang thai ngay sau kỳ kinh.
Tính sai số ngày trong chu kỳ: Thời gian ra máu khác nhau, vì vậy khi tính thời gian rụng trứng, tốt hơn là nên tính từ ngày đầu tiên của kỳ kinh hơn là vào ngày cuối cùng của kỳ kinh. Làm như vậy có thể tránh mang thai quá gần ngày rụng trứng.
Chu kỳ kinh nguyệt kéo dài: Nếu phụ nữ bị ra máu vào khoảng một ngày trước khi bắt đầu có kinh và vài ngày sau đó. Vì lượng máu này, phụ nữ có thể lầm tưởng rằng mình vẫn đang trong kỳ kinh nguyệt và không thể mang thai. Tuy nhiên, trên thực tế, ngày rụng trứng có thể gần hơn so với suy nghĩ.
Có thể mất nhiều thời gian để mang thai ngay cả khi chọn đúng thời điểm và có nhiều yếu tố khác nhau liên quan đến việc mang thai, từ tuổi tác đến tình trạng y tế cho đến vấn đề sinh sản của cả vợ lẫn chồng. Phụ nữ cố gắng thụ thai sau một năm hoặc 6 tháng nếu 35 tuổi trở lên mà không thụ thai, nên đến các bệnh viện chuyên khoa để thăm khám. Càng thăm khám sớm thì các phương pháp điều trị khả năng sinh sản càng hiệu quả.
