Trái gùi xưa nay được xem như là một trong những thứ quả rừng giúp mang lại kinh tế cho các bản làng trên vùng cao.
Trái gùi có tên khoa học Willughbeia cochinchinensis là quả của cây gùi – loại thực vật có dây leo hóa gỗ mọc hoang dại. Chúng có kích thước tương đương trứng gà, vỏ ngoài có màu vàng, mỏng, phần ruột có những múi như trái mít, mùi vị hơi chua, pha lẫn vị ngọt thanh, có hương thơm đặc biệt.
Trái gùi khi chưa chín có vỏ quả có màu xanh, có nhựa hay vị chát, đắng và không ăn được. Chúng phân bố một số tỉnh ở vùng Đông Nam bộ và vùng phía Nam Tây Nguyên như vùng núi Bình Thuận, Tây Ninh,...
Để hái được trái gùi, người dân cần men theo những con đường mòn để tiến lên đỉnh núi. Người trèo lên những cành cây cao từ 30 - 50m để hái từng trái, từng chùm xuống. Vì thế người hái cần giỏi leo trèo để không bị rơi từ trên cây cao.
Trái gùi xưa nay được xem như là một trong những thứ quả rừng giúp mang lại kinh tế cho các bản làng trên vùng cao, điển hình ở tán cây rừng trên ngọn núi Bẹ (Hàm Tân, Bình Thuận). Vào độ tháng 5, tháng 6, người dân tộc Rai trong bản ở quanh núi Bẹ lên núi tìm kiếm những quả gùi để bán cho thương lái khắp nơi.
Gần đây trái gùi được dân thành thị lùng mua nên trở thành đặc sản nổi tiếng. Mức giá của trái gùi khi bán cho thương lái vào khoảng 80.000 - 90.000 đồng/kg. Song tại các trang chợ online, chúng có giá lên tới 210.000 đồng/kg.
Quả gùi sau khi hái thường được rửa sạch, ăn trực tiếp, có thể ăn cả vỏ hoặc lột vỏ tùy theo sở thích của người ăn. Mỗi kiểu ăn có một cách cảm nhận hương vị khác nhau, khi ăn tránh cắn phải hạt vì hạt rất đắng. Và cảm giác đầu tiên là vị chua ngọt, nhưng để lâu một chút ta sẽ thấy vị chua tan biến, còn lại vị ngọt lạ và mùi thơm đặc trưng.
Ngoài ra, người dùng có thể xay sinh tố gùi, bỏ thêm một chút đường, hòa quyện cùng đá là sẽ có ngay một ly nước uống thanh mát, sảng khoái cơ thể trong những ngày nắng nóng.
Hiện nay, do diện tích rừng bị giảm nên số lượng cây gùi cũng đã giảm đáng kể. Thay vì chặt cây để dễ hái như trước đây, bà con dân tộc M’nông đã có ý thức hái giữ gìn cây, không chặt phá, khi hái tránh làm gãy thân, cành và chỉ hái những quả gùi đã chín.
Theo kinh nghiệm của người M’nông, quả gùi có công dụng bồi bổ sức khỏe, thanh lọc cơ thể rất tốt. Rễ và thân cây còn được dùng để làm thuốc sắc uống tốt cho gan, hệ tiêu hóa hoặc dùng ngâm rượu làm thuốc cho phụ nữ mới sinh uống cho khỏe.
