Loại rau có mùi thối vô cùng đặc trưng được phân bố nhiều ở các tỉnh vùng núi Tây Bắc như Sơn La, Điện Biên…, lại khiến nhiều người đã ăn được là cực kỳ thích thú đến mức... nghiện.
Rau thối có tên tiếng Thái là Pắc Nam. Đây là loại cây dây leo, lá kép màu xanh thẫm, mọc đối xứng nhau. Thân cây và cành lá có rất nhiều gai nhọn. Sở dĩ người ta đặt cho nó cái tên rau thối là cũng bởi vì mùi hôi nồng mà dù có đứng cách xa cả mấy mét vẫn dễ phát hiện ra.
Rau thối mọc hoang nhiều trong các cánh rừng. Thân cây vươn dài, quấn quanh vào bất cứ cây nào sống bên cạnh. Những chồi lá non tơ hướng thẳng lên cao, hứng trọn hết những giọt sương thuần khiết và tia nắng mai vàng óng của đất trời Tây Bắc.
Mùa rau thối non và ngon nhất là vào khoảng tháng 3 - tháng 4. Món rau này được người dân vùng cao gọi là "lộc trời" mà thiên nhiên ban tặng.
Vì cây có nhiều gai nhọn nên người hái phải rất cẩn thận và khéo léo mới hái được những ngọn rau ngon nhất mang về chế biến. Người hái cứ thoăn thoắt một lúc là có cả gùi rau xanh mướt, mơn mởn đem về chế biến.
Loại rau này được người Thái chế biến thành nhiều món như nấu canh, xào hoặc làm nộm. Với phong cách nấu nướng không quá cầu kì, người Thái thường kết hợp rau cùng thịt trâu, thịt lợn hoặc mớ cá tươi mới bắt từ suối về. Cũng có khi chỉ cần ít mỡ hành phi thơm rồi cho nắm rau xanh mướt ấy vào xào nhanh tay là cũng khiến bữa ăn trở nên hấp dẫn lạ thường. Cái vị ngai ngái, ngầy ngậy cộng thêm chút hương nồng cứ vương vấn nơi cổ họng, đủ để khiến bất kì ai yêu thích các đặc sản vùng cao phải ứa nước miếng thòm thèm.
Nhiều người thường ví rau thối với quả sầu riêng: ai không ăn được thì thấy mùi rất ghê, nhưng nếu thấy hợp thì lại... nghiện. Mùi hôi nồng của chúng khiến những ai lần đầu thưởng thức đều thấy sợ và khó chịu nhưng khi đã ăn quen thì nó lại dễ gây nghiện, khiến ta nhớ mãi.
Theo kinh nghiệm của người Thái, sau khi được hái khỏi cây thì mùi hôi, độ giòn của rau sẽ giảm dần theo thời gian. Vì thế, nếu muốn giữ trọn mùi vị đặc trưng của loại rau này thì nên chế biến ngay, có như vậy mới cảm nhận rõ vị ngọt bùi tự nhiên và mùi hôi nồng lan tỏa trong hơi thở.
Không chỉ là món rau dại hái trên rừng, giờ đây rau thối được bán như là một đặc sản vùng Tây Bắc ở khắp các khu chợ ở vùng cao.
Người ta nói rau thối có tác dụng giải nhiệt rất tốt nên nó không chỉ hấp dẫn bà con vùng cao mà còn được người dân ở khu vực thành thị ưa chuộng, đặc biệt vào mùa hè nóng nực. Những mớ rau xanh mướt được mang lên tận Hà Nội để bán với mức giá khá cao, khoảng từ 65.000 đồng – 90.000 đồng/kg.
