Món ăn này được người La Chí (Hà Giang) dùng để ăn hằng ngày và thường có mặt trong mâm cơm cúng hoặc những dịp đặc biệt.
Đối với những bạn trẻ đam mê phượt thì Hà Giang từ lâu đã là một điểm đến được yêu thích, thách thức các phượt thủ. Nơi đây sở hữu khung cảnh núi non hùng vĩ, những cung đường đèo vừa đẹp mắt vừa nguy hiểm, những cánh đồng hoa tam giác mạch rực rỡ và thêm nhiều địa chỉ khác mà du khách không thể bỏ lỡ. Đến với Hà Giang cũng không chỉ có thế, bạn còn được khám phá văn hóa ẩm thực phong phú của nhiều dân tộc khác nhau. Bởi vậy mà nơi đây có những món đặc sản mà không phải lúc nào bạn cũng được nếm thử. Một trong số đó phải nhắc tới món thịt chuột La Chí.
Có dịp khám phá vùng Hoàng Su Phì, chắc chắn bạn sẽ bắt gặp món thịt chuột La Chí ở khắp nơi. Ai chưa biết thì cứ ngỡ chuột là con vật đáng sợ, bẩn thỉu mang nhiều mầm bệnh. Thế nhưng đây lại là nguyên liệu làm nên một đặc sản thơm ngon của người La Chí (Bản Phùng, Hoàng Su Phì, Hà Giang). Dù so với bò, heo, gà thì thịt chuột không phổ biến bằng, thế nhưng đây vẫn là món ăn trên mâm cơm hằng ngày của người dân tộc nơi đây. Thậm chí, không ít nhà còn bày trong các mâm đồ cúng tổ tiên, cúng lúa mới, cúng xuống đồng, lễ hiến tế thần linh với món thịt chuột La Chí.
Thông thường, người dân ở đây có thể bắt thịt chuột La Chí để ăn quanh năm. Thế nhưng vẫn có những mùa thích hợp để bắt chuột hơn, và du khách có thể trải nghiệm bắt chuột cùng người dân trong bản. Vào mùa khô, đặc biệt là lúc nương rẫy, từ tháng 2 đến tháng 3 âm lịch, là lúc thời tiết khô ráo, cây cỏ phát triển, động vật đi kiếm ăn nhiều, rất thích hợp để bắt thịt chuột La Chí. Hơn nữa, vào mùa làm nương, người dân La Chí còn phải tranh thủ bắt chuột, để vừa có thể có thể bảo vệ mùa màng, lại vừa kiếm thêm món ăn ngon, cải thiện bữa cơm hằng ngày.
Ngoài mùa khô, thời điểm mùa lúa chín (từ tháng 8 đến tháng 9 âm lịch) cũng là lúc thích hợp để bắt chuột. Lúc này chuột sẽ ăn no nê thóc gạo nên con nào cũng béo tròn quay. Bởi vậy nếu đến đây vào dịp này, trên khắp các thửa ruộng bậc thang chín vàng ở Hoàng Su Phì đều có người dân tranh thủ săn lùng thịt chuột La Chí.
Những người giàu kinh nghiệm săn chuột chia sẻ, có rất nhiều cách để bắt chuột. Người La Chí thường dùng những chiếc bẫy sập nhỏ, gọn nhẹ để bắt chuột. Bẫy được chế tác từ tre nứa, gồm ba bộ phận là hai thanh kẹp, một sợi dây giương cung bẫy và một hệ thống bẫy lật. Ngoài ra, người ta còn dùng bẫy đá. Hòn đá được dây nhấc căng một đầu. Mồi là một bông lúa được đặt dưới hòn đá.
Chuột mang về được người La Chí chế biến thành nhiều món ngon, khiến du khách một lần nếm thử là mê say, nhớ mãi. Một trong những cách phổ biến và được nhiều người yêu thích nhất là thịt chuột nướng. Chuột bắt về sẽ được nhúng vào nước sôi để vặt sạch lông, sau đó để khô. Người dân xiên qua thịt chuột bằng que tre rồi thui bằng rơm. Rơm để thui chuột là loại rơm lúa nếp, như vậy sẽ giúp thịt chín vàng ruộm trông bắt mắt hơn. Cách thui thịt chuột là châm lửa, quạt liên tục để lửa bùng to, thui phần lưng trước, rồi lật lại và thui tiếp phần bụng cho vàng óng.
Sau khi thui xong, chuột sẽ được làm sạch nội tạng bên trong, rửa sạch tẩm mắm muối, thảo quả, tiêu rừng và một số loại gia vị dân tộc khác. Sau khâu tẩm ướp, người ta sẽ kẹp chuột vào que tre rồi đem nướng. Lúc này thịt chuột thơm lừng nức mũi bởi mùi thịt quyện với các loại gia vị đặc trưng của vùng núi. Lưu ý là nướng thịt chuột phải dùng than củi để thịt đượm mùi thơm. Lửa cũng để vừa để thịt chín đều. Thịt chuột La Chí nướng vô cùng thơm ngon, mùi vị béo ngậy, lớp da thì giòn tan, đậm đà hương vị núi rừng.
Ngoài thịt chuột nướng, một cách chế biến thịt chuột mà người La Chí thường làm đó là thịt chuột gác bếp. Theo cách này thì thịt chuột sẽ bảo quản được lâu hơn. Trước tiên chuột cũng phải được sơ chế sạch sẽ, sau đó tẩm ướp gia vị cho ngấm rồi treo trên gác bếp. Ở đây họ nấu nướng bằng bếp củi nên lúc nào bếp cũng có lửa bất kể ngày đêm.
Chính nhờ khói và sức nóng từ lửa của rơm, củi bay lên sẽ làm cho thịt chuột La Chí khô lại, cứng chắc như khúc củi. Thịt chuột gác bếp có thể để tận cả năm nhưng không hề mốc hỏng, vẫn thơm ngon như thường. Thịt chuột đượm khói có mùi thơm nức mũi.
Thịt chuột gác bếp có thể ăn liền hoặc đem chế biến thành nhiều món. Bạn có thể đem thịt chuột gác bếp vùi vào tro nóng rồi dùng chày đập cho mềm, xé sợi chấm muối tiêu mắc khén. Hôm nào chưa nghĩ ra món gì ăn, người ta cũng có thể đem thịt chuột gác bếp ngâm với nước sôi, thêm gừng, hành tỏi rồi xào. Thế là có ngay một món ăn thơm ngon cho cả nhà thưởng thức.
Đến Hà Giang muốn nếm thử thịt chuột “xịn” thì bạn hãy ghé tới Xín Mần, Hoàng Su Phì. Bạn có thể thưởng thức thịt chuột, nhắm với vài chén rượu ngon và ngắm ruộng bậc thang. Ngoài ra bạn còn có thể tham gia hoạt động săn bắt chuột cùng người làng.
