PGS.TS Nguyễn Thị Diệu Thúy cho biết, nhiễm khuẩn hô hấp cấp là bệnh thường gặp ở trẻ em, nhất là ở trẻ em dưới 5 tuổi. Theo thống kê, mỗi năm một trẻ dưới 5 tuổi có thể mắc từ 3 – 8 đợt nhiễm khuẩn hô hấp cấp.
 |
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi PGS, TS Nguyễn Thị Diệu Thúy - Trưởng bộ môn Nhi (Trường Đại học Y Hà Nội). |
 PGS, TS Nguyễn Thị Diệu Thúy - Trưởng bộ môn Nhi (Trường Đại học Y Hà Nội) |
Viêm phổi ở trẻ em thường xuất phát từ các bệnh lý đường hô hấp trên, khi không được khám, phát hiện và điều trị kịp thời các tình trạng bệnh lý này.
Viêm phổi là bệnh lý có nguy cơ gây tử vong cao ở trẻ em. Tổ chức Y tế Thế giới cho biết hàng năm có gần 13 triệu trẻ em dưới 5 tuổi trên toàn thế giới tử vong, trong đó 4,3 triệu trẻ tử vong vì các bệnh lý hô hấp cấp mà chủ yếu là viêm phổi.
Vậy làm thế nào chúng ta có thể phát hiện và điều trị sớm viêm phổi ở trẻ em? Bác sỹ sẽ chia sẻ thông tin bệnh lý viêm phổi ngay sau đây:
1. Dấu hiệu viêm phổi ở trẻ em
Các biểu hiện thường rất đa dạng:
– Giai đoạn sớm: trẻ có thể chỉ có sốt nhẹ, ho húng hắng, chảy nước mũi trong, ăn kém, bỏ bú, quấy khóc…
– Giai đoạn sau: khi trẻ không được theo dõi sát trẻ có thể diễn biến nặng hơn với biểu hiện sốt cao, ho tăng lên, ho có đờm, khó thở, thở nhanh, rút lõm lồng ngực, bỏ bú hoặc bú kém, tím môi, tím đầu chi…
Lưu ý: Xác định trẻ có thở nhanh hay không bằng cách đếm nhịp thở của trẻ trong vòng 1 phút. Trẻ được coi là thở nhanh nếu:
- Trẻ < 2 tháng tuổi, nhịp thở ≥ 60 lần/phút.
- Trẻ 2 – 11 tháng tuổi, nhịp thở ≥ 50 lần/phút.
- Trẻ 12 – 60 tháng tuổi, nhịp thở ≥ 40 lần/phút.
2. Điều trị viêm phổi ở trẻ em
Việc lựa chọn thuốc điều trị cho trẻ bị viêm phổi còn tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, cơ địa của trẻ và do bác sĩ quyết định. Cha mẹ tuyệt đối không tự ý mua thuốc kháng sinh, thuốc giảm ho điều trị cho con tại nhà.
Thuốc kháng sinh không có tác dụng trong các trường hợp trẻ bị viêm phổi do virus. Ho là phản xạ cần thiết để tống xuất đờm, chất xuất tiết ra khỏi đường thở, giúp làm thông thoáng đường thở nên không cho trẻ uống thuốc giảm ho khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
Một số cách chăm sóc hiệu quả mà cha mẹ có thể làm giúp trẻ nhanh khỏi bệnh như sau:
Hạ sốt cho trẻ
- Sốt là một phản ứng của cơ thể để chống lại tác nhân gây bệnh. Tuy nhiên trẻ sốt cao có thể gây các tác dụng không mong muốn. Khi trẻ sốt, cha mẹ cần xử lý theo các bước sau:
- Chườm ấm tích cực (nhiệt độ nước chườm được xác định bằng cách nhúng cùi chỏ của người lớn vào chậu nước nóng, nếu thấy ấm, không gây bỏng là được).
- Nếu trẻ sốt ≥ 38,5°C, cho trẻ uống thuốc hạ sốt theo chỉ định của bác sĩ.
Vỗ lưng và giúp trẻ bài tiết đờm hiệu quả
- Phương pháp vỗ lưng cho trẻ khi trẻ ho có đờm sẽ giúp tống đờm trong phế quản long ra và thải ra ngoài dễ dàng.
- Thực hiện vỗ lưng tốt nhất là trước bữa ăn, bữa bú hoặc sớm nhất là 2 giờ sau khi ăn để tránh gây nôn.
- Vỗ lưng bằng cách gập bàn tay của bạn ở chỗ cổ tay rồi khum bàn tay lại. Giữ cho ngón cái ép vào ngón trỏ.
- Vỗ bên trái rồi sang bên phải, khoảng 3-5 phút ở mỗi khu vực. Chú ý không vỗ vào vùng dạ dày (vùng dưới bờ sườn bên trái), xương ức hay cột sống.
Vệ sinh và chế độ ăn cho trẻ
- Vệ sinh mũi miệng: Dùng khăn giấy mềm lau sạch nước mũi, nước dãi rồi vứt bỏ khăn ngay sau khi sử dụng. Nếu dùng khăn xô thì phải đặc biệt chú ý giữ vệ sinh khăn. Việc dùng đi dùng lại khăn xô đã nhiễm bẩn và không được giặt sạch sẽ tạo điều kiện để vi khuẩn/ virus bám trên khăn quay trở lại cơ thể bé.
- Vệ sinh nhà cửa, đồ chơi, đồ dùng của trẻ: Người chăm sóc cần rửa tay sạch sẽ khi chăm sóc và chuẩn bị đồ ăn cho trẻ.
Chế độ ăn
- Cho trẻ ăn thức ăn giàu dinh dưỡng, mềm lỏng, dễ tiêu, dễ nuốt.
- Cho trẻ ăn theo nhu cầu, chia nhỏ nhiều bữa trong ngày và số lượng mỗi bữa ít hơn bình thường, không nên ép trẻ ăn hết phần thức ăn cha mẹ đã chuẩn bị.
3. Nguyên nhân gây viêm phổi ở trẻ em
Nguyên nhân vi sinh vật:
– Virus: các virus thường gặp gây viêm phổi là là virus hợp bào hô hấp (RSV), virus cúm, á cúm, Rhinovirus. Giao mùa hoặc thay đổi thời tiết là thời điểm virus gây bệnh hô hấp phát triển mạnh.
– Vi khuẩn: có nhiều loại. Hay gặp nhất là phế cầu, Hemophilus influenza, Moraxella catarrhalis. Trẻ lớn hay gặp viêm phổi do Mycoplasma pneumonia.
– Ký sinh trùng, nấm: thường gặp là nấm Candida albicans gây tưa miệng có thể gây viêm phế quản phổi.
Nấm Candida albicans gây tưa miệng có thể gây viêm phế quản phổi.
Yếu tố thuận lợi:
– Hoàn cảnh kinh tế – xã hội: trẻ sống trong môi trường không thuận lợi về các mặt như tiện nghi, nguồn nước, nhà vệ sinh, chăm sóc sức khỏe ban đầu, tiêm chủng…
– Môi trường sống: đông đúc, kém vệ sinh, ô nhiễm không khí trong nhà.
– Trong gia đình có người mắc bệnh lao, hút thuốc lá.
– Cha mẹ thiếu kiến thức chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ: trẻ không được bú mẹ, không được tiêm phòng đầy đủ và đúng lịch.
– Bệnh tật: Trẻ đẻ non, cân nặng thấp khi sinh, trẻ mắc dị tật bẩm sinh, suy giảm miễn dịch bẩm sinh hay mắc phải… suy dinh dưỡng, thiếu vitamin A, thiếu kẽm…
– Thời điểm giao mùa, thời tiết thay đổi đột ngột.
4. Viêm phổi ở trẻ em có nguy hiểm không?
Viêm phổi là căn bệnh nếu không được phát hiện và chữa trị kịp thời có thể là nguyên nhân gây tử vong cao cho trẻ dưới 5 tuổi.
Tỉ lệ trẻ tử vong vì viêm phổi ở trẻ em chiếm tỷ lệ cao so với các bệnh khác. Theo thống kê, trên thế giới, mỗi năm có khoảng 1 triệu trẻ em chết vì viêm phổi, chiếm 15% tổng số ca tử vong của trẻ em trong độ tuổi này.
Viêm phổi nếu không được phát hiện kịp thời có thể gây tử vong cao cho trẻ
Trong khu vực Đông Nam Á, Việt Nam là quốc gia có số lượng viêm phổi ở trẻ nhỏ đứng thứ 9 trên thế giới với 2,9 triệu trẻ mắc phải mỗi năm.
Theo báo cáo của các bệnh viện, cơ sở y tế tuyến huyện, tỉnh, trung ương đều cho thấy nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính trong đó bao gồm viêm phổi ở trẻ sơ sinh là lý do thường gặp nhất khiến trẻ nhập viện. Trong đó viêm phổi sơ sinh là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ nhỏ.
5. Bệnh viêm phổi ở trẻ có lây không?
Nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính thường khởi phát do virus, vì thế bệnh có khả năng lây lan rất cao. Trẻ em là đối tượng hệ miễn dịch còn chưa phát triển đầy đủ, dễ bị lây nhiễm và phát tán các nguyên nhân gây bệnh qua các con đường khác nhau.
Trẻ nhỏ mắc viêm phổi có thể sẽ phát tán virus gây bệnh qua các con đường như nói chuyện, ho, hắt hơi, qua nước bọt.
Người lớn có thể là người lành mang virus, tức là virus không gây bệnh trên người lớn. Tuy nhiên qua tiếp xúc, qua dịch tiết như ho, hắt hơi, nước bọt trẻ em có thể lây nhiễm nguồn bệnh từ những người lành này.
Khi chăm sóc trẻ viêm phổi, cha mẹ cần lưu ý làm giảm nguy cơ phát tán nguyên nhân gây bệnh như rửa tay sau khi tiếp xúc với trẻ, vệ sinh đồ chơi của trẻ hàng ngày, cách ly trẻ bệnh với trẻ khỏe mạnh.
